Wikipedia

Telekomunikazioen historia

Telekomunikazioen historia ke-seinale eta danborrekin hasi zen Afrika, Asia eta Ameriketan. 1790eko hamarkadan, lehen erdi-mailako sistema finkoak sortu ziren Europan. Hala ere, 1830eko hamarkadara arte, ez ziren telekomunikazio sistema elektrikoak martxan jarri.[1]

Telekomunikazioa ideia berria den arren urruneko komunikazioen azterketa bateratu gisa, betidanik egon dira komunikatzeko bideak. Bide horiek ere aztertzen ditu diziplina honek. Izan ere, historian zehar hainbat egoeraren ondorioz, beharrezkoa izan da urruneko komunikazioa; hala nola, gerran eta merkataritzan. Nolanahi ere, telekomunikazioen azterketarako oinarri akademikoa XX. mende erdialdean hasi zen.

Zibilizazioak lurralde zabalagoetara hedatzen hasi zirenez, beharrizana sortu zen lurralde horien kontrol eraginkorra bermatuko zuen komunikazio-sistema antolatua izatea. Esate baterako, mezularien bidez gauzatzen zen telekomunikazioa da, seguraski, antzinakoena; hau da, mezuarekin distantzia luzeak egiten zituzten pertsonen bidezko telekomunikazioa. Bestetik, lehenengo zibilizazioek posta sistemak jarri zituzten martxan beraien lurraldeetan; hala nola, sumerrek, persek, egipziarrek eta erromatarrek.

1790eko hamarkadan, lehen erdi-mailako sistema finkoak sortu ziren Europan. Hala ere, 1830eko hamarkadara arte, ez ziren telekomunikazio sistema elektrikoak martxan jarri.[1]

Aurrekariak

aldatu

Komunikazioan erabili ziren lehenego teknologiek ikusmen-seinaleak erabiltzen zituzten batez ere; hala nola, sutzarrak eta ke-seinaleak.

Telegrafo elektriko

aldatu
 
Tomas Edisonek sortutako telegrafoa.

1726 urte inguruan hasi ziren elektrizitatearekiko komunikazioari buruzko saiakerak egiten, besteak beste, Laplace, Ampère eta Gauss zientifikoak.

Telegrafo elektrikoaren lehen esperimentuetako bat Samuel Thomas von Sömmerring mediku, anatomista eta asmatzaile alemaniarrak egin zuen. Izan ere, 1809an telegrafo elektrokimiko bat sortu zuen, Francisco Salva Campillo zientzialari espainiarrak 1804an egindako telegrafoan oinarrituz, baina diseinu sendoago batekin. Bi diseinuek hari anitz erabiltzen zituzten, ia letra eta zenbaki latindar guztiak bisualki irudikatzeko. Hori dela eta, mezuak modu elektrikoan igorri zitezkeen kilometro batzuetara (von Sömmerringen diseinua), telegrafo hartzaile bakoitzarekin azidoak bereizitako beirazko hodi batean murgilduta doazela hariak. Igorleak korronte elektrikoa sekuentzialki aplikatzen du mezu baten zifra bakoitza ordezkatzen duten hari desberdinen bidez. Hargailuaren amaieran, korronteek hodietako azidoa elektrizatzen zuten sekuentzian, loturiko letra edo zenbaki bakoitzaren ondoan hidrogeno burbuila korronteak askatuz. Telegrafo hartzailearen operadoreak burbuilak bisualki behatzen zituen, ondoren, igorritako mezua grabatzen zuen, oso transmisio-abiadura txikian bazen ere.

Lanean jarri zen lehenengo telegrafoa Francis Ronaldsek eraiki zuen 1816an, elektrizitate estatikoa erabiliz.[2]

Charles Wheatstonek eta William Fothergill Cookek bost orratz eta sei hariko sistema patentatu zuten,1838an merkaturatu zena. [3] Orratzaren desbideratzea erabili zuten mezuak irudikatzeko, eta 1839ko apirilaren 9an Great Western Railwayetik hamabost kilometro baino gehiagora hasi ziren lanean.

Ozeano Atlantikoaren beste aldean, Samuel Morsek 1837ko irailaren 2an telegrafo elektrikoaren bertsio bat garatu zuen. Alfred Vailek erakustaldi hori ikusi zuen eta Morserekin bat egin zuen erregistroa garatzeko, telegrafo terminal bat grabatzeko gailua non mezu guztiak paperezko zintan grabatzen ziren. Hori arrakastaz frogatu zen 1838ko urtarrilaren 6an bost kilometro baino gehiagotan, eta azkenik, 1844ko maiatzaren 24an Washington DC eta Baltimore artean hirurogeita lau kilometro baino gehiagoko luzerak lortu ziren. Patentatutako asmakizuna errentagarria izan zen eta, beraz, 1851n Estatu Batuetako telegrafo lineak 32.000 kilometro baino gehiagoko luzera zuten. [4]Morsek telegrafo honi egin dion ekarpen tekniko garrantzitsuena Morse kode sinple eta eraginkorra izan da, Vailekin batera garatu zuena, Wheatstonen sistema konplexu eta garestiaren aurrerapen handia izan zena, bi kable bakarrik behar baitzituen. Morse kodearen komunikazioa eraginkortasunez mantendu zen 100 urte baino gehiago, hain zuzen ere, Huffman kodearen komunikazio digitala agertu zen arte. Momentu horretan, Morse eta Vailek kodea enpirikoki garatu zuten, letra maizagoetarako kode laburragoekin lan eginez.

Mantxako kanalaren gaineko itsaspeko kablea, gutapertxaz estalia, 1851. urtean jarri zen martxan. [5] 1857 eta 1858. urteetan instalatutako kable transatlantikoak egun edo aste batzuetan bakarrik funtzionatu zuen (James Buchananen eta Victoria erreginaren artean agurra eman zen), huts egin aurretik. [6] Ordezko linea eraikitzeko proiektua bost urtez atzeratu zen Amerikako Gerra Zibilaren ondorioz. Telegrafo transatlantiko arrakastatsuaren lehen kablea 1866ko uztailaren 27an amaitu zen, etengabeko telekomunikazio transatlantikoak lehen aldiz ahalbidetuz.

Telefono

aldatu

Telefono elektrikoa 1870eko hamarkadan asmatu zen, aurretik telegrafo harmonikoekin (seinale anitzekoa) egindako lanetan oinarrituz. Lehen telefono zerbitzu komertzialak 1878 eta 1879an sortu ziren Atlantikoaren bi aldeetan, Estatu Batuetako Connecticut New Haven hirian eta Erresuma Batuan Londresen, Ingalaterran. Bi herrialdeetan zerbitzu horiek funtzionatzeko beharrezkoa zen telefonoaren patentea Alexander Graham Bellek zuen. [7] Telefonia elektrikoaren gailuen eta funtzioen gainontzeko patenteak patente nagusi honetatik sortu ziren. Irratia, telebista, bonbilla eta ordenagailu digitala bezalako beste asmakizun bikainekin gertatu zen bezala, hainbat asmatzaile izan ziren ahots bidezko kablearen transmisioan lan esperimental aitzindariak egin zituztenak, gero besteen ideiak hobetu zituztenak. Hala ere, funtsezko berritzaileak Alexander Graham Bell eta Gardiner Greene Hubbard izan ziren, lehenengo telefono konpainia sortu zuten Estatu Batuetan, Bell Telephone Company, gero American Telephone & Telegraph (AT&T) bilakatu zena.

 
American Telephone and Telegraph konpainiako lineak 1891.urtean.

Telefono bidezko teknologia azkar hazi zen lehenengo zerbitzu komertzialak sortu ondoren, 1880ko hamarkadaren erdialdean Estatu Batuetako hiri garrantzitsu guztietan hiri arteko lineak eta telefono zentralak eraiki ziren. [8] Telefono dei transkontinentala 1915eko urtarrilaren 25ean izan zen. Hala ere, ahots bidezko komunikazio transatlantikoa ezinezkoa izan zen bezeroentzat 1927ko urtarrilaren 7ra arte, hain zuzen ere, irrati konexioa ezarri zen arte. [9] Hala ere, ez zen kable-konexiorik eman 1956ko irailaren 25ean TAT-1 inauguratu zen arte, 36 telefono zirkuitu eskaini zutelarik. [10]

1880an, Bellek eta Charles Sumner Tainterek asmatzaileak zuzendu zuten hari gabeko munduko lehen deia, fotofonoek proiektatutako argi izpi modulatuen bidez.

Lehenengo telefono kable transatlantikoa (ehunka anplifikadore elektronikoz osatua) 1956. urtera arte ez zen martxan jarri, Telstar telekomunikazioen lehen satelite komertziala espaziora jaitsi baino sei urte lehenago. [11]

Irrati eta telebista

aldatu

Hainbat urtez 1894an hasita, Guglielmo Marconi asmatzaile italiarrak aurkitu berri zuen fenomenoa egokitzen aritu zen irrati uhinak telekomunikazioetara, haririk gabeko lehen telegrafia sistema eraikiz. [12]1901eko abenduan ezarri zuen haririk gabeko komunikazioa Saint John's, Newfoundland eta Poldhu, Cornwall (Ingalaterra) artean, 1909an Fisikako Nobel saria eman ziona. [13]1900ean, Reginald Fessendenek giza ahotsa haririk gabe transmititzeko gai izan zen.

Olatu milimetrikoen komunikazioa bengalerako Jagadish Chandra Bose fisikariak ikertu zuen lehen aldiz 1894-1896 bitartean, oso maiztasun handia izatera iritsi zen, hain zuzen ere, 60 GHz.[14] Irrati uhinak detektatzeko juntagailu erdieroaleen erabilera ere sartu zuen, 1901ean irrati kristal detektagailua patentatu zuenean.[15][16][17]

1924an, Kenjiro Takayanagi ingeniari japoniarrak telebista elektronikoan ikerketa programa bat hasi zuen. 1925ean, elektroi termikoen emisioarekin CRT telebista erakutsi zuen. 1926an, 40 lerroko bereizmena zuen CRT telebista erakutsi zuen, [18]telebista guztiz elektronikoaren hargailuaren lehen lan adibidea. 1927an, telebistaren bereizmena 100 lerrotara igo zuen. [19]1928an, telebistan gizakien aurpegiak tonu erdietan emititzen lehena izan zen.

1925eko martxoaren 25ean, John Logie Baird asmatzaile eskoziarrak jendaurrean erakutsi zuen irudien transmisioa, mugitzen ari zen silueta baten bidez, Londresko Selfridge saltoki handietan. Biratzen ari zen Baird sistema Nipkow diskoan oinarritzen zen. 1925eko urrian, Bairdek tonu erdiko tonuak zituzten irudi mugikorrak lortu zituen, jende gehienaren arabera telebistako benetako lehen irudiak. [20]Bere asmakizunak British Broadcasting Corporationek 1929ko irailaren 30etik aurrera egindako emisio erdi-esperimentalen oinarria izan zen.

Telebista Philo Farnsworthek ekoiztu zuen, 1927ko irailaren 7an Idahon bere familiari silueta irudi argiak erakutsiz. Farnsworthen gailua KalmanTihanyi eta Vladimir Zworykinen aldi bereko lanekin lehiatuko zen. Gailuaren exekuzioa oraindik mundu guztiak espero zuena ez bazen ere, Farnsworthek ekoiztetxe txiki bat irabazi zuen. 1934an, lehen telebista publikoaren erakustaldia egin zuen Filadelfiako Franklin Institutuan eta bere emisio propioa ireki zuen. [21] Zworykins kamerak, Tihanyi Radioskopen oinarrituta, gero ikonoskopio izenarekin ezaguna, eragin handia zuen Radio Corporation of America (RCA) babesarekin. Estatu Batuetan, Farnsworth eta RCAren arteko auzia Farnsworthen alde finkatuko litzateke. John Logie Baird telebista mekanikotik izpi katodikoen hodiekin koloretako telebista aitzindaria izatera pasa zen.[20]

Mendearen erdialdearen ondoren, kable ardazkidearen eta mikrouhin labeko irrati erreleboen hedapenak telebista sareak herrialde handietara ere hedatzea ahalbidetu zuen.

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b «Native Amercian (Indian) Smoke Signals» www.inquiry.net (Noiz kontsultatua: 2020-11-26).
  2. ↑ (Ingelesez) Ronalds, Francis. (2016). Sir Francis Ronalds: Father of the Electric Telegraph. London: Imperial College Press ISBN 978-1-78326-917-4..
  3. ↑ (Ingelesez) «Who made the first electric telegraph communications?» The Telegraph 2016-12-02 ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  4. ↑ (Ingelesez) Editors, History com. «Morse Code & the Telegraph» HISTORY (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  5. ↑ Wenzlhuemer, Roland. (2013). Connecting the Nineteenth-Century World. , 74 or..
  6. ↑ «The Atlantic Cable by Bern Dibner» www.sil.si.edu (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  7. ↑ Brown, Travis. (1994). Historical first patents : the first United States patent for many everyday things. Metuchen, N.J. : Scarecrow Press ISBN 978-0-8108-2898-8. (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  8. ↑ (Ingelesez) The World's Work. 2020-05-31 (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  9. ↑ (Ingelesez) Editors, History com. First Transatlantic Telephone Call. (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  10. ↑ «History of the Atlantic Cable & Submarine Telegraphy - Cable Timeline» atlantic-cable.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  11. ↑ (Ingelesez) C. Clarke, Arthur. (1958). Voice Across the Sea. Harper & Brothers.
  12. ↑ Icons of the invention: the makers of the modern world from Gutenberg to Gates. ABC-CLIO ISBN 9780313347436..
  13. ↑ «Tesla's Biography» www.teslasociety.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  14. ↑ «Milestones:First Millimeter-wave Communication Experiments by J.C. Bose, 1894-96 - ETHW» ethw.org (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  15. ↑ D.T., Emerson. (1997). The work of Jagadis Chandra Bose: 100 years of MM-wave research. , 87-96 or. ISBN 9780986488511..
  16. ↑ «Timeline | The Silicon Engine | Computer History Museum» www.computerhistory.org (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  17. ↑ «1901: Semiconductor Rectifiers Patented as "Cat's Whisker" Detectors | The Silicon Engine | Computer History Museum» www.computerhistory.org (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  18. ↑ Kenjiro Takayanagi: The Father of Japanese Television. NHK (Japana Broadcasting Corporation).
  19. ↑ High Above: The untold story of Astra, Europe's leading satellite company. , 220 or..
  20. ↑ a b «Baird Television» www.bairdtelevision.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-27).
  21. ↑ Karwatka, D.. (1996). Philo Farnsworth--television pioneer. .

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Telekomunikazioen_historia&oldid=8971749"(e)tik eskuratuta