Udalatx

Udalatx / Udalaitz
Udalatx / Udalaitz
Datu orokorrak
Garaiera	1.117 m
Prominentzia	610 m
Mota	mendi
Geografia
Koordenatuak	43°05′28″N 2°30′44″W / 43.0911°N 2.5122°W
Honen parte da	Euskal Herriko arkua
Mendikatea	Udalako mendilerroa
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Bizkaia
Mendizaletasuna
Ohiko bidea	Udala (Arrasate)
Luberri	Luberri
Geologia
Material nagusia	kareharri

Udalatx^[1] edo Udalaitz Gipuzkoa eta Bizkaia arteko mugan dagoen mendia da, Arrasate eta Elorrio artean zehazki. Iparraldeko magalean edo Bizkai aldekoan Zumelegi ibaia jaio da, aurrerago Arrazolarekin batera Ibaizabal sortzen duena. Batzuetan, Udalaitz izenarekin ageri da, baina euskara batuan Udalatx da hobetsitakoa, mendebaleko euskaratik datorrena.^[1]

Geologikoki kareharrizko mendigunea dugu hau, inguruko mendien bezalakoa.

1.117 metroko garaiera dauka.

Deskribapena

Udalatx Udalako mendilerroan kokatuta dago, eta Anboto eta Aramotz gailurrekin batera lerratzen da, nolabaiteko mendilerroa osatuz. Anboto eta mendi honen artean Betsaide dugu, hiru probintziek bat egiten duten tokia dena.

Gailurrak zerra itxura ematen dioten hainbat mutur ditu, hiru izanda gandorraren tontor nagusiak, mendebaldetik ekialdera Atxaurutxugane (1040 m), Erdikoatxa edo Erdiko Axpunta (1.026 m) eta Udalatx tontor bera (1.117 m). Ipar-mendebaldean, Santa Luziaren baseliza dagoen Artadi mendixka (500 m) eta Gongeta edo Zolotxa tontorra (704 m) ditugu, Elorrio aldera. Hego-mendebaldean, bestela Pozutxueta (182 m) tontorrak mendigunea osatzen du

Gipuzkoako aldetik Arrasateko Udala auzoarekin egiten du bat, zeinak mendiari izena ematen dion. Arrasatetik ikusten den muturrak, 1.073 metroko garaiera duena, gurutze handi bat du; mutur hau, hala ere, ez da guztietan garaiena, Bizkaitik gertuago kokatuta dagoen beste bat altuagoa baita.

Ezkerretik eskuinera Oriol, Gorbeia, Ipizte eta Anboto Udalatxeko tontorretik ikusiak.

Landaretza

Zuhaitzen artean, mendigunearen hegoaldean dagoen basoa azpimarratzekoa da, haritz eta artearen familiakoa den abaritza edo Quercus coccifera espeziea alegia, kurioski mediterraneo aldekoa dena eta Gipuzkoa osoan hemen bakarrik dagoena.

Santutegia

Gurutzea eta tontor nagusiaren artean, Gipuzkoa aldean, Asuntzeko santutegiaren aztarnak ikusgai daude oraindik, non fraide eremutarrak bizi baitziren. XVI. mendean leku honen lehen aipamena jaso zuen Esteban Garibaik.

Kobazuloak

Tontor nagusiaren azpian kobazulo txiki bat dugu, iturria daukana, eta Erdikoatxarantz beste koba askoz handiagoa topa dezakegu.

Meatzeak

XIII. mendetik gutxienez meatze lanak egin izan dituzte Udalatxen, "Cofradía de Venaqueros de San Valerio" elkartearen eskutik. Minerala agortzean, kofradia desagertu zen 1958an.

Gaur egun hauen aztarnak oraindik ikus daitezke Iguriatik abiatzen den bidetik igo izanez gero.