Atletismoa Udako Olinpiar Jokoetan

Atletismoa Udako Olinpiar Jokoen edizio guztietako egitarauan egon da, lehenengo aldia Atenasen (Grezia) izan zen, 1896ko Udako Olinpiar Jokoetan. Bost kirol bakarrik egon dira edizio guztietan: Atletismoa, Txirrindularitza, eskrima, gimnastika eta igeriketa.

Jokoen hasierako urteetan gizonezkoentzat bakarrik antolatu zuten, baina emakumeentzakoa 1928ko Udako Olinpiar Jokoetan hasi zen Amsterdamen (Herbehereak), hasi zen. 2020ko Tokioko Olinpiar Jokoetan, lehen aldiz proba misto bat sartu zen, 4x400m erreleboak.^[1]

Kirol honen dominatzaile nagusia Ameriketako Estatu Batuak dira, eta bigarren maila batean Sobietar Batasuna, Erresuma Batua eta Finlandia oso gertu.

Laburpena

Jokoak	Urtea	Probak	Herrialderik onena
1	1896	12	Ameriketako Estatu Batuak (1)
2	1900	23	Ameriketako Estatu Batuak (2)
3	1904	25	Ameriketako Estatu Batuak (3)
4	1908	26	Ameriketako Estatu Batuak (4)
5	1912	30	Ameriketako Estatu Batuak (5)
6
7	1920	29	Ameriketako Estatu Batuak (6)
8	1924	27	Ameriketako Estatu Batuak (7)
9	1928	27	Ameriketako Estatu Batuak (8)
10	1932	29	Ameriketako Estatu Batuak (9)
11	1936	29	Ameriketako Estatu Batuak (10)
12
13
14	1948	33	Ameriketako Estatu Batuak (11)
15	1952	33	Ameriketako Estatu Batuak (12)
16	1956	33	Ameriketako Estatu Batuak (13)
17	1960	34	Ameriketako Estatu Batuak (14)
18	1964	36	Ameriketako Estatu Batuak (15)

Jokoak	Urtea	Probak	Herrialderik onena
19	1968	36	Ameriketako Estatu Batuak (16)
20	1972	38	Sobietar Batasuna (1)
21	1976	37	Ekialdeko Alemania (1)
22	1980	38	Sobietar Batasuna (2)
23	1984	41	Ameriketako Estatu Batuak (17)
24	1988	42	Ameriketako Estatu Batuak (18)
25	1992	43	Ameriketako Estatu Batuak (19)
26	1996	44	Ameriketako Estatu Batuak (20)
27	2000	46	Ameriketako Estatu Batuak (21)
28	2004	46	Ameriketako Estatu Batuak (22)
29	2008	47	Ameriketako Estatu Batuak (23)
30	2012	47	Ameriketako Estatu Batuak (24)
31	2016	47	Ameriketako Estatu Batuak (25)
32	2020	48	Ameriketako Estatu Batuak (26)
33	2024	48	Ameriketako Estatu Batuak (27)

Programa

Gizonezkoen probak

Gizonezkoen atletismo programari ez zaio proba berririk gehitu 1956an martxa laburra gehitu zitzaionetik. Proben zerrenda ez da harrezkero aldatu, 1976an martxa luzea desagertu zenean izan ezik, ondoren berreskuratu zen proba 2020ko Udako Olinpiar Jokoetara arte. Martxa luzea emakumezkoen programan ez zen inoiz egin. Emakumezkoen programan, dekatloiaren ordez heptatloian egiten da eta 110 metro hesien ordez 100 metro hesiak. Zerrendari gehitutako emakumezkoen azken proba 3.000 metro oztopoak izan zen, 2008an.

Gizonezkoen txapelketan 52 proba egin dira guztira, baina egungo zerrendak 23 proba ditu. Kendutako proba asko modernoen antzekoak ziren, baina iraupen ezberdinekoak, batez ere oztopoen, hesien eta martxa atletikoaren diziplinetan. Taldekako lasterketen probak ezabatu egin dira, Jokoen lehen sei edizioetan agertu ostean. Triatloi atletikoa (ezohiko proba bat, behin bakarrik egiten zena, eta bertan luzera jauzian, pisu jaurtiketan eta 100 metroetan lehiatzen ziren gimnastek parte hartzen zutena) eta pentatloiko diziplina dekatloiaren mesedetan kendu ziren, eta proba ezberdinetako erreleboen ordez mota berdinekoak ezarri ziren. Jada ez da zutikako jauzi egiteko lehiaketarik egiten, ezta 1908an eta 1912an egin ziren jaurtiketa proba aldatuak ere. Krosa 1912 eta 1924 arteko programan egon zen, eta atletismoko probarik garrantzitsuena da ez dena Olinpiar Jokoetan egiten.

Gaur egungo programa
Proba	96	00	04	08	12	20	24	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Urteak
100 metro xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
200 metro xehetasunak	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	29
400 metro xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
800 metro xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
1500 metro xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
5000 metro xehetasunak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
10.000 metro xehetasunak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
Maratoia xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
110 metro hesiak xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
400 metro hesiak xehetasunak	–	X	X	X	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	28
3000 metro oztopoak xehetasunak	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	25
4 × 100 metro erreleboak xehetasunak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
4 × 400 metro erreleboak xehetasunak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
20 kilometro martxa xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	18
Gorako jauzia xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Pertika jauzia xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Luzera jauzia xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Jauzi hirukoitza xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Pisu-jaurtiketa xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Disko-jaurtiketa xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Mailu-jaurtiketa xehetasunak	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	29
xabalina-jaurtiketa xehetasunak	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	27
Dekatloia xehetasunak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
Guztira	12	15	15	16	20	22	22	22	22	22	22	22	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23

Desagertutako probak

Jada egiten ez den proben artean 50 kilometroko martxa da nabarmenena, 20 aldiz egin baitzen 2020ko Udako Olinpiar Jokoetara arte.

Bi-bost aldiz egin ziren probak

60 metro: 1900, 1904
200 metro hesiak: 1900, 1904
3000 metroko talde lasterketa:1912, 1920, 1924
10 kilometro martxa: 1912, 1920, 1924, 1948, 1952
Pentatloia: 1912, 1920, 1924
Zutikako luzera jauzia: 1900, 1904, 1908, 1912
Zutikako jauzi hirukoitza: 1900, 1904
Zutikako gorako jauzia: 1900, 1904, 1908, 1912
56 liberako pisu-jaurtiketa: 1904, 1920
Kros
- Bakarka: 1912, 1920, 1924
- Taldeka: 1912, 1920, 1924

Behin baino egin ez ez ziren probak

1900eko Udako Olinpiar Jokoetan

1904ko Udako Olinpiar Jokoetan

1908ko Udako Olinpiar Jokoetan

1912ko Udako Olinpiar Jokoetan

1920ko Udako Olinpiar Jokoetan

3000 metro martxa

Emakumezkoen probak

Emakumezkoak 1928ko Udako Olinpiar Jokoetan hasi ziren parte hartzen atletismoan. Gaur egun 23 proba egiten dira, gizonezkoen kasuan bezainbeste.

Gaur egungo programa
Proba	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Games
100 metro xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
200 metro xehetasunak	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	20
400 metro xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	15
800 metro xehetasunak	X	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	18
1500 metro xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	14
5000 metro xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	8
10.000 metro xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	10
Maratoia xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	11
100 metro hesiak xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	14
400 metro hesiak xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	11
3000 metro oztopoak xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	5
4 × 100 metro erreleboak xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
4 × 400 metro erreleboak xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	14
20 kilometro martxa xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	7
Gorako jauzia xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
Pertika jauzia xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	7
Luzera jauzia xehetasunak	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	20
Jauzi hirukoitza xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	8
Pisu-jaurtiketa xehetasunak	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	20
Disko-jaurtiketa xehetasunak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
Mailu-jaurtiketa xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	7
Xabalina-jaurtiketa xehetasunak	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	22
Heptatloia xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	11

Iraganeko probak
Event	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Games
80 metro hesiak xehetasunak	–	X	X	X	X	X	X	X	X	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	−	-	8
Pentatloia xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	–	–	–	–	–	–	–	–	–	−	−	5
3000 metro xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	–	–	–	–	–	–	−	−	3
10 kilometro martxa xehetasunak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	–	–	–	–	–	−	−	2
Guztira	5	6	6	9	9	9	10	12	12	14	14	14	17	18	19	20	22	22	23	23	23	23	23

Proba mistoak

Dominak

1896ko maratoiaren irudia.


Rankinga	Herrialdea	Urrea	Zilarra	Brontzea	Guztira
1	Ameriketako Estatu Batuak (USA)	358	280	223	861
2	Sobietar Batasuna (URS)	64	55	74	193
3	Britainia Handia (GBR)	56	87	77	220
4	Finlandia (FIN)	48	36	30	114
5	Kenya (KEN)	38	43	36	117
6	Ekialdeko Alemania (GDR)	38	36	35	109
7	Polonia (POL)	29	20	18	67
8	Jamaika (JAM)	27	39	27	93
9	Italia (ITA)	24	16	28	68
10	Etiopia (ETH)	24	15	23	62
11	Australia (AUS)	22	29	32	83
12	Suedia (SWE)	21	23	41	85
13	Alemania (GER)	20	30	37	87
14	Kanada (CAN)	19	19	33	71
15	Errusia (RUS)	18	21	19	58
16	Frantzia (FRA)	13	28	30	71
17	Mendebaldeko Alemania (FRG)	12	14	17	43
18	Txina (CHN)	12	13	18	43
19	Kuba (CUB)	11	14	20	45
20	Errumania (ROU)	11	14	10	35
21	Txekoslovakia (TCH)	11	8	5	24
22	Zeelanda Berria (NZL)	11	4	13	28
23	Hungaria (HUN)	10	13	18	41
24	Herbehereak (NED)	10	8	12	30
25	Norvegia (NOR)	10	8	8	26
26	Hego Afrika (RSA)	9	15	6	30
27	Grezia (GRE)	9	12	11	32
28	Japonia (JPN)	8	10	10	28
29	Maroko (MAR)	8	5	8	21
30	Talde Bateratua (EUN)	7	11	3	21
31	Belgika (BEL)	7	6	4	17
32	Bahamak (BAH)	7	2	5	14
33	Bulgaria (BUL)	5	8	6	19
34	Espainia (ESP)	5	6	9	20
35	Brasil (BRA)	5	4	12	21
36	Portugal (POR)	5	4	4	13
37	Txekiar Errepublika (CZE)	5	3	8	16
38	Uganda (UGA)	5	2	2	9
39	Alemaniako Talde Bateratua (EUA)	4	18	8	30
40	Aljeria (ALG)	4	3	3	10
41	Irlanda (IRL)	4	2	1	7
42	Mexiko (MEX)	3	6	2	11
43	Bielorrusia (BLR)	3	5	7	15
44	Trinidad eta Tobago (TTO)	3	4	8	15
45	Ukraina (UKR)	3	3	15	21
46	Bahrain (BRN)	3	3	0	6
46	Dominikar Errepublika (DOM)	3	3	0	6
48	Lituania (LTU)	3	2	2	7
49	Kroazia (CRO)	3	1	2	6
50	Nigeria (NGR)	2	5	7	14
51	Argentina (ARG)	2	3	0	5
52	Tunisia (TUN)	2	2	1	5
53	Ekuador (ECU)	2	2	0	4
54	Estonia (EST)	2	1	3	6
55	Kazakhstan (KAZ)	2	1	2	5
56	Kamerun (CMR)	2	0	0	2
56	Luxenburgo (LUX)	2	0	0	2
58	Kolonbia (COL)	1	3	1	5
59	India (IND)	1	3	0	4
60	Austria (AUT)	1	2	5	8
61	Qatar (QAT)	1	2	2	5
62	Botswana (BOT)	1	2	1	4
62	Eslovenia (SLO)	1	2	1	4
64	Grenada (GRN)	1	1	3	5
65	Venezuela (VEN)	1	1	1	3
66	Burundi (BDI)	1	1	0	2
	Hego Korea (KOR)	1	1	0	2
	Santa Luzia (LCA)	1	1	0	2
	Talde mistoa (ZZX)	1	1	0	2
	Txinako Errepublika Txantiloi:Font	1	1	0	2
71	Panama (PAN)	1	0	2	3
71	Puerto Rico (PUR)	1	0	2	3
73	Mozambike (MOZ)	1	0	1	2
74	Dominika (DMA)	1	0	0	1
	Eslovakia (SVK)	1	0	0	1
	Pakistan (PAK)	1	0	0	1
	Siria (SYR)	1	0	0	1
	Tajikistan (TJK)	1	0	0	1
79	Suitza (SUI)	0	6	2	8
80	Namibia (NAM)	0	5	0	5
81	Danimarka (DEN)	0	4	3	7
82	Letonia (LAT)	0	4	1	5
83	Jugoslavia (YUG)	0	2	0	2
	Sri Lanka (SRI)	0	2	0	2
	Tanzania (TAN)	0	2	0	2
	Txile (CHI)	0	2	0	2
87	Islandia (ISL)	0	1	1	2
	Taipei Txinatarra (TPE)	0	1	1	2
	Zambia (ZAM)	0	1	1	2
90	Bohemia (BOH)	0	1	0	1
	Boli Kosta (CIV)	0	1	0	1
	Guatemala (GUA)	0	1	0	1
	Haiti (HAI)	0	1	0	1
	Iran (IRI)	0	1	0	1
	Saudi Arabia (KSA)	0	1	0	1
	Senegal (SEN)	0	1	0	1
	Sudan (SUD)	0	1	0	1
98	Filipinak (PHI)	0	0	2	2
	Mendebaldeko India Britainiarrak (BWI)	0	0	2	2
	Turkia (TUR)	0	0	2	2
101	Australasia (ANZ)	0	0	1	1
	Barbados (BAR)	0	0	1	1
	Burkina Faso (BUR)	0	0	1	1
	Djibuti (DJI)	0	0	1	1
	Eritrea (ERI)	0	0	1	1
	Serbia (SRB)	0	0	1	1
Guztira (106 herrialdea)		1075	1084	1073	3232

Erreferentziak

↑ JJOO - El bàsquet 3x3 i relleus mixts en atletisme i triatló seran olímpics a Tòquio 2020. vilaweb 9 juny 2017.

Ikus, gainera

Atletismoko gainmarkak Olinpiar Jokoetan
Atletismoa 1906ko udako Olinpiar Jokoetan. Edizio hau Nazioarteko Batzorde Olinpikoak (COI) ofizialki onartu ez dituen Joko Tartekatuei dagokie.

Kanpo estekak

(Ingelesez) Olinpiar Bilatzailea
(Ingelesez) www.sports-reference.com - Atletismoa Artxibatua 2012-11-26 Wayback Machine.

[1] JJOO - El bàsquet 3x3 i relleus mixts en atletisme i triatló seran olímpics a Tòquio 2020. vilaweb 9 juny 2017.

[1]

Proba	20	24	Urtea
4 × 400 metro erreleboak xehetasunak	X	X	2
35 kilometro martxa taldeka xehetasunak	–	X	1
Guztira	1	2