Papaia
Carica papaya Carica generoko landare belarkara da, Caricaceae familian. Fruitua, normalean, papaia, bonba-fruta, edo olokotoia bezala ezagutzen da Papaia-landarea espezie zuhaiztar hostoiraunkor bat da.[1]
| Papaia | |
|---|---|
 | |
 | |
| Iraute egoera | |
 Daturik gabe (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Brassicales |
| Familia | Caricaceae |
| Generoa | Carica |
| Espeziea | Carica papaya |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | papaya (en)  , industrial papain (en) , papaya seed oil (en) , papaya juice (en) eta papaya seed (en) |
Sailkapena eta deskribapena aldatu
Adarkatu gabeko enborra du (soilik adarkatzen da enborra zauritzen denean), eta 1,9 eta 2,5 m arteko altuera du landuta, gainean hosto oso zorrotzeko hostotzarekin. Ale helduetan testura zaporetsua eta zurruna mantentzen du, ez oso zurkara, eta orbain ugari ditu hostoen hazkuntzaren eta erorketaren ondorioz. Izerdia toxikoa da gizakiarentzat, eta narritadura alergikoak eragin ditzake azala ukitzean. Izerdi horrek entzima oso erabilgarria du, papaina, haragia biguntzeko erabiltzen dena: parrilla edo barbakoetan papaia berdearen azala ebakitzean jariatzen den zukua erabiltzen da, oso samur eta mamitsu uzten duen haragiaren gainean bustitzeko.
Hostoak txandakatuak dira, enborraren eta adarren apexean aglomeratuak; patenteak dira, 25-75 cm-ko diametrokoak, lauak, gutxi gora behera altuak, eta zartada ertain eta sendoekin palmatuak, irradiatzaileak; oinarria lobulu gainjarriekin hertsiki lotuta dago; 7-11 lobulu handiekin, bakoitza oinarri zabalarekin edo pixka bat okertua eta akuminatua, apize zorrotzarekin, partzialki pinatinerbatua. Gainaldea berde ilun edo berde horixka da, distiratsua, eta agerian markatzen dute nerbio hondoratuek, zuri-horixkak, eta zainek erretikulatuak; azpitik kolore berde horixka du, zurbila, eta opakua, nerbio eta zain irten eta ikusgarriekin; txortena borobildua da, berde horixka kolorekoa, more argi edo morez tindatua, fistularra, ahula eta 25-100 cm artekoa.
Papaiaren zuhaixkek hiru oin mota dituzte: batzuk lore emeak dituzte, beste batzuk lore hermafroditek eta beste batzuk lore arrak. Lore emeek kaliza bat dute, koroa edo bost puntako izarra, oso nabarmena eta bereizten erraza. Honen gainean obulutegia dago, sepaloz estalita; hauek bost zuri horikoak dira, eta oso samurrak direnean, punta morez apaintzen da; ez daude soldatuak. Estigmak bost dira, horia, eta haizemaile-forma dute. Oin honen fruituak handiak eta globotsuak dira. Lore hermafroditek bi sexu desberdinakoak dira, eta haien zuhaitzak hiru lore mota ditu. Pentandria deitzen zaio, emakumezkoen lorearen antzekoa, baina petaloak banatzean bost lorezil ikusten dira eta obularioa lobulatua da. Lore horren fruituak globotsuak eta lobulatuak dira. Beste lore-mota bat elongatua deritzona da, eta hamar lore ditu, bi txandatan jarrita; lorea luzea da eta zilindro formakoa, obulutegia bezala, eta fruitu luzeak ematen ditu. Azken lore-mota ertaina edo irregularra da, ez da ondo eratutako lorea, eta fruitu deformatuak eratzen ditu.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Vázquez-Yanes, C., A. I. Batis Muñoz, M. I. Alcocer Silva, M. Gual Díaz y C. Sánchez Dirzo. 1999. Árboles y arbustos potencialmente valiosos para la restauración ecológica y la reforestación. Reporte técnico del proyecto J084. CONABIO - Instituto de Ecología, UNAM.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q34887
Multimedia: Carica papaya
Espezieak: Carica papaya
