Lankide:Joxan Garaialde/Metal preziatu

Elementuen Taula Periodikoko metal preziatuak:

H

He

Li

Be

B.

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

AI

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Metal preziatuak, kimikoki oso geldoak izateagatik, ezagunak diren metal multzo bat dira; hau da, ez dute kimikoki erreakzionatzen (edo oso gutxi erreakzionatzen dute) beste konposatu kimiko batzuekin, eta horrek oso metal interesgarriak bihurtzen ditu helburu teknologiko askotarako edo bitxietarako. Propietate hori erreaktibotasun baxu izatea da, edo ez dute korrosioa eta oxidazioa jasaten, eta horrek aldaezintasun itxura ematen die, horregatik deitzen zaie preziatu.

Elementuak

Metal preziatuak (besteak beste, urrea, zilarra, platinoa eta platinoaren taldea), korrosio- edo oxidazio-fenomenorik jasaten ez duten metalak dira, O2-aren presentzia duten ur-inguruneetako baldintza-korrosiboetan —azidoak edo ez— jasaten direnean. Ez dira erreaktiboak.Metal erdi-preziatuak (adibidez: kobrea, atmosfera korrosiboen eraginpean daudenean eraso kimiko arinak jasaten dituztenak dira. Ez dira oso erreaktiboak.

Ezaugarriak

Taula periodikoan dauden metal preziatu bakoitzaren irudikapena.

Platinozko taldeko metalak metal preziatu izenez ere ezagunak (platinoa, paladioa, iridioa, rodioa, merkurioa, osmioa eta rutenioa ) oso hedatuta daude planeta osoan. Teknologia espezifikoetan eta katalisi-aplikazioetan erabiltzen da, kantitate txikietan, eta horrek oso zaila egiten du bere berreskurapena (horretarako, inguruabar bereziak bete behar dira). Kimika alorrean, asko erabiltzen dira aktibitate katalitikoagatik eta erreaktibitate baxuagatik. Katalizatzaile gisa, platinoa hidrogenazio, deshidrogenazio, isomerizazio, ziklizazio, deshidratazio, deshalogenazio, oxidazio eta Hidrogeno Elektrodo Normalerako (NHE) erreakzioetan erabiltzen da. Sinesmen publikoa izan arren, metal preziatu gehieni errege-urak (azido oso oxidatzaileen nahaste kontzentratua) eraso diezaioke.

Bitxikeriak

• Olinpiar Jokoetako irabazleentzako, hirugarren saria brontzea (kobrearen eta eztainuaren aleazioa) metal preziatu zelako uste faltsuaren arabera ezarri zen. Akatsa izan arren, gaur egun saria bere horretan mantentzen da.
• Horietako batzuk, preziatuak izan arren, gaur egun ez dira hortz zaharberritzeko amalgama gisa erabiltzen; horren ordez, zeramikaz egindako materialekin zaharberritzen dira.

Ikus, gainera

• Gas nobleak «metal preziatuen» baliokide kimikoak dira.
• korrosioa / oxidazioa
• Metaloidea
• Transmutazioa

Kanpo estekak

• Fermi mailen arteko truke-bandak ikusteko, gutxienez, metal guztien Fermi-ren gainazala Fermi-ren Azalera Datu -basean aurki daiteke.