Draa

Draa
Draa
Datu orokorrak
Mota	ibai
Luzera	1.100 km
Geografia
Koordenatuak	30°54′44″N 6°45′35″W / 30.9122°N 6.7597°W
Hidrografia
Arroaren azalera	15.100 km²
Arro hidrografikoa	Draa Bassin (en)
Lakuak	El Mansour Ad Dahbi Reservoir (en)
Iturburua	Atlas Garaia
Bokalea; ()	Ozeano Atlantikoa

Draa^[1] (amazigeraz: ⴷⴻⵔⵄⴰ, Asif en Dra; arabieraz: وادي درعة‎, wad dərʿa; latinez: Darat) Marokoko ibairik luzeena da. Atlas Garaietan Dadès eta Imini ibaien lotunean sortua, hegoalderanzko ibilbidea egiten du Tagouniteraino eta gero mendebalderantz Tan-Tango iparraldean Ozeano Atlantikoan hiltzeko. Gehienetan Tagounit osteko Draa ibai lehorra da.

Ibilbidea aldatu

Dadès eta Imini ibaien lotunean sortu ondoren, ibaia Saghro eta Siroua mendien artean zabaltzen da, Antiatlasean, Jeneg Taghia arroila zulatuz. Arroila salbaturik, Agdz hiria bainatzen du, Draa harana bera hasten den lekua. Hurrengo 200 kilometroetan oasi kate moduko bat bihurtzen da, palmondo eta baratzez betea, inguruko mendi erretxin eta gorrixkekin kontraste handia eginez. Harana adobez eraikitako alkazarrez (arabieraz qaṣr: gaztelua, gotorlekua) zuinkatua dago. Zagora eta Mhamid nabarmentzen dira, bailararen amaieran dagoen basamortuko atea. Tamenougalt ere, amazigen (berbereen) antzinako hiriburua, Marokoko lehen biztanleak. Bere 23.000 km²-ko haranean 225.000 lagun inguru bizi dira, Zagora izeneko probintzian, batez ere nekazaritzaz.

Draa ur-ibilgu berezia da: X. mendean, Marokoko ibairik luzeena zen, eta Atlas Garaian jaio zenetik hegoalderantz zihoan, gaur egun Aljeriako muga den aldetik. Gaur egun, batez beste, Aljeriako eta Marokoko egungo mugaren zati bat osatzen du, 390 bat kilometrotan zehar. Ondoren, mendebalderantz biratzen du, ehunka kilometrotan, eta Ozeano Atlantikoan itsasoratzen da. Hala ere, mila urtean, klima-baldintzak asko aldatu dira, eta, beraz, gaur egun, urak iragazi egiten dira Mhamid aurreko basamortuko hareetan, eta lurpeko bidea egiten jarraitzen dute, 600 kilometro baino gehiagoz Atlantikorantz, bokalea Tan-Tan parean dutela. Gaur egun, salbuespenezko euri-urteetan bakarrik itzultzen da Draa bere antzinako ohera.

Haraneko labore nagusia palmondoak dira, datilak ematen dituztenak. Zerealak, lekaleak, henna eta fruta-arbolen hainbat espezie ere landatzen dira: tamarindoak, ereinotzak eta akaziak.

Historia aldatu

Draa haraneko eta inguruko mendietako giza okupazioa Behe Paleolitokoa da gutxienez, Tamegroute inguruan aurkitutako olduvai eta acheul tresnek frogatzen duten bezala. Erdi Paleolitoko aztarnategiak oso zabalduak daude.^[2]

Draa ibaia ere oso ezaguna zen antzinako erromatarrentzat. Ptolomeok egindako lehen mapa mundialean agertzen da.

Beni Saad (edo saadiak) bezala ezagutzen zen arabiar tribu Behe Draa eremutik zetorren, urrearen merkataritza karabaneroan zuten bitartekaritzari esker botere ekonomiko handia lortu zutenak. Beni Saadek, bere boterea Maroko osoan hedatu zuen dinastia bat sortu zuten (1554), eta portugaldarren kolonizazio saiakeren aurka borrokatu zuen. Sultan saadien hilobi dotoreak Marrakexen daude.

Draak hainbat esploratzaile nabarmenen arreta erakarri zuen, besteak beste, Charles de Foucauld frantsesa, 1800. hamarkadan Marokon zehar bidaiatzen ari zena merkatari juduaz mozorrotuta, eta Jeffrey Tayler, bere bizipenei buruzko liburu bat idatzi zuena.

XX. mendearen lehen erdian, Draaren behe ibilbideak Marokoko Protektoratu Frantsesaren eta Espainiako eremuaren arteko muga markatzen zuen.

Geologia aldatu

Haranak Fezouata formazioak ditu, Behe Ordoviziaraino datatzen diren Burgess Shale antzeko formazioak, Kanbriar lagerstätten arruntaren eta Ordoviziar Soom Shaleren artean kontserbazio leiho garrantzitsu bat betetzen dutenak.^[3] Fauna fosilizatuan organismo askok lehenago kanbriar erdiaren ondoren hil zirela uste zuten.^[4]