Azido oleiko

Azido oleiko


IUPAC izena azido (9Z)-Oktadek-9-enoiko
Beste izen batzuk Azido (9Z)-Oktadezenoiko Azido (Z)-Oktadek-9-enoiko Azido zis-9-Oktadezenoiko Azido zis-Δ⁹-Oktadezenoiko Azido oleiko 18:1 zis-9
Identifikadoreak
CAS zenbakia	112-80-1^Y
ChEMBL	CHEMBL8659^N
SMILES CCCCCCCC\C=C/CCCCCCCC(O)=O
Propietateak
Formula molekularra	C₁₈H₃₄O₂
Masa molarra	282.46 g mol⁻¹
Itxura	Hori argi edo hori marroixka
Dentsitatea	0.895 g/mL
Fusio puntua	13-14 °C, 286-287 K, 55-57 °F
Irakite-puntua	360 °C, 633 K, 680 °F (^[1])
Disolbagarritasuna uretan	Disolbaezin
Disolbagarritasuna metanol	Disolbagarri
Arriskuak
MSDS	JT Baker
NFPA 704	1 0 0
Kontrakoa esaten ez bada, emandako datuak baldintza normaletan (25 °C, 100 kPa) hartuak dira.
Erreferentziak

Oliba olioaren %87a azido oleikoak osatzen du.

Azido oleikoa edo azido cis-9-oktadekanoikoa kate luzeko gantz-azido asegabe bat da, ${\ce {C18H34O2}}$ formula duena. Gizakien gantz ehunean dauden triglizeridoen osagai nagusia da^[2], eta ehun guztiak kontutan hartruta bigarrena azido palmitoleikoaren ondoren^[3].

Izena latinezko oleum ("olio") hitzetik datorkio^[4].

JatorriaAldatu

Animalien eta landareen koipeetan dago. Hona hemen hainbat elikagairen gantzetan agertzen den azido oleikoaren portzentaia (batazbesteko baliotan).

Olioak	Azido oleikoa
Oliba olioa	% 87,1
Kartamo olioa	% 83,7
Kakahuete olioa	% 44,8
Palma olioa	% 37,1
Soja olioa	% 20,8
Ekilore olioa	% 20,2
Fruitu lehorrak	Azido oleikoa
Hurra	% 45,8
Pistatxoa	% 34,8
Arbendola	% 32,6
Intxaurra	% 10,8
Animalia jatorrikoak	Azido oleikoa
Bakailao gibeleko olioa	% 18,3
Edam gazta	% 5,3
Hegaluzea oliotan	% 3,6
Txahal haragia	% 2,1

EzaugarriakAldatu

Hemezortzi karbono ditu eta bederatzigarrenean lotura bikoitza azaltzen du (18:1∆9). Molekula anfipatikoa da. Likido kolorgea da egoera puruan. 4 °C-an solidotzen da; dentsitatea 0,895 g/cm³ da, eta irakite-puntua 286 °C. Sukoia da. Airearekin oxidatu egiten da, eta horiaren eta gorriaren tarteko kolorea hartzen du. Uretan ez da disolbatzen; alkohol, eter eta disolbatzaile organikoetan disolbatzen da. Beste olio eta gantz-azidoetarako disolbatzaile ona da. Azido oleikoaren forma asea azido estearikoa da^[5].

Garrantzia biologikoaAldatu

Onuragarria da odol-hodietarako, eta zirkulazio-aparatuko eta gibeleko gaitzetatik babesten du. Azido oleikoetan aberatsak diren dietek LDL ("Dentsitate baxuko lipoproteinak, "kolesterol txarra") kontzentrazioa jeisten dutela ikusi da^[6]. Bularreko minbiziaren arriskua ere jeisten du^[7].

ErabilerakAldatu

Xaboiak ekoizteko lehengai gisa, ukenduak eta kosmetikoak egiteko^[8], janarien gehigarri gisa eta sintesi organikoetarako erabiltzen da.

Botiken eszipiente gisa ere erabiltzen da^[9].

ErreferentziakAldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Oleic acid, Chemical Laboratory Information Profile, American Chemical Society
↑ (Ingelesez) Kokatnur, M G; Oalmann, M C; Johnson, W D; Malcom, G T; Strong, J P (1979-11-01) «Fatty acid composition of human adipose tissue from two anatomical sites in a biracial community» The American Journal of Clinical Nutrition (11): 2198–2205 doi:10.1093/ajcn/32.11.2198 ISSN 0002-9165 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.
↑ (Ingelesez) Oliveira, Ana F; Cunha, Daniel A; Ladriere, Laurence; Igoillo-Esteve, Mariana; Bugliani, Marco; Marchetti, Piero; Cnop, Miriam (2015-05-01) «In vitro use of free fatty acids bound to albumin: A comparison of protocols» BioTechniques (5) doi:10.2144/000114285 ISSN 1940-9818 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.
↑ (Ingelesez) E., V. A. (1929-11) «An Etymological Dictionary of Chemistry and Mineralogy» Nature (3134): 789–790 doi:10.1038/124789b0 ISSN 0028-0836 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.
↑ (Gaztelaniaz) S.L., Botanical-online «Alimentos ricos en omega 9» www.botanical-online.com . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.
↑ You Can Control Your Cholesterol 2009-03-03 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.
↑ (Ingelesez) Pala, V.; Krogh, V.; Muti, P.; Chajes, V.; Riboli, E.; Micheli, A.; Saadatian, M.; Sieri, S. et al. (2001-07-18) «Erythrocyte Membrane Fatty Acids and Subsequent Breast Cancer: a Prospective Italian Study» JNCI Journal of the National Cancer Institute (14): 1088–1095 doi:10.1093/jnci/93.14.1088 ISSN 0027-8874 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.
↑ Carrasco, F. (2009) Ingredientes Cosméticos 428 ISBN 978-84-613-4979-1.
↑ Smolinske, Susan C. (1992) Handbook of Food, Drug, and Cosmetic Excipients 247–248 or. ISBN 978-0-8493-3585-3.

Kanpo estekakAldatu

Datuak: Q207688
Multimedia: Oleic acid

[1] Oleic acid, Chemical Laboratory Information Profile, American Chemical Society

[2] (Ingelesez) Kokatnur, M G; Oalmann, M C; Johnson, W D; Malcom, G T; Strong, J P (1979-11-01) «Fatty acid composition of human adipose tissue from two anatomical sites in a biracial community» The American Journal of Clinical Nutrition (11): 2198–2205 doi:10.1093/ajcn/32.11.2198 ISSN 0002-9165 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.

[3] (Ingelesez) Oliveira, Ana F; Cunha, Daniel A; Ladriere, Laurence; Igoillo-Esteve, Mariana; Bugliani, Marco; Marchetti, Piero; Cnop, Miriam (2015-05-01) «In vitro use of free fatty acids bound to albumin: A comparison of protocols» BioTechniques (5) doi:10.2144/000114285 ISSN 1940-9818 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.

[4] (Ingelesez) E., V. A. (1929-11) «An Etymological Dictionary of Chemistry and Mineralogy» Nature (3134): 789–790 doi:10.1038/124789b0 ISSN 0028-0836 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.

[5] (Gaztelaniaz) S.L., Botanical-online «Alimentos ricos en omega 9» www.botanical-online.com . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.

[6] You Can Control Your Cholesterol 2009-03-03 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.

[7] (Ingelesez) Pala, V.; Krogh, V.; Muti, P.; Chajes, V.; Riboli, E.; Micheli, A.; Saadatian, M.; Sieri, S. et al. (2001-07-18) «Erythrocyte Membrane Fatty Acids and Subsequent Breast Cancer: a Prospective Italian Study» JNCI Journal of the National Cancer Institute (14): 1088–1095 doi:10.1093/jnci/93.14.1088 ISSN 0027-8874 . Noiz kontsultatua: 2018-11-24.

[8] Carrasco, F. (2009) Ingredientes Cosméticos 428 ISBN 978-84-613-4979-1.

[9] Smolinske, Susan C. (1992) Handbook of Food, Drug, and Cosmetic Excipients 247–248 or. ISBN 978-0-8493-3585-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]