Nizhni Novgorod

Nizhni Novgorod; Нижний Новгород
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Errusia
Errusiako oblastak	Nizhni Novgorod oblasta
Hiri okruga	Nizhny Novgorod Urban Okrug
Alkatea	Yury Shalabayev (en)
Izen ofiziala	Нижний Новгород
Jatorrizko izena	Нижний Новгород
Posta kodea	603000–603999
Geografia
Koordenatuak	56°19′37″N 44°00′27″E / 56.3269°N 44.0075°E
Azalera	466,5 km²
Altuera	78
Mugakideak	Nizhni Novgorod oblasta, Bor, Dzerzhinsk, Kstovo (en) eta Balakhna (en)
Demografia
Biztanleria	1.213.477 (2023ko urtarrilaren 1a); −12.599 (2021)
Dentsitatea	2.717,6 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1221
Telefono aurrizkia	831
Ordu eremua	UTC+03:00
Hiri senidetuak	Essen, Linz, Filadelfia, Novi Sad, Minsk, Jinan, Matanzas, Suwon, Sant Boi de Llobregat, Sokhumi, Győr, Bălți, Dobritx, Heraklion, Hefei, Simferopol, Bartzelona, Tampere, Vilnius eta Kharkiv
Matrikula	52
Hizkuntza ofiziala	errusiera
	http://www.admgor.nnov.ru/

Nizhni Novgorod^[1] (errusieraz: Ни́жний Но́вгород), 1932 eta 1990 bitartean Gorki deitua^[1], Errusiako hiria da, herrialdearen mendebaldean dagoen Nizhni Novgorod oblastaren hiriburua. Volga eta Oka ibaien bilgunean dago, Moskutik 420 km ekialdera^[2]. Azken erroldaren arabera, 1.213.477 biztanle ditu eta Errusiako seigarren hiririk handiena da, Mosku, San Petersburgo, Novosibirsk, Jekaterinburg eta Kazanen ondoren. Errusiako gune garrantzitsua da ekonomiaren, garraioaren, zientziaren, hezkuntzaren eta kulturaren ikuspuntutik, eta Volga-Viatka eskualde ekonomikoaren traktorea da. Errusiako ibaietako turismoaren zentro nagusia da. Hiriaren alde historikoan hainbat unibertsitate, antzoki, museo eta eliza daude.

Hiria 1221eko otsailaren 4an sortu zuen Juri Vsevoldovitxek. 1612ean Kuzma Mininek eta Dmitri Pozharskik armada bat sortu zuten bertan Mosku poloniar eta lituaniarren eskuetatik askatzeko. 1817an Errusiar Inperioko komertzio hiririk garrantitsuenean bilakatu zen. Sobietar Batasunaren garaian industriak garrantzi handia eskuratu zuen. Gorki Automobil Fabrika bertan eraiki zen.

Izena aldatu

Hasieran izena Novgorod zen, "hiriberri", baina mendebalderago dagoen beste Novgorod batetik bereizteko (Veliky Novgorod) hiriari "Behe lurretako Novgorod" edo "Behe Novgorod" izena ematen zitzaion. Lurrari "beheko" (nizhniy (нижний)) izena eman zitzaion, nahiz eta Veliky Novgorod baino altuago egon, Mosku, Vladimir eta Murom hiriak baino beherago dagoelako ibaietan.

Historia aldatu

Juri Vsevolodovitx, Suzdal-Vladimirko printzeak, 1221ean sortu zuen. 1392an Moskuko estatuari lotu zitzaion, eta hango hiri nagusienetakoa izan zen. Bertako urteroko azokak 1817tik 1917a arte Errusiako salerosketagunerik garrantzizkoenak izan ziren. 1932an izena aldatu zitzaion Maksim Gorkiren omenez^[3], eta 1990ean Nizhni Novgorod berrizendatu zuten.

Ekonomia aldatu

Volga eta Oka ibaien elkarguneko sartu-irten handiko portua da. Mekanika, petrolioa eta janari industriak daude^[4]. GAZ (Gorkovski Avtomobilny Zavod) ibilgailu-enpresa handiaren egoitza da.

Klima aldatu

Nizhni Novgorodek klima kontinental hezea du, Dfb Köppen klima sailkapenaren arabera. Azaro amaieratik martxo amaiera arte lurra elurrez estalirik egoten da.

Datu klimatikoak (Nizhny Novgorod)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	5.5	7.0	17.3	26.3	32.5	36.3	38.3	38.0	31.0	24.2	13.2	8.5	38.3
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	-5.9	-5.3	1.2	10.9	18.7	22.6	24.7	22.1	15.7	8.0	-0.5	-4.6	9.0
Batez besteko tenperatura (ºC)	-8.9	-8.7	-2.6	6.1	12.9	17.2	19.4	16.9	11.1	4.7	-2.8	-7.4	4.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-11.6	-11.7	-5.8	2.1	7.9	12.6	14.8	12.6	7.6	2.1	-4.8	-9.9	1.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-41.2	-37.2	-28.3	-19.7	-6.9	-1.8	5.1	0.9	-5.4	-16.0	-29.4	-41.4	-41.4
Pilatutako prezipitazioa (mm)	47	38	37	36	46	76	73	69	61	64	55	55	657
Euri egunak (≥ 1 mm)	4	3	5	12	15	18	16	16	17	17	10	6	139
Elur egunak (≥ 1 mm)	27	22	16	6	1	0.1	0	0	0.4	7	18	25	123
Eguzki orduak	40.0	77.1	146.1	203.8	278.3	289.6	290.1	239.4	152.2	81.3	38.5	24.4	1860.9
Hezetasuna (%)	85	81	75	65	62	70	71	75	79	82	86	85	76
Iturria (1): Pogoda.ru.net^[5]
Iturria (2): Weatherbase (sun only)^[6]

Turismoa aldatu

Hiriaren erdigunean estilo neoerrusiar eta arkitektura estalinistako eraikinak daude. Hiriguneko elementu nagusia Niznhi Novgorodeko Kremlina da (1500-1511), bere adreilu gorrizko dorreekin. Boltxebikeen suntsitu ostean, mantendu zen eraiki zahar bakarra Arkangelaren Katedrala da (1624-1631).

Nizhni Novgorodeko Kremlina.

Hirian 600 monumentu historiko, arkitektoniko eta kultural paregabe baino gehiago daude. Nizhni Novgorod udalerrian eta eskualdean 200 erakunde artistiko eta kultural inguru daude. Erakunde horien artean, zortzi antzoki, bost kontzertu-areto, 97 liburutegi (sukurtsalekin), 17 zinema-areto (haurrentzako bost barne), haurrentzako aukerako hezkuntzako 25 erakunde, zortzi museo (16 sukurtsal barne) eta zazpi parke daude.