Lesia Ukrainka
Larysa Petrivna Kosatx Kvitka, Lesia Ukrainka ezizenez ezagunagoa —ukraineraz: Леся Українка— (Zvyahil, Errusiako Inperioa, 1871ko otsailaren 25agreg./otsailaren 13ajul. – Surami, Errusiako Inperioa, 1913ko abuztuaren 1agreg./uztailaren 19ajul.[1]) ukrainierazko poeta eta antzerkigilea izan zen, ukrainar erromantizismo iraultzailearen eta errealismo kritikoaren ordezkari aparta.
| Lesia Ukrainka | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Лариса Петрівна Косач |
| Jaiotza | Novohrad-Volynsky, 1871ko otsailaren 13a (juliotar egutegia) |
| Herrialdea |  Errusiar Inperioa |
| Heriotza | Surami (en)  , 1913ko abuztuaren 1a (42 urte) |
| Hobiratze lekua | Baikove Cemetery (en) |
| Heriotza modua | berezko heriotza: Potten gaitza |
| Familia | |
| Aita | Kosach Petro |
| Ama | Olena Pchilka |
| Ezkontidea(k) | Klyment Kvitka |
| Anai-arrebak | |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | frantsesa ukrainera errusiera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | poeta, itzultzailea, idazlea eta antzerkigilea |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Izengoitia(k) | Леся Українка |
| Genero artistikoa | verse drama (en) |
     | |
 | |
Bizitza aldatu
Zvyahil hirian (gaur egun Novohrad-Volynskyi), kosako jatorriko familia noble batean jaio zen. Bere aita, Petro Antonovitx Kosatx, legelaria, pertsonaia publikoa eta funtzionarioa izan zen, eta ama, Olha Petrivna Dragomanova Kosatx, idazlea eta publizista, Olena Ptxilka ezizenez ezagunagoa. Sei seme-alaba izan zituzten: Mykhailo (1869—1903), Larysa, Olha (1877—1945), Oksana (1882—1975), Mykola (1884—1937) eta Izidora (1888—1980). Familian, Larysa Lesia izen txikiarekin deitzen zen.
Gaixotasun kronikoa dela eta (hezur-artikulazioetako tuberkulosia) ezin izan nuen eskolara joan. Horregatik Larysak eta bere anaia Myjailok etxean irakasle partikularrekin ikasketak egin zituzten.
1884an hasita, Larysak aktiboki idatzi zuen poesia ukrainieraz eta Lviven argitaratu zuen Zorya aldizkarian. Urte honetan agertu zen Lesia Ukrainka izengoitia.
1891an Galitzia bisitatu ondoren, eta gero Bucovina, Larysa Kosatxek Mendebaldeko Ukrainako kulturgile asko ezagutu zituen: Ivan Franko, Mykhailo Pavlyk, Olha Kobylianska, Vasyl Stefanyk, Osyp Makovey, Natalia Kobrynska[2].
Gaixotasun larriak Lesia Ukrainka txikitatik behartu zuen maiz tratatzera joatera. Alemania, Austria-Hungaria, Italia, Egipto, Kaukaso (1904tik Tiflisen bizi izan zen urte eta erdi inguru), Odesa, Krimea bisitatu zituen.
1907ko abuztuaren 7an Kieven Klyment Kvitka folklorista eta musikariarekin ezkondu zen[3]. Abuztuaren 21ean Krimeara bizitzera joan ziren elkarrekin[4].
Lesia Ukrainkaren bizitzako azken urteak Egipton eta Georgian eman ziren. Bere gaixotasunak aurrera egin zuen. Hezurretako tuberkulosiaz gain, giltzurrunetako gaixotasun sendaezina gehitu zitzaion. Mina gaindituta, Lesia Ukrainka sormenean aritu zen. Senarrarekin batera, folklore bilduma batean lan egin zuen eta lan dramatikoak modu intentsiboan prozesatu zituen[5].
Lesia Ukrainka 1913ko abuztuaren 1ean hil zen Suramin (Georgia) eta Kieven lurperatu zen[6].
Lanak aldatu
Lan dramatikoak aldatu
- Блакитна троянда / Arrosa urdina (1896)
- Одержима / Obsesionatua (1901)
- На руїнах / Aurrien gainean (1904)
- Айша та Мохаммед / Aixa eta Mahoma (1907)
- У катакомбах / Katakonbetan (1907)
- Кассандра / Kasandra (1907)
- Бояриня / Andre noblea (1910)
- Лісова пісня / Basoko abestia (1911)
- Камінний господар / Harrizko jauna (1912)
Poemak aldatu
- Русалка / Sirena (1885)
- Самсон / Sanson (1888)
- Місячна легенда / Ilargiaren kondaira (1889—1892)
- Роберт Брюс, король шотландський / Robert Bruce, Eskoziako erregea (1893)
- Давня казка / Ipuin zaharra (1893)
- Віла-посестра (1901)
- Якутська поема / Jakutiar poema (1904)
- Ізольда Білорука / Isolda Esku Zuriena (1912)
Olerki-bildumak aldatu
- На крилах пісень / Abestien hegaletan (1893)
- Думи і мрії / Pentsamenduak eta ametsak (1899)
- Відгуки / Oihartzunak (1902)
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Ukraineraz) Леся Українка. Документи і матеріали. Наукова думка, 17 or..
- ↑ (Ukraineraz) Лях, Михайло. (2021). Між Драгомановим і Марксом. Політичне життя Лесі Українки. .
- ↑ (Ukraineraz) Лист Лесі Українки до О. П. Косач (матері) від 25 липня 1907 p.. .
- ↑ (Ukraineraz) Листи Лесі Українки до батьків від 10 та 17 серпня 1907 p.. .
- ↑ (Ukraineraz) Сiмчук, Олександр. Леся Українка і вередливі кобзарі. Як починався український звукозапис. .
- ↑ (Ukraineraz) Київ: Енциклопедичний довідник. Головна редакція Української Радянської Енциклопедії.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q298033
Multimedia: Lesya Ukrainka / Q298033
