Magda Szabó

Magda Szabó (Debrecen, Hungaria, 1917ko urriaren 5a - Kerepes, Hungaria, 2007ko azaroaren 19a) hungariar idazlea izan zen, historiako hungariar eleberrigilerik onenetarikoa. Antzerkia, poesia, saiakera, itzulpenak eta memoriak idatzi zituen.

Magda Szabó
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Debrecen, 1917ko urriaren 5a
Herrialdea	Hungaria
Lehen hizkuntza	hungariera
Heriotza	Budapest eta Kerepes (en) , 2007ko azaroaren 19a (90 urte)
Hobiratze lekua	Farkasréti Cemetery (en) Debreceni köztemető (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Tibor Szobotka (en)
Hezkuntza
Heziketa	University of Debrecen (en) 1940)
Hizkuntzak	hungariera latina alemana
Jarduerak
Jarduerak	itzultzailea, gidoilaria, poeta, haur literatura idazlea, prosalaria eta idazlea
Jasotako sariak	ikusi Kossuth Saria  (1978) Nazioarteko Femina saria  (2003) Commander with Star of the Order of Merit of Hungary  (1997) honorary citizen of Budapest  (2006) honorary citizen of Debrecen  (1977)
Kidetza	Zientziaren eta Arteen Europar Akademia Széchenyi Academy of Literature and Arts (en)
Genero artistikoa	eleberria saiakera kontakizun laburra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Kalbinismoa

Biografia

Familia burges batean jaio zen. Latin filologian eta Hungariarrean lizentziatu zen Debrecen-go Unibertsitatean. Ikasketak amaitutakoan, irakasle gisa lan egin zuen Debrecen eta Hódmezővásárhelyko hainbat ikastetxetan baita nesken eskola kalbindar batean ere. 1945 eta 1949 artean, Erlijio eta Hezkuntza Ministerioan aritu zen lanean. 1947an, Tibor Szobotka idazle eta itzultzailearekin ezkondu zen.

Idazle ibilbidea Bárány (Bildotsa,1947) poema liburu bat argitaratzean hasi zuen, ondoren, Vissza az emberig (Itzuli gizakira, 1949) argitaratu zuen. 1949an, Literaturako Baumgarten saria eman zioten, baina arrazoi politikoengatik, jaso zuen egun berean kendu egin zioten eta urte horretan bertan lan egiten zuen ministeriotik bota egin zuten. Geroago, 1949 eta 1956 artean, Mátyás Rákosiren erregimen stalinistaren garaian, Hungariako gobernuak ez zion bere lanak argitaratzen utzi eta senarra ere erregimen komunistak langabezian eta estigmatizatuta zuenez, oinarrizko eskolan irakatsi behar izan zuen.

Nahigabeko isiltasun urte horietan, konturatu zen poesia zurrunegia zela berarentzat bere pentsamenduak adierazteko, eta prosarekin saiatzen hasi zen. Urte haietan idatzitako Fresco, bere lehen eleberria, 1958an argitaratu zen eta kritikaren eta publikoaren arrakasta handia lortu zuen. 1959an, The Fawn (Orainkumena) argitaratu zuen, garai hartako Hungariako erregimen komunistari kritika. Lan hau Hungariatik kanpo argitaratu eta alemanera itzuli zen, eta horrek Szabó disidente bihurtu zuen.

Nobelagile gisa sari ugari jaso zituen Hungarian, eta bere lanak 40 herrialde baino gehiagotan argitaratu ziren. 2003an, atzerriko nobela onenari emandako Frantziako Prix Fémina saria irabazi zuen La puerta (Atea) lanagatik. Abigail bere eleberria berriz, Hungariako telebista nazionalak antolatutako inkestan, hungariarren artean hamar ezagunenetakoen artean agertzen da. Bere beste hiru lan ere hungariarrek ezagutzen dituzten 100 lehenen artean daude.

Szaboren eleberri askok inspirazio autobiografikoa dute eta batzuetan emakumezkoen patuaren eta harremanen zailtasunei buruz aritzen da. Hungariako literaturan gehien itzulitako egileetako bat da.

Lanak

Gaztelaniara itzulita

• Resentimiento, Caralt editories (1964)
• Calle Katalin, Monte Ávila (1972)
• La puerta, Mondadori (2005) ISBN 9788439710875 .
• La balada de Iza, Mondadori (2008) ISBN 9788439721314
• El corzo, Minúscula (2018) ISBN 978-84-948348-0-6

Hungarieraz

• Bárány (poemak, 1947)
• Vissza az emberig (poemak, 1949)
• Ki hol lakik (bertsotan ilustratutako liburua, 1957)
• Mondják meg Zsófikának (gazteentzako eleberria, 1958)
• Freskó (eleberria, 1958)
• Bárány Boldizsár (ipuina bertsotan, 1958)
• Neszek (poemak, 1958)
• Marikáék háza (ipuina bertsotan, 1959)
• Sziget-kék (eleberri laburra, 1959)
• Az őz (eleberria, 1959)
• Vörös tinta (gidoia, 1959)
• Disznótor (eleberria, 1960)
• Álarcosbál (gazteeentzako eleberria, 1961)
• Születésnap (eleberria, 1962)
• Pilátus (eleberria, 1963)
• A Danaida (eleberria, 1964)
• Hullámok kergetése (bidai oharrak, 1965)
• Tündér Lala (eleberri laburrak, 1965)
• Eleven képét a világnak (dramak, 1966)
• Fanni hagyományai (drama, 1966)
• Alvók futása (narrazioak, 1967)
• Mózes egy, huszonkettő (eleberria, 1967)
• Zeusz küszöbén (bidai oharrak, 1968)
• Katalin utca (eleberria, 1969)
• Abigél (gazteentzako eleberria, 1970)
• Ókút (eleberria, 1970)
• Kiálts, város! (antzerki lana, 1971)
• A szemlélők (eleberria, 1973)
• Az órák és a farkasok (dramak, 1975)
• Szilfán halat (poema antologia, 1975)
• Az a szép, fényes nap (antzerki lana, 1976)
• Régimódi történet (eleberria, 1977)
• Kívül a körön (entseguak, kirtikak, 1980)
• Erőnk szerint (dramak, 1980)
• Megmaradt Szobotkának (memoriak, 1983)
• Béla király (trilogia dramatikoa, 1984)
• Az ajtó (eleberria, 1987)
• Az öregség villogó csúcsain (itzulpen literarioak, 1987)
• Záróvizsga (entseguak, estudioak, 1987)
• A pillanat (Creusais) (eleberria, 1990)
• A félistenek szomorúsága (entseguak, estudioak, 1992)
• Szüret (dramak, 1996)
• A lepke logikája (publizitate idazkiak, 1996)
• A csekei monológ (drama aktu bakarrean, 1999)
• Mézescsók Cerberusnak (narrazioak, 1999)
• Merszi, Möszjő (publizitate idazkiak, 2000)
• Für Elise (eleberria, 2002)
• Békekötés (irrati-komedia, 2006)
• Örömhozó, bánatrontó - Levelek a szomszédba (gutunak, 2009)
• Drága Kumacs - Levelek Haldimann Évának (gutunak, 2010)
• Liber Mortis (2011)

Kanpo estekak

• Magda Szabóren biografia, estekak eta aipuak

• Datuak: Q231948
• Multimedia: Magda Szabó / Q231948