Wikipedia

Urkizu etxea

Urkizu etxea Elorrioko udaletxeari atxikita dago

Urkizu etxea Elorrion dago, Durangaldean (Bizkaia), bertako udaletxeari itsatsita, herriko plazaren ertz batean. 1620 inguruan eraiki zen, estilo klasizistan, eta urte batzuk geroago udaletxea atxiki zitzaion. Fatxada ederra dauka, zutabedun dekorazioarekin, eta Urkizu leinuaren armarria erakusten du. Ekialdeko fatxadan egurrezko begiratoki ikusgarria dauka, 1886an egindakoa.[1]

Urkizu etxea
 Eraikitako euskal ondasun nabarmena
Elorrioko hiri historikoa
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Bizkaia
HerriaElorrio
Koordenatuak43°07′50″N 2°32′31″W / 43.13056841°N 2.54206926°W / 43.13056841; -2.54206926
Map
Historia eta erabilera
Eraikuntza
Arkitektura
Estiloaklasizismoa
Ondarea
EJren ondarea53

1918an Igartza familiak erosi zuen eraikina. Horregatik, zenbait tokitan Igartza jauregia ere esaten zaio gaur egun. XXI. mende hasieran, ikusita eraikina oso egoera txarrean zegoela, zaharberritu egin ziren eraikina bera eta baita begiratokia ere, originalaren arabera. Gaur egun Parra tabernak hartzen du eraikinaren bebarrua. Goiko solairuetan, berriz, etxebizitzak daude.

Historia aldatu

XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko. Urkizutarrek, esate baterako, oso boteretsuak herrian, zenbait jauregi egin zituzten, tartean hau.

Testuinguru hartan, herriko eliza eraiki zen 1459 eta 1506 artean, Bizkaiko handiena, iturri publikoak egin ziren, eta mugak markatzeko gurutzeak, oparo landuak.

1918an Igartza familiak erosi zuen eraikina. Gaur egun haien ondorengo batek kudeatzen du bebarruko negozioa.

Ezaugarriak aldatu

Fatxada nagusia, estilo klasizistakoa, hareharri-harlanduzkoa da. Sarreran zirkulu erdiko arku bat dago, zutabe banarekin alde bietan. Horiek lehen solairuko balkoiari eusten diote, eta hantxe, balkoi bien artean, Urkizu leinuaren armarria dago, non herensuge bi agertzen baitira, banda bati lotuta. Figura hori herriko armarri gehienetan agertzen da.

Arotzeriari dagokionez, nabarmentzekoak dira erlaitz landua eta alboko fatxadako begiratokia, 1886an egurrez egina bigarren solairuan. XXI. mende hasieran, ikusita eraikina egoera eskasean zegoela, zaharberritu egin zen, originalaren arabera. Zaharberritzeak 18 hilabete iraun zuen.

Iruditegia aldatu

  •  
    Urkizu etxea Zearsolo jauregi aldetik ikusita
  •  
    Elorrioko udaletxea eta Urkizu etxea, elkarri atxikita
  •  
    Urkizu leinuaren armarria, fatxada nagusian
  •  
    Aspaldiko esakune bat fatxada nagusiko leiho baten gainean
  •  
    Urkizu etxea atzeko albo batetik ikusita

Ikus, gainera aldatu

Ondare zibila ikusgarria da Elorrion, batez ere arkitekturari dagokionez. Behin XV. mendean leinuen arteko gerrak atzean utzita, Elorrio aldatu egin zen: apurtu egin zen hiribilduaren harresia, eta herria errebaletara zabaldu zen, jarduera ekonomikoa bizkortu egin zen eta, ondorioz, “aberats berriak” agertu. XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia Sevillara joan eta buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan —burdin fabrikatuen salerosketan bereziki—, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko.

Horrek markatzen du, dudarik gabe, Elorrioko arkitektura zibilaren urrezko aroa, zeinak hartzen baititu XVI, XVII eta XVIII. mendeak batez ere. Horra Elorrioko eraikin zibil nabarmenen zerrenda bat, mendeen arabera banatuta:

XV. mendea aldatu

  • Kanpokaleko Atea. Elorrioren harresiak zituen sei ateetatik hauxe da geratzen diren bietarik bat.

XVI. mendea aldatu

XVII. mendea aldatu

XVIII. mendea aldatu

XIX. mendea aldatu

  • Olazabal jauregia. Neoklasikoa. Modet izenarekin ere ezaguna.
  • Berriozabaletako iturria. Neoklasikoa. Manuel Plazido Berriozabalbeitia epaile elorriarrak agindu zuen iturria egitea bere auzokideen bizi-egoera hobetzeko.

XX. mendea aldatu

Bibliografia aldatu

  • Agirre Kerexeta, I. Bizkaiko herrien monografiak: Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia. Bilbo, 1992.
  • Barrio Loza, J. A. (Dir) Bizkaia. Arqueología, Urbanismo y Arquitectura histórica. 3 volúmenes. Bilbao. 1989-1991.
  • Barrio Loza, J. A. (Dir) Monumentos nacionales de Euskadi. Tomo III: Vizcaya. Departamento de Cultura del Gobierno Vasco. Zamudio: Elexpuru, 1985.
  • Basterretxea Kerexeta, I. Hierro y palacios. Elorrio-Sevilla. Mercaderes elorrianos en Sevilla durante los siglos XVI y XVII. (2004)
  • Fernández Altuna, José Javier. Euskal Herriko Arkitektura. Bilbao: Ibaizabal, 2004.
  • Kerexeta, J. Linajes y casas solariegas de Elorrio. Elorrioko Udala. Bilbo, 1990.
  • Leis Álava, A. I. "Arquitectura residencial culta en la villa de Elorrio". Cuadernos de Artes Plásticas y Monumentales. Ondare 24. Donostia: Eusko Ikaskuntza, 2005.
  • VV. AA. Guía del patrimonio histórico artístico y paisajístico. Editorial Etor.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ María., Molinuevo Zaballa,. (D.L. 2008). Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia, Ondare Historikoaren Zerbitzua = Diputación Foral de Bizkaia, Servicio de Patrimonio Histórico ISBN 8477524343. PMC 863180339. (Noiz kontsultatua: 2018-07-20).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Urkizu_etxea&oldid=9216392"(e)tik eskuratuta