Arespakotxaga-Andueza jauregia

Arespakotxaga-Andueza jauregia
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Bizkaia
Herria	Elorrio
Koordenatuak	43°07′49″N 2°32′41″W / 43.130391°N 2.544859°W
Historia eta erabilera
Eraikuntza
Arkitektura
Estiloa	arkitektura barrokoa

Arespakotxaga-Andueza jauregia Elorrion dago, Durangaldean (Bizkaia). Baditu beste bi izen, erabili izan direnak hura izendatzeko: Arespakotxaga-Urkizu jauregia eta Txintxirri. Santa Ana plazan dago, San Fausto errabalaren hasieran, eta estilo barroko zorrotzean egin zen, apaindura gutxirekin. Diotenez, 1660an Juan Bautista Arespakotxaga Anduezak agindu zuen jauregia eraikitzea, presa handiz, zeren bertan pertsona inportante bati eskaini nahi zion aterpea.

Hau da Arespakotxaga familiak Elorrion eraikitako hirugarren jauregia, eta besteekin batera (Arespakotxaga-Azkarraga eta Arespakotxaga-Mendibil), jauregi-triangelu guztiz ikusgarria osatzen du hiribilduaren mendebaldean.^[1]

Garai batean marianisten ikastetxea izan zen. 1970a ezkero, berriz, Txintxirri ikastolaren egoitza da.

Arespakotxaga familiaren antzinako oinetxea Miota auzoan dago, Elorrion bertan. Familiaren izena Arespakotxaga idatzi arren, kaleko hizkeran “Aspotxa” deitu izan zaio.^[2]

Historia

Erdi Aroan beste hiribildu hesituen antzera, Elorrion ere, behin bando-gerrak amaituta, bakealdi bat iritsi zen. Egoera hartan, leinu nagusiek auzoetako dorretxeak utzi eta herrian kokatu ziren.

Hiribilduak galdu zuenean defentsarako izaera, bertako herritarrek leku aproposagoak bilatu zituzten beren etxebizitzak-eta egiteko. Era horretara, Elorrio errebaletara hedatu zen (Suso, San Fausto, San Roke, Urarka…), eta bertako jauntxoek eta merkatariek hantxe eraiki zituzten beraien etxandiak.

Oparoaldi ekonomiko hartan, herriko eliza eraiki zen 1459 eta 1506 artean, Bizkaiko handiena, iturri publikoak egin ziren, eta mugak markatzeko gurutzeak, oparo landuak.

XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko.

Horixe egin zuen, adibidez, Arespakotxaga familiak. Arespagotxagatarrak merkatari aberatsak izan ziren, burdingintzan egiten zuten lan, eta Andaluzian eta Indietan aritzen ziren. Estatus pribilegiatua zuten austriar errege-erreginen administrazioan. Juan Bautista Arespakotxaga Andueza, esate baterako, Donejakue ordenako zalduna zen, Filipe IV.aren idazkaria eta Juan Austriakoaren Estatu eta Gerrako idazkaria.

Ezaugarriak

Jauregi hau eginda dago estilo barroko zorrotzean, apaingarri gutxirekin, baina baditu zenbait ezaugarri, bereizten dutenak gainerako jauregietatik. Adibidez, herriko jauregi gehienak kubikoak baldin badira, hau da paralelepipedo etzana, eta antolatzen du horma nagusia lau ardatz zentralen erretikula batean. Hori guztia jauregiaren barruan barne patio estali bat aterpetzen duelako.

Bertan erakusten den armarriak uztartzen ditu jauregiarekin zerikusia izan zuten hiru leinuak: Arespakotxaga, Andueza eta Urkizu.

Iruditegia

Fatxada nagusia
Jauregiko aurrealdea
Elizburu kalera ematen duen fatxada
Arespakotxaga-Andueza-Urkizu armarria

Ikus, gainera

Ondare zibila ikusgarria da Elorrion, batez ere arkitekturari dagokionez. Behin XV. mendean leinuen arteko gerrak atzean utzita, Elorrio aldatu egin zen: apurtu egin zen hiribilduaren harresia, eta herria errebaletara zabaldu zen, jarduera ekonomikoa bizkortu egin zen eta, ondorioz, “aberats berriak” agertu. XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia Sevillara joan eta buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan —burdin fabrikatuen salerosketan bereziki—, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko.

Horrek markatzen du, dudarik gabe, Elorrioko arkitektura zibilaren urrezko aroa, zeinak hartzen baititu XVI, XVII eta XVIII. mendeak batez ere. Horra Elorrioko eraikin zibil nabarmenen zerrenda bat, mendeen arabera banatuta:

XV. mendea

Kanpokaleko Atea. Elorrioren harresiak zituen sei ateetatik hauxe da geratzen diren bietarik bat.

XVI. mendea

Aldapebeitiatxikia jauregia. Errenazentista.
Arabio jauregia. Errenazentista. Fatxadan armarri ikusgarria du, marmol zuriz egina. Hegoaldeko fatxadan loggia bikoitza dauka.
Ibarguen-Urkizu jauregia. Errenzentista.
Iturbe jauregia. Errenazentista.
Larreategi jauregia. Errenazentista. Karaktere gotikoz idatziriko harria du horma ertzean, 1542koa.
San Fausto errebaleko etxea. San Fausto errebaleko zaharrena seguruenik.
San Fausto errebaleko jauregia. Errenazentista.
Suso errebaleko jauregitxoa. Errenazentista.

XVII. mendea

Aldapebeitia jauregia. Barrokoa.
Altzerreka-Mendiola jauregia. Barrokoa.
Arespakotxaga-Azkarraga jauregia. Barrokoa.
Arespakotxaga-Mendibil jauregia. Barrokoa. Eredutzat hartu zen herriko beste jauregi batzuk egiteko.
Arriola jauregia. Barrokoa.
Elorrioko udaletxea. Barrokoa
Iturri jauregia. Barrokoa.
Lariz jauregia. Barrokoa.
Lekerika-Otsa jauregia. Barrokoa.
Urkizu etxea. Barrokoa.
Urkizu-Iturbe jauregia. Barrokoa.
Urkizu-Tola jauregia. Barrokoa. Oinplano karratua du eta lau ertzetan, pinakuluak.
Zearsolo jauregia. Barrokoa. Casajara izenaz ere ezagutzen da. Loggia ederra dauka eta balkoietako burdinaren eta teilatu-hegaleko zuraren lanketak arreta berezia eskatzen du.

XVIII. mendea

Esteibar-Arauna jauregia. Barrokoa.
Otsa jauregia. Barrokoa.
Urkizu jauregia. Barrokoa.

XIX. mendea

Olazabal jauregia. Neoklasikoa. Modet izenarekin ere ezaguna.
Berriozabaletako iturria. Neoklasikoa. Manuel Plazido Berriozabalbeitia epaile elorriarrak agindu zuen iturria egitea bere auzokideen bizi-egoera hobetzeko.

XX. mendea

Urkizu Aldatsekua jauregia XX. mendea.

Bibliografia

Agirre Kerexeta, I. Bizkaiko herrien monografiak: Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia. Bilbo, 1992.
Barrio Loza, J. A. (Dir) Bizkaia. Arqueología, Urbanismo y Arquitectura histórica. 3 volúmenes. Bilbao. 1989-1991.
Barrio Loza, J. A. (Dir) Monumentos nacionales de Euskadi. Tomo III: Vizcaya. Departamento de Cultura del Gobierno Vasco. Zamudio: Elexpuru, 1985.
Basterretxea Kerexeta, I. Hierro y palacios. Elorrio-Sevilla. Mercaderes elorrianos en Sevilla durante los siglos XVI y XVII. (2004)
Fernández Altuna, José Javier. Euskal Herriko Arkitektura. Bilbao: Ibaizabal, 2004.
Kerexeta, J. Linajes y casas solariegas de Elorrio. Elorrioko Udala. Bilbo, 1990.
Leis Álava, A. I. "Arquitectura residencial culta en la villa de Elorrio". Cuadernos de Artes Plásticas y Monumentales. Ondare 24. Donostia: Eusko Ikaskuntza, 2005.
VV. AA. Guía del patrimonio histórico artístico y paisajístico. Editorial Etor.

Erreferentziak

↑ María., Molinuevo Zaballa,. (D.L. 2008). Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia, Ondare Historikoaren Zerbitzua = Diputación Foral de Bizkaia, Servicio de Patrimonio Histórico ISBN 8477524343. PMC 863180339. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
↑ (Gaztelaniaz) Kerexeta, Jaime. (1990). Linajes y casas solariegas de Elorrio. Elorrioko Udala, 50 or..

Kanpo estekak

Elorrioko Udalaren webgunea.
Azaleratu zure alde erromantikoa. Elorrioko Udala.
Txintxirri ikastolaren webgunea.

Datuak: Q55754017

[1] María., Molinuevo Zaballa,. (D.L. 2008). Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia, Ondare Historikoaren Zerbitzua = Diputación Foral de Bizkaia, Servicio de Patrimonio Histórico ISBN 8477524343. PMC 863180339. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).

[2] (Gaztelaniaz) Kerexeta, Jaime. (1990). Linajes y casas solariegas de Elorrio. Elorrioko Udala, 50 or..

[1]

[2]