Gesalatz

Gesalatz
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
; Bandera	; Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Lizarra
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Guesálaz <> Gesalatz
Alkatea	María Vicenta Goñi Azantza; (AIG, indep.)
Posta kodea	31xxx
INE kodea	31120
Herritarra	gesalaztar
Geografia
Koordenatuak	42°45′00″N 1°55′00″W / 42.75°N 1.9166666666667°W
Azalera	76,82 km²
Garaiera	522 metro
Distantzia	35 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	431 (2023: −7)
Dentsitatea	5,61 biztanle/km²
Zahartzea	% 30,72
Ugalkortasuna	‰ 28,57
Ekonomia
Jarduera	% 70,18 (2011)
Desberdintasuna	% 0 (2011)
Langabezia	% 6,54 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 7,80 (2018: %-0,37)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.guesalaz.es

Gesalatz^[4] ([ges̺alats̻]) Nafarroako udalerria da, Lizarrerrian ipar-ekialdean kokatua. Gesalazko ibarrak eta udalerriak ez dute erabat bat egiten, Jaitz herria ere ibarreko zatia delako, baina bere udalerria osatu du. Gesalatz udalerriak 78,1 kilometro koadro ditu, eta 456 biztanle zituzten 2014. urtean.

Muetz da herriburua eta Iturgoien populatuena.

Geografia aldatu

Inguru naturala eta kokapena aldatu

Gesalatz Lizarrako merindadearen iparraldean dago, Iruñetik 35 kilometrora eta Lizarratik 16ra. Allozko urtegia udalerri honetan dago kokatuta, Deierrirekin batera.

Iparraldean Goñerrirekin egiten du muga, ekialdean Jaitz eta Girgillaorekin, mendebaldean Lezaun eta Deierrirekin, eta hegoaldean Ziraukirekin.

Klima aldatu

Gesalazko Iturgoien herritik gertu, itsasoaren mailatik 1.224 metrora, Nafarroako Gobernuak jarritako estazio meteorologikoa dago.^[5]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Herriak aldatu

Gesalatz udalerria ondoko herri hauek osatua dago: Argiñano, Arzotz, Bidaurre, Biguria, Estenotz, Garisoain, Genbe, Irurre, Iruxo, Iturgoien, Izurtzu, Lerate, Muetz (udaletxea), Muniain eta Muzki. Aipatu herri guztiek azkena izan ezik zenbait urtez berezko udalerri bana izan zutela jasotzen da 1842ko erroldan.

Kontzeju hauek multzo bat osatzen dute salbu eta barruti bereiz gisa kokatutako Izurtzu, tartean geografikoki Jaitz herria baitago, zeina Gesalatzen parte izan zen 1852. urtera arte.^[6]

Herri hustuak ere baditu: Neusol (Irurren), Opako edo Opakua (Arzotzen), Oro (Jaitzen), Zurbano (Iturgoienen), eta Zurundain (Garisoainen).

Demografia aldatu

Bilakaera aldatu

Gesalazko biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko bederatzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %1,96 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Herrietan banaketa aldatu

Herria	Populazioa (2014)
Argiñano	36
Arzotz	17
Bidaurre	39
Biguria	6
Estenotz	22
Garisoain	27
Genbe	32
Iruxo	10
Irurre	42
Iturgoien	97
Izurtzu	25
Lerate	25
Muetz	49
Muniain	20
Muzki	9

Politika aldatu

Udal hauteskundeak aldatu

Gesalazko alkatea Agrupación Independiente de Guesálaz (AIG) taldeko María Vicenta Goñi Azantza da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Udaletxeko zazpi zinegotzietatik lau lortu zituen, gehiengo osoa. Baliogabeko botoak lau izan ziren (emandako guztien %1,31) eta boto zuriak bederatzi (botoen %2,99). Abstentzioa %33,41ekoa izan zen.

**Gesalazko Udala 2007**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Agrupación Independiente de Guesálaz	173	4
Auzolan Guesálaz (AUGU)	119	3

2011n bi zerrenda berberak aurkeztu ziren; zinegotzi banaketa bera eta oso antzeko boto kopurua jaso izan zituzten. Goñik segitu zuen alkate.

**Gesalazko Udala 2011**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Agrupación Independiente de Guesálaz	177	4
Auzolan Guesálaz (AUGU)	113	3

Udaletxea aldatu

HELBIDEA: Errepide Nagusia z/g (Muetz kontzejua)

Alkateak aldatu

2007-2011	María Vicenta Goñi Azantza	AIG
2011-	María Vicenta Goñi Azantza	AIG

Azpiegitura eta garraioak aldatu

La Estellesa autobus konpainiaren Iruñea eta Lizarra arteko lineak geltokia dauka Gesalazko hainbat kontzejutan. Lineak honako ibilbidea egiten du:

Iruñea - Orkoien - Etxauri - Izurtzu - Muez - Abartzuza - Bearin eta Lizarra

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Lizarrerriko iparraldean, zeinean kokatzen den Gesalatz, euskal toponimia nagusi den eremua da, eta euskara mintzatu zen bertan 18. mendera arte, non atzerakada handia gertatu zen. 1735. urteko katexima bat gorde da euskaraz idatzia, Apezendaco dotrina christiana uscaras, Muzkiko herriko Francisco Martinez de Elizalde apaizak idatzia. Era berean, Muzkiko apaiz izan ziren Martinez de Mortentin anaien paperetan, 1805. urtean datatu diren 4 sermoi idatzi daude euskarazkoak. Bonaparteren mapan, Gesalatz ibarrak hegoaldeko muga markatzen zuen euskararentzat Lizarrerrian 1863. urtean argitaratu zenean. ^[7]

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Gesalatz eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizialak euskara eta gaztelania dira. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %8,10ek zekien euskaraz hitz egiten.

2009ko urtarriletik Gesalazko udalerriaren izen ofiziala Guesálaz <> Gesalatz da^[1].