Napoleondar Gerrak

Baionako guduari buruzko marrazkia

Napoleondar Gerrak izenaz ezagutzen dira XIX. mendearen hasieran, Europan, gertatu ziren gerra gatazkak. Bertan, Frantzia bere kontra zeuden hainbat herrialde aliaturen aurka borrokatu zen.

Frantziako Iraultzaren ondoren Napoleon Bonapartek gobernua hartu zuenean gertatu ziren gerra horiek. Historialarien artean ez dago adostasunik Napoleondar Gerrak noiz hasi ziren esateko. Historialari batzuek, adibidez, Napoleonek boterea hartu zuenean jartzen dute hasiera, 1799an; beste batzuek, aldiz, hartzen dituzte napoleondar gerren hasieratzat: 1799 eta 1802 artean Frantzian izan ziren gerra iraultzaileak, edo Erresuma Batuak 1803an Frantziari egindako gerra deklarazioa.

Napoleondar gerrak, nolanahi ere, 1815ean amaitu ziren, Napoleonen armada garaitua izan zenean Waterlooko guduan urte horretako ekainean, eta Parisko Ituna sinatu ondoren.

Gerra Napoleonikoen aurrekariak

Frantziar iraultzaileek monarkiarekin amaitu zutenean eta Frantzia errepublika bihurtu zutenean 1789tik aurrera, Europako beste nazio batzuek lehen koalizio bat osatu zuten mugimendu iraultzailea zabal ez zedin beste lurralde batzuetara.

Horrek hasiera eman zien Frantziako Iraultzako Gerrei. Bertan, Frantziako armada iraultzaileak Austria, Prusia, Britainia Handia, Espainia eta Piemonte (Italia) garaitzea lortu zuen.

Bigarren Koalizioa

1798tik aurrera, Bigarren Koalizio bat sortu zen, Britainia Handiak, Errusiar Inperioak, Portugalek, Napoliko Erresumak eta Aita Santuen Estatuek osatua. Oraingoan zorte hobea izan zuten, Direktorioa deituriko garaian Frantzian zegoen desordenagatik eta ustelkeriagatik, baita Bonaparte Afrikan zegoelako ere Egiptoko kanpainan.

Porrot horien ondorioz, Napoleon Frantziara itzuli zen eta estatu-kolpe bat eman zuen. Horrela amaitu zen Direktorioa, eta Napoleonek Frantziako kontsul izendatu zuen bere burua, ia mugarik gabeko botereekin.

Une horretatik aurrera, Napoleondar Gerrez hitz egin daiteke zentzu zabalean. Napoleonen armadak errusiar armada garaitzen hasi ziren, partzialki frontetik erretiratua Katalina II.a Errusiakoarenheriotzaren ondorioz; jarraian, austriarrak garaitu zituen Marengo (1800eko ekainak 14) eta Hohenlindeneko guduetan (1800eko abenduak 3).

Bigarren Koalizioa 1802an desegin zen Britainia Handiaren eta Frantziaren arteko Amienseko Bakea sinatzearekin. Itun horrek oso gutxi iraun zuen eta 1803an bi aldeek hautsi zuten.

Hirugarren Koalizioa

Napoleon Austerlitzeko guduan, margolana

1804an Frantziako enperadore bihurtua, Bonaparte Britainia Handia inbaditzen saiatu zen, baina Trafalgarko guduan garaitu zuten. 1805ean haren aurkako beste aliantza bat sortu zen, Hirugarren Koalizioa, Britainia Handiak eta Errusiak osatua. Bi inperio horiek, Trafalgarko garaipena aprobetxatuz, Suitza eta Herbehereak askatu nahi zituzten frantziarren inbasiotik. Aliantza horrekin bat egin zuen Austriak, Napoleon Italiako errege koroatu zutenean Genoa anexionatu ondoren. Hala ere, Napoleonen armadak berriz ere atera ziren garaile, bai austriarren aurka Austerlitzeko guduan (1805), bai Erdialdeko Europan borrokatzen ari ziren errusiarren aurka.

Laugarren Koalizioa

Hirugarrenak porrot egin eta hilabete gutxira, Napoleonen aurkako beste aliantza bat eratu zen, Errusiak, Prusiak eta Saxoniak osatua. Hala ere, errusiar armada urrun zegoela eta, germaniar aliatuek Jena eta Auerstädteko guduak galdu zituzten, eta Napoleonen armadak Berlinera iritsi ziren 1806ko urriaren 27an.

Bosgarren Koalizioa

Frantziako armadak 1807an sartu ziren Espainian, Portugal inbaditzeko asmoarekin, baina Borboiak Espainiako tronutik bota ere nahi zituzten, espainiarren babesa izango zuelakoan. Hala ere, espainiar biztanleriaren zati handi bat frantziarren aurka altxatu zen, eta britainiarren laguntza izan zuten.

Testuinguru horretan, Erresuma Batua Austriarekin aliatu zen frantziarren aurka. Bosgarren Koalizioa deiturikoa zen. Britainiarrak Iberiar Penintsulan borrokatu ziren eta austriarrek Napoleonen aliatuak ziren lurraldeak inbaditu zituzten Italian, Polonian eta Bavarian (Alemania). Baina Prusia eta Errusiaren laguntzarik gabe, Austria garaitu zuten 1809an Wagrameko guduan. Horrela, Frantziako Inperioak 1810ean lortu zuen bere hedadura handiena Europan: bere menpe zituen gaur egungo Suitza, Alemania, Polonia eta Italia, eta, gainera, Espainia, Prusia eta Austria kontrolatzen zituen.

Seigarren Koalizioa

1812an beste koalizio bat sortu zen Frantziaren aurka, Britainia Handiak, Errusiak, Espainiak, Prusiak, Suediak, Austriak eta Alemaniaren zati batek osatua. Herrialde horiek aliatu egin ziren Napoleonek Errusia inbaditu ondoren. Frantziako armadak azkar iritsi ziren Moskura, baina errusiarren erresistentziagatik erretiratu behar izan zuten, eta, bereziki, urte hartako negu gogorragatik. Frantziako soldadu asko hotzez eta gosez hil ziren.

Porrot ikaragarriaren ondoren, Napoleonek Espainia ere galdu zuen 1813an, eta Seigarren Koalizioaren armadak Parisen sartu ziren 1814an. Napoleon Elba uhartera (Italia) erbesteratu zuten.

Zazpigarren Koalizioa

Frantziaren aurkako azken aliantza 1815ean eratu zen eta Britainia Handiak, Errusiak, Prusiak, Suediak, Austriak, Herbehereek eta Alemaniako zenbait estatuk osatu zuten. Napoleon Frantziara itzuli eta Luis XVIII.aren Frantziako monarkia tiro bakar bat bota gabe garaitu ondoren sortu zen. Napoleonen armada urte horretan amaitu zen, ekainean, Waterlooko guduan, Belgikan.

Napoleondar Gerren amaiera

Waterlooko guduaren antzezpena

Napoleondar Gerrak Waterlooko guduaren eta Frantziako armadaren porrotaren ondoren amaitu ziren, 1815ean. Frantziako enperadore ohia kargutik kendu zuten ekainaren 22an eta Santa Helena uhartera erbesteratu zuten, Hego Atlantikoan. Horrela amaitu zen Frantziako Iraultza Aroa.

Gerra Napoleonikoen ondorioak

Napoleondar Gerrek ondorio garrantzitsuak izan zituzten Europan, adibidez:

• Sentimendu errepublikanoa zabaldu zen. Napoleonek porrot egin bazuen ere, europar errege garaileek zailtasunak izan zituzten absolutismoa berrezartzeko; kasu askotan, frantziar okupazioak ezarri zituen arauetako asko hartzera behartuak izan zirelarik.

• Frantzia Europan hondoratu zen. Napoleonen nazioa ez zen berriro izan potentzia Europan, garai batean izan zen bezala.

• Nazionalismoa agertu zen. Napoleondar Gerretatik aurrera, europar panorama politikoa ia 100 urtetan zehar birkonfiguratu zen, aristokraziek ezarritako mugak gutxiago jarraituz eta elementu nazionalagoetan oinarrituz: hizkuntza, kultura edo jatorri nazionala.

• Britainia Handia sendotu egin zen. Frantzia erori ondoren, Britainia Handia Europako potentzia nagusia izatera pasatu zen. Erresuma Batuak bere nagusitasuna planeta osoan hedatu zuen, Frantziak inbaditu zituen kolonia holandarren jabe eginez Amerikan eta Afrikan.

• Independentzia hispanoamerikarra. Fernando VII.ak Espainiako tronua galdu zuenean Frantziaren inbasioarekin, espainiar koroaren botere militarra neurri handi batean ahuldu zen kolonia amerikarretan. Horrekin batera, Frantziako Iraultzaren eta Estatu Batuetako Iraultzaren idealek independentzia-nahia ekarri zuten Espainiako kolonietara. Horrela sortu ziren errepublika berriak ia lurralde guztietan, Kuban eta Puerto Ricon izan ezik.