Likopeno
Likopenoa karoteno mota bat da, pigmentu gorri iluna da eta barazki gorrietan ugaria da.
| Likopeno | |
|---|---|
 | |
 | |
| Formula kimikoa | C40H56 |
| SMILES kanonikoa | 2D eredua |
| SMILES isomerikoa | CC(=CCC/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C=C(/C=C/C=C(/C=C/C=C(/CCC=C(C)C)\C)\C)\C)/C)/C)/C)C |
| MolView | 3D eredua |
| Konposizioa | karbono |
| Mota | biogenic aliphatic hydrocarbon (en)  eta Karotenoide |
| Ezaugarriak | |
| Fusio-puntua | 174 °C |
| Masa molekularra | 536,438 Da |
| Erabilera | |
| Rola | Antioxidatzaile, radiation protection agent (en) , anticarcinogens (en) eta primary metabolite (en) |
| Arriskuak | |
| NFPA 704 |  1
0
0
|
| Identifikatzaileak | |
| InChlKey | OAIJSZIZWZSQBC-GYZMGTAESA-N |
| CAS zenbakia | 502-65-8 |
| ChemSpider | 394156 |
| PubChem | 446925 |
| Reaxys | 1730097 |
| Gmelin | 15948 |
| ChEMBL | CHEMBL501174 |
| EC zenbakia | 207-949-1 |
| ECHA | 100.007.227 |
| CosIng | 32804 |
| MeSH | D000077276 |
| RxNorm | 29008 |
| Human Metabolome Database | HMDB0003000 |
| KNApSAcK | C00000911 |
| UNII | SB0N2N0WV6 |
| NDF-RT | N0000148836 |
| KEGG | C05432 |
| PDB Ligand | LYC |
Izena aldatu
Likopeno izena tomatetik datorkio, honen izen zientifikoa Solanum lycopersicum denez. Tomate helduetan karotenoideen %83a likopenoa da, barietateen arabera aldatu daitekeen arren[1].
Iturria aldatu
Tomate eta angurrietan oso ugaria da, ez ordea marrubi eta gerezietan. Gorriak ez diren barazki batzutan ere agertzen da, adibidez zainzuri edo perrexiletan[2].
Likopeno kopuru handiena Vietnamgo Gấc fruituan aurkitzen da.
Likopenoa duten hainbat barazki 
Tomatea
Angurria
Gấc fruitua
Papaia
.jpg)
Egitura kimikoa aldatu
Karotenoide guztiak bezala tetraterpeno bat da eta lipido izaera du. Molekula lineala da eta ez du eraztun ez erradikalik.
Garrantzi biologikoa aldatu
Ez du A probitamina izaerarik[3] baina β-karotenoa eratzeko bitartekaria da. Honetaz gain antioxidatzaile indartsua da, sortzen diren erradikal askeak (oxidoak, peroxidoak) harrapatzen baititu, zelulak babestuz[4].
Ikerketa ugarik erakutsi dute hainbat minbizi (birika, prostata[5]) eta gaixotasun kardiobaskular[6] izateko arriskua gutxitzen duela.
Xurgapena aldatu
Landare eta bakterio fotosintetikoek ekoizten dutenez dieta bidez hartu beharra daukagu. Duodenoan behazunak mizelak eratzen ditu, likopenoak gainerako gantz azidoekin harrapatuz eta heste meharrean xurgatzen dira[7]. Hori dela eta jaki oliotsuetan sukaldaturiko eta birrindutako tomatetatik gehiago xurgatzen da tomate gordinetik baino, adibidez pasta edo pizzatan[2].
Erabilerak aldatu
Elikagaien koloratzaile gisa erabiltzen da[8].
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Ingelesez) Lenucci, Marcello Salvatore; Hdider, Chafik; Ouerghi, Imen; Sihem, Rabaoui; Riahi, Anissa; Tlili, Imen; Piro, Gabriella; Ilahy, Riadh. (2016-01-20). «Fractionate analysis of the phytochemical composition and antioxidant activities in advanced breeding lines of high-lycopene tomatoes» Food & Function 7 (1): 574–583. doi:. ISSN 2042-650X. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ a b «Foods highest in Lycopene» nutritiondata.self.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ «Role of Antioxidant Lycopene in Cancer and Heart Disease» web.archive.org 2012-02-20 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ Garrido, María; González-Flores, David; Marchena, Ana M.; Prior, Estrella; García-Parra, Jesús; Barriga, Carmen; Rodríguez Moratinos, Ana B.. (2013-6). «A lycopene-enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans» Journal of the Science of Food and Agriculture 93 (8): 1820–1826. doi:. ISSN 1097-0010. PMID 23225211. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ Giovannucci, Edward; Rimm, Eric B.; Liu, Yan; Stampfer, Meir J.; Willett, Walter C.. (2002-03-06). «A prospective study of tomato products, lycopene, and prostate cancer risk» Journal of the National Cancer Institute 94 (5): 391–398. ISSN 0027-8874. PMID 11880478. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ «Redirecting» linkinghub.elsevier.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ (Ingelesez) «Carotenoids» Linus Pauling Institute 2014-04-28 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
- ↑ (Ingelesez) «EU Approved additives and E Numbers» Food Standards Agency (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
