L. L. Zamenhof

L. L. Zamenhof
	Irudi gehiago
	Ahotsa
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Лейзеръ Заменговъ
Jaiotza	Bialystok, 1859ko abenduaren 15a
Herrialdea	Errusiar Inperioa
Bizilekua	Bialystok; Varsovia; Mosku; Hrodna; Plock; Veisiejai (en) ; Kherson; Varsovia; Varsovia; Viena; Varsovia; Varsovia; Varsovia
Lehen hizkuntza	Yiddisha; errusiera
Heriotza	Varsovia, 1917ko apirilaren 14a (57 urte)
Hobiratze lekua	Okopowa Street Jewish Cemetery (en) ; grave of L. L. Zamenhof (en)
Familia
Aita	Markus Zamenhof
Ama	Rozalia Zamenhof
Ezkontidea(k)	Klara Zamenhof (1887ko abuztuaren 9a - ezezaguna)
Seme-alabak	ikusi Lidia Zamenhof; Adam Zamenhof (en) ; Zofia Zamenhof;
Anai-arrebak	ikusi Ida Zamenhof (en) ; Fejgla Zamenhof (en) ; Mina Zamenhof (en) ; Aleksander Zamenhof (en) ; Henryk Zamenhof (en) ; Leon Zamenhof (en) ; Felix Zamenhof (en) ; Hersz Zamenhof (en) ; Aŭgusta Hermelin (en) ; Sora Dwora Zamenhof (en) ;
Familia	ikusi Fabian Zamenhof (en) (izter-lehengusu); Lejzer Zamenhof (en) (izter-lehengusu);
Leinua	Zamenhof family (en)
Hezkuntza
Heziketa	Medical faculty of Moscow University (en) ; Imperial University of Warsaw (en)
Hezkuntza-maila	doktoretza
Hizkuntzak	esperantoa; errusiera; poloniera; alemana; latina; hebreera; frantsesa; greziera; ingelesa; Yiddisha; Volapük
Jarduerak
Jarduerak	hizkuntzalaria, oftalmologoa, asmatzailea, poeta, itzultzailea, esperantista, medikua, mediku idazlea, Bibliaren itzultzailea eta esperantologist (en)
	Parte-hartzailea World Esperanto Congress 1905 (en) ; World Esperanto Congress 1912 (en) ; World Esperanto Congress 1906 (en) ; World Esperanto Congress 1907 (en) ; World Esperanto Congress 1908 (en) ; World Esperanto Congress 1909 (en) ; World Esperanto Congress 1910 (en) ; World Esperanto Congress 1911 (en) ; World Esperanto Congress 1913 (en) ;
Lan nabarmenak	ikusi Unua Libro (en) ; Dua Libro (en) ; Fundamento de Esperanto (en) ; Ho, mia kor' (en) ; esperanto; Homaranismo (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko zalduna (1905) ; Honorary President of the World Esperanto Association ; Elisabet Katolikoaren Ordenaren komendadorea (1909) ;
Kidetza	Esperanto Language Committee (en)
Mugimendua	Esperanto movement (en) ; Sionismoa
Izengoitia(k)	Doktoro Esperanto, Gamzefon, Unuel, Anna R., Homo sum, Amiko eta Hemza
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Homaranismo (en) ; judaismoa

Ludwik Lejzer Zamenhof (polonieraz: Ludwik Łazarz Zamenhof), ezizenez Doktoro Esperanto (Bialystok, Errusiar Inperioa —gaur egun, Polonia— 1859ko abenduaren 15a^greg./abenduaren 3a^jul. - Varsovia, Polonia, 1917ko apirilaren 14a^greg./apirilaren 1a^jul.) hizkuntzalaria eta okulista izan zen. 1873an, nazioarterako hizkuntza bat asmatu zuen. Bere asmoa mundu guztiak bigarren hizkuntza gisa ikasi ahal izatea zen, horrela ama-hizkuntza desberdineko jendeak elkar uler zezan. Hasieran, adiskide artean erabili zuen, baina 1887an, Doktoro Esperanto ezizenarekin zabaldu eta azaldu zuen. Hortik datorkio berak asmatutako hizkuntzari «esperanto» izena. Hainbat itzulpen egin zituen hizkuntza horretara.

Bizitza aldatu

Białystok hirian jaio eta hezi zen, errusieraz mintzo zen judu familia batean: hirian, hainbat hizkuntza hitz egiten zirenez, kultura ezberdinetakoak elkar ulertzea zaila zen. Arazoa konpontzeko, esperantoa garatzen hasi zen, urteetan zehar luzatu zen lana.

1878an, Zamenhofek bere proiektua bukatu zuen eta Lingwe Uniwersala izena eman zion. Garai hartan, Zamenhof unibertsitatera joan zen okulista ikasketak egitera, eta bere aitari eman zizkion bere idatziak, gorde zitzan. Aitak ez zituen semearen ideiak ulertu, eta Ojrana-rekin (polizia Tsaristarekin) arazoak izateko beldurrez, eskuizkribua erre zuen. 1881-ean unibertsitatetik bueltatzean, Zamenhof-ek berriro ekin zion bere proiektuari. 1879an volapük hizkuntza agertu zen, beste nazioarteko hizkuntza proiektu bat, baina Zamenhofek, ikasi eta baztertu ondoren, bere asmoekin segitu zuen. Azkenean, 1887an, Lingvo internacia. Antaŭparolo kaj plena lernolibro ("Nazioarteko hizkuntza. Hitzaurrea eta testu liburua") argitaratzen du, hizkuntza berriaren oinarriekin, hizkuntzari izena emango zion Doktoro Esperanto izengoitiarekin.

Bere "nazioarteko hizkuntza" proiektua adituen kritikei ireki zien, haien ekarpenez hobetuko zuelako hitz emanda. Hurrengo urteetan hainbat liburu, itzulpen eta liburuxka argitaratu zituenez, 1889rako ia dirurik gabe geratu zen. Mugimendu esperantistaren buru izan zen, 1905 arte: urte hartan, hizkuntzaren sustapena haren lehen jarraitzaileen esku geratu zen.

1905eko Lehen Esperanto Mundu Biltzarrean (Boulogne-sur-Mer, Frantzia) Zamenhofek Esperantoaren Oinarria aurkeztu zuen, hizkuntzaren deskripzio ofizial gisa onartu zena eta haren oinarrizko arautegitzat jotzen dena.

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: L. L. Zamenhof

Datuak: Q11758
Multimedia: Ludwik Zamenhof / Q11758