Mertxikondo
Mertxikondoa (Prunus persica) Rosaceae familiako fruta-arbola bat da. Fruitua mertxika da.
Mertxikondo | |
---|---|
![]() | |
Sailkapen zientifikoa | |
Erreinua | Plantae |
Ordena | Rosales |
Familia | Rosaceae |
Leinua | Amygdaleae |
Generoa | Prunus |
Espeziea | Prunus persica |
Datu orokorrak | |
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | peach (en) ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Genomaren kokapena | plants.ensembl.org… |
EtimologiaAldatu
Euskaraz izen ugari hartzen ditu: mertxika, muxika, muxurka, tuaxa Ipar., presku Bizk.[1]
EzaugarriakAldatu
Hosto erorkorreko eta adaburu zabaleko fruta-arbola da mertxikondoa; 3-6 m garai izan daiteke.
Zurtoina – AzalaAldatu
Enborra txikia, zimurra eta gorrixka izaten da.
HostoakAldatu
Hostoak leunak, lantza-formakoak eta meheki zerradunak dira.
LoreakAldatu
Martxotik maiatzera loratzen da mertxikondoa. Hostoak baino lehen ateratzen dira loreak -galtzarbetan-, eta zuriak edo arrosak dira.
FruituaAldatu
Mertxikondoaren fruitua drupa da; pubeszentea, horia edo morea, eta kolore bereko mamia duena. Hazia hezur gogor batez inguratuta dago.
Mertxika bizitza luzearen eta hilezkortasunaren sinbolo dira. Mertxikak Txinan eta herrialdeko portzelana ezagunak horien marrazkiekin apaindu ohi dituzte.
Nutrizio informazioaAldatu
Nutrizio informazioa (100g)
- Ura %87
- Kaloriak - 37
- Karbohidratoak - 9 g
- Zuntza - 1,4 g
- Potasioa - 140 mg
- Magnesioa - 9 mg
- Iodoa - 3 mcg
- C bitamina - 8 mg
Historia eta habitataAldatu
Mertxikondoa jatorriz Txinakoa da eta badira 3.000 urte landatzen dutela. Mendiko merkatari-bideetatik eraman zuten Pertsiara (Iran). K. a. 330 urtean, Greziara iritsi zen mertxikondoa eta Erdi Aroan bere ekoizpena Europa osora hedatu zen. Gaur egun, munduko fruta arbola hedatuena da eta ekoizle nagusiak hauek dira: Txina, Ameriketako Estatu Batuak, Argentina, Txile, Grezia, Frantzia eta Espainia.
Iraila udaren eta udazkenaren arteko igarotze hila da. Euriak hasten dira, eta mertxikak, maiatzaren lehen hamabostaldiaz geroztik Iberiar penintsulako hego-ekialdetik iritsi direnak, orduan Lleidan eta Aragoin agertzen dira.
BarietateakAldatu
- Paviak
- Nektarinak/Brinoiak
- Paraguaioak/Mertxika zapalak
- Pentoo edo Pan Tao (txinatarra)
- Mami zuria: Charles roux - May flower - Redwing - Ribet - Robin
- Mami horia: Cardinal - Dixie Red - Early Red -Early O'Henry - Red Haven - Sun Haven - Spring crest
GaleriaAldatu
ErreferentziakAldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Botanika.wikispaces.com webgunetik hartu da, CC BY-SA 3.0 lizentziapean.