Montalbano komisarioa

Montalbano komisarioa
Montalbano komisarioa
Argitalpena
Sortzailea	Andrea Camilleri
Ageri den obrak	ikusi Uraren forma;
Interpretatzailea	ikusi Luca Zingaretti ;
Datu biografikoak
Sexua	gizonezkoa
Jarduera	detektibea

Montalbano komisarioa edo Salvo Montalbano Andrea Camilleri (Porto Empédocle, 1925-Erroma, 2019^[1]) idazleak argitaratutako eleberri eta narrazio motz sail bateko protagonista da. Erabiltzen duen hizkuntzan sizilieraren elementu asko dituen italiera erabiltzeagatik bereizten da.

Fikziozko pertsonaia

Montelusa probintziako Vigata herrian lan egiten du Montalbanok, asmatutako bi izen, Siziliako Agrigento probintzia eta Porto Empédocleren alter egoak hurrenez hurren. Komisarioaren laguntzaile nagusiak honako hauek dira: Domenico 'Mimì' Augello komisarioa, Giuseppe Fazio inspektorea, Galluzzo agentea, Agatino Catarella agente eta telefonista —haren danbateko izugarriek eta hizkuntza-arazoek burutik komisarioa zoratzen dute—, eta Germanà, Giallombardo, Torretta eta beste agente batzuk ere agertzen dira. Beste laguntzaile batzuk hauek dira: Ingrid Sjöström, haren laguna Nicolò Zito kazetaria eta Pasquano doktorea auzitegiko medikua. Lehen eleberrietan eskolako lagun bat agertzen zen, orain gaizkilea, Gegè izenekoa. Montalbano komisarioa pertsonaia bitxia da, oso argia, funtzionario jeloskorra,eEstatuko Poliziaren ordezkaria, legea errespetatzen duena —nahiz eta, kasua argitzeko behar denean urratzen duen—, irakurle paperjalea, eta gastronomiaren eta bere lurralde siziliarraren maitale handia. Urte asko dira Genovan bizi den Livia Burlandorekin krisi ugari izaten dituen maitasun-harremana duela.

Kasuak ebazteko ortodoxia gutxi duenez, arazo larriak ditu Luca Bonetti-Alderighi nagusiarekin.

Komisarioaren abizena Manuel Vázquez Montalbán idazleari, Pepe Carvalho detektibearen sortzaileari, omenaldia da, gastronomiaren eta literaturaren zalea baita. Camilleri bezala, Montalbano Vázquez Montalbánen eleberrien zalea da. Era berean, Camilleriren zenbait lanetan adierazitakoaren arabera, fantasia-izen hori Italiako hegoaldeari egindako omenaldia da; izan ere, "Salvo" eta "Montalbano" nahiko ohikoak dira han.

Salvo Montalbano euskaraz

Montalbano komisarioa protagonista duten hiru lan daude euskarara itzulita, eta euskarazko prentsan kritikak jaso dituzte^[2].

Hilabete bat Montalbanorekin (Igela, 2011 - Un mese con Montalbano - itzultzailea, Fernando Rey)^[3]
Gauaren usaina (Erein 2011, Uzta Gorria, 6 - L'odore della notte - itzultzailea, Josu Zabaleta)^[4]
Uraren forma (Igela 2012, Enigma - Dell'acqua forma - Itzultzailea, Ander Irizar)^[5]

Saileko eleberriak

1994 - Dell'acqua forma (Uraren forma)
1996 - Il cane di terracotta
1996 - Il ladro di merendine
1997 - La voce del violino
2000 - La gita a Tindari
2001 - L'odore della notte (Gauaren usaina)
2003 - Il giro di boa
2004 - La pazienza del ragno
2004 - Racconti di Montalbano
2005 - La luna di carta
2006 - La vampa d'agosto
2006 - Le ali della Sfinge
2007 - La pista di sabbia
2008 - Il campo del vasaio
2008 - L'età del dubbio
2009 - La danza del gabbiano
2010 - La caccia al tesoro
2010 - Acqua in bocca
2010 - Il sorriso di Angelica
2011 - Il gioco degli specchi
2012 - Lama di luce
2012 - Una voce di notte
2013 - Covo di vipere
2014 - La piramide di fango
2015 - La giostra degli scambi
2016 - L'altro capo del filo
2017 - La rete di protezione
2018 - Il método Catalanotti
2019 - Il cuoco dell'Alcyon
2020 - Riccardino (Egilea hil ondoren argitaratua)

Kontakizun laburren liburuak

1998 - Un mese con Montalbano (Hilabete bat Montalbanorekin)
1999 - Gli arancini di Montalbano
2002 - La paura di Montalbano
2004 - La prima indagine di Montalbano
2014 - Morte in mare aperto e altre indagini del giovane Montalbano

Telebista saileko kapituluak

RAIk telesail bat ekoitzi du Montalbanoren zenbait abenturekin, Luca Zingaretti aktoreak Salvoren papera interpretatzen duelarik, eta Montalbano gaztea haren aurrekina ere Michele Riondinok interpretatuta.

Luca Zingarettiaktorea Montalbano komisarioa interpretatzen

Denboraldia	Atalak	Estreinua TBn
Lehen denboraldia	2	1999
Bigarren denboraldia	2	2000
Hirugarren denboraldia	2	2001
Laugarren denboraldia	4	2002
Bosgarren denboraldia	2	2005
Seigarren denboraldia	2	2006
Zazpigarren denboraldia	4	2008
Zortzigarren denboraldia	4	2011
Bederatzigarren denboraldia	4	2013
Hamargarren denboraldia	2	2016
Hamaikagarren denboraldia	2	2017
Hamabigarren denboraldia	2	2018
Hamairugarren denboraldia	2	2019
Hamalaugarren denboraldia	2	2020
Hamabostgarren denboraldia	1	2021

Erreferentziak

↑ «Andrea Camilleri italiar idazlea zendu da» EITB (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).
↑ «euskarari ekarriak» ekarriak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).
↑ Hilabete bat Montalbanorekin – Igela. (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).
↑ Gauaren usaina. (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).
↑ Uraren forma – Igela. (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).

Kanpo estekak

Datuak: Q584026
Multimedia: Commissario Montalbano / Q584026

[1] «Andrea Camilleri italiar idazlea zendu da» EITB (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).

[2] «euskarari ekarriak» ekarriak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).

[3] Hilabete bat Montalbanorekin – Igela. (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).

[4] Gauaren usaina. (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).

[5] Uraren forma – Igela. (Noiz kontsultatua: 2023-08-13).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]