Mertxikondo

Mertxikondo
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Rosales
Familia	Rosaceae
Leinua	Amygdaleae
Generoa	Prunus
Espeziea	Prunus persica; L.
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	peach (en) , peach pit (en) , peach juice (en) eta persic oil (en)
Genomaren kokapena	plants.ensembl.org…

Mertxikondoa (Prunus persica) Rosaceae familiako fruta-arbola bat da. Fruitua mertxika da.

EtimologiaAldatu

Euskaraz izen ugari hartzen ditu: mertxika, muxika, muxurka, tuaxa Ipar., presku Bizk.^[1]

EzaugarriakAldatu

Hosto erorkorreko eta adaburu zabaleko fruta-arbola da mertxikondoa; 3-6 m garai izan daiteke.

Zurtoina – AzalaAldatu

Enborra txikia, zimurra eta gorrixka izaten da.

HostoakAldatu

Hostoak leunak, lantza-formakoak eta meheki zerradunak dira.

LoreakAldatu

Martxotik maiatzera loratzen da mertxikondoa. Hostoak baino lehen ateratzen dira loreak -galtzarbetan-, eta zuriak edo arrosak dira.

FruituaAldatu

Mertxika baten irudia eta barne itxura.

Mertxikondoaren fruitua drupa da; pubeszentea, horia edo morea, eta kolore bereko mamia duena. Hazia hezur gogor batez inguratuta dago.

Mertxika bizitza luzearen eta hilezkortasunaren sinbolo dira. Mertxikak Txinan eta herrialdeko portzelana ezagunak horien marrazkiekin apaindu ohi dituzte.

Nutrizio informazioaAldatu

Nutrizio informazioa (100g)

Ura %87
Kaloriak - 37
Karbohidratoak - 9 g
Zuntza - 1,4 g
Potasioa - 140 mg
Magnesioa - 9 mg
Iodoa - 3 mcg
C bitamina - 8 mg

Historia eta habitataAldatu

Mertxikondoa jatorriz Txinakoa da eta badira 3.000 urte landatzen dutela. Mendiko merkatari-bideetatik eraman zuten Pertsiara (Iran). K. a. 330 urtean, Greziara iritsi zen mertxikondoa eta Erdi Aroan bere ekoizpena Europa osora hedatu zen. Gaur egun, munduko fruta arbola hedatuena da eta ekoizle nagusiak hauek dira: Txina, Ameriketako Estatu Batuak, Argentina, Txile, Grezia, Frantzia eta Espainia.

Iraila udaren eta udazkenaren arteko igarotze hila da. Euriak hasten dira, eta mertxikak, maiatzaren lehen hamabostaldiaz geroztik Iberiar penintsulako hego-ekialdetik iritsi direnak, orduan Lleidan eta Aragoin agertzen dira.

BarietateakAldatu

Nektarina mertxikaren kultibar bat da

Paviak
Nektarinak/Brinoiak
Paraguaioak/Mertxika zapalak
Pentoo edo Pan Tao (txinatarra)
Mami zuria: Charles roux - May flower - Redwing - Ribet - Robin
Mami horia: Cardinal - Dixie Red - Early Red -Early O'Henry - Red Haven - Sun Haven - Spring crest