Izurtza

Izurtza
	Bizkaia, Euskal Herria
	Izurtzako udaletxea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Durangaldea
Izen ofiziala	Izurtza
Alkatea	Oihana Irastorza (EH Bildu)
Posta kodea	48213
INE kodea	48050
Herritarra	izurtzar
Kokapena
Koordenatuak	43°09′18″N 2°38′20″W / 43.155°N 2.6388888888889°W
Azalera	4,34 km²
Garaiera	210 metro
Distantzia	32 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	227 (2023); 17 (2022)
Dentsitatea	52,3 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 6,08
Zahartze tasa	% 20,35
Ugalkortasun tasa	‰ 20,41
Ekonomia
Jarduera tasa	% 82,93 (2011)
Genero desoreka	% -4,23 (2011)
Langabezia erregistratua	% 9,13 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 78,26 (2010)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	% 58.92 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.izurtza.net/

Izurtza Bizkaiko hego-ekialdeko udalerri txiki bat da, Durangaldea eskualdekoa. 251 biztanle zituen 2016. urtean.

Geografia aldatu

Izurtza Mugarra eta Untzillatx mendien artean dago, Mañaria ibaiaren ertzean. Durangotik Gasteiza doan BI-623 errepideak herria zeharkatu egiten du Urkiola mendateko norabidean. Mañaria ibaia Urkiolamendin jaio, Izurtza zeharkatu eta Durangoraino heltzen da Ibaizabal ibaian amaitzeko. Horrez gain, mendietatik behera datozen hainbat errekasto daude.

Izurtza erdiguneaz gain, inguruko mendietan baserriz osaturiko auzo sakabanatuak daude: Etxano, Ortuzar, Bitaño. Izurtzak Durangorekin egiten du muga iparraldean, Mañariarekin hegoaldean, eta Abadiñorekin ekialdean.

Historia aldatu

Bizkaiko elizate askorekin gertatu bezala, Izurtza sortu zeneko data zehatza ezezaguna da. Etxaburu dorretxea da herriko eraikinik garrantzitsuena eta ezagunena.

Kondairak dioenaren arabera, Etxaburu dorretxearen eraikitzea, Antonio Pio enperadore erromatarrak agindu zuen. Dorretxe hori elizateko armarrian agertzen den dorretxe bera da, eta eraikina kobazulo bat daukan haitz baten gainean kokatzen da. Antza, kobazulo horretan, herriko biztanle guztiak mehatxatzen zituen basurde arriskutsu bat bizi zen, baina Etxaburuko jaunak basurdea hil egin zuen bere txakurren laguntzaz. Ekintza horren omenez, bertan bere etxea eraiki zuen.

Izurtza Durangoko merindadeko herria da eta 11. jesarlekua izan zuen Gerediagako juntetxean. 1427. eta 1443. urteen artean herriaren mugak ezarri ziren, eta horrek Durango eta Mañariarekin liskarrak sortu zizkion.

Ekonomia aldatu

Nekazaritza izan da beti Izurtzaren jarduera ekonomiko nagusia eta Bizkaiko beste udalerri batzuek ez bezala, Izurtzak ez du XX. mendean biztanleria beherakada nabarmenik izan, Durango industria gune garrantzitsuaren ondoan kokatuta egoteagatik.

Hala ere,XX. mendeko hazkunde industriala dela eta, nekazaritza garrantzia galduz joan da, eta gaur egun industriaren osagarritzat har liteke. Nekazaritza eta abeltzaintza ustiapen txikietan biltzen da, eta ateratako produktuak inguruko merkatuetan saltzen dira. Horrez gain, zurgintzak ere badu bere garrantzia, inguruan dauden basoak direla eta.

Industria haranaren beheko aldean ezarri diren enpresetan garatu da, gehienbat ondoko Durangoren eragina dela eta. Industrialde horietan, herriko biztanle gehienek egiten dute lan. Hirugarren sektoreak garrantzi gutxi dauka,izan ere, herritarrentzako zerbitzu garrantzitsuenak Durango eta Bilbon ematen dira.

Demografia aldatu

Izurtzako biztanleria

Politika aldatu

Izurtzako Goienengoa baserria.

Izurtzako alkatea EH Bildu koalizioko Lorea Muñoz Irasuegi da 2015eko udal hauteskundeez geroztik.

Izurtzako udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2011ko maiatzaren 22a
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euskal Herria Bildu (EH BILDU)*	4 / 7	87 (% 61,27)	5 / 7	123 (% 65,78)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	3 / 7	55 (% 38,73)	2 / 7	62 (% 33,16)
* 2011n Bildu koalizioa aurkeztu zen.
Datuen iturria: Udal hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

Garraioa aldatu

Araba Bus sareko lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
18	Gasteiz (unibertsitatea)	Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (geltokia) • Gasteiz (Alas/Boulebard) • Dura • Luku • Urbina • Goiain • Legutio • Otxandio (ospitalea) • Otxandio (Anteparaluzeta) • Abadiño (Amaitermin) • Urkiola (santutegia) • Urkiola (Santi Gaztelu) • Mañaria • Mañaria (Aldabarrena) • Izurtza (Ortuzar) • Izurtza (Eleizalde) • Iurreta (Maspe)	Durango (Landako)

Azpiegiturak aldatu

Izurtza BI-623 errepideak zeharkatzen du, errepide hori Durangoraino ailegatzen da, bertan N-634 errepidea eta AP-8 autobidearekin bat egiten du.

Garraio publikoari dagokionez, Durango eta Izurtza arteko Bizkaibus zerbitzua bada, eta horrez gain, ALSA Continental autobus konpainiaren Durango eta Gasteiz arteko zerbitzuak geltokia dauka herrian. Batez beste sei-zortzi autobus daude egunean.

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Izurtzako Jesus Uriarte^[4] (Ahotsak^[5] proiekturako)

Euskaldunen kopurua oso handia da, %90 ingurukoa. Herria UEMAko kide da.

Jaiak eta ospakizunak aldatu

Izurtzako jaiak irailaren 8an ospatzen dira, Ama Birjinaren omenez.

Ondasun nabarmenak aldatu

Izurtzak duela mende batzuetako baserriak eta dorretxeak ditu, lau baseliza eta eliza nagusi bat.

Etxaburu dorretxea; jatorri ezezagunekoa, Bizkaiko dorretxeen ezaugarri tipikoak ditu eta aditu batzuen ustetan erromatarren garaikoa izan liteke. Haitz huts baten gainean eraikia Gaztelako Enrique IV.a erregeak eraisteko agindua eman zuen bandoen gerratearen baitan. XVI. mendean berreraiki zuten.
Izurtza dorretxea edo Bekotorrea: hirigunean kokatua, Bizkaiko bi artzapezetako baten auzitegia izan zen.
Bariko San Nikolasen eliza; XVI. mende hasieran eraikitzen hasi zen Izurtza eta Etxaburuko jaunen aginduz. Estilo mudejarreko egurrezko korua dauka barruan. Gotikoko eta Errenazimenduko elementuak ditu.
Erdoitzako baseliza: hego-ekialdeari eta ipar-mendebaldeari begira dago, Bitaño auzora doan errepidearen ertzean, Bitañotik 500 bat metrora. Izurtzarrek Erdoitzako Ama Birjina deitzen diote, eta irailaren 8an jaia antolatzen da bertan.
Santo Tomas baseliza: hego-ekialde, ipar-mendebalderako orientazioa dauka, eta Etxano auzoan dago, urruneko gune batean. Laukizuzen itxurako nabe bakarreko eraikina da.
Arana jauregia: XIX. mendekoa da.