Wikipedia

Graciela Iturbide

argazkilari mexikarra

María Graciela del Carmen Iturbide Guerra (Mexiko Hiria, 1942ko maiatzaren 16a) argazkilari mexikarra da.[1] Bere lana nazioartean erakusgai egon da, eta museo-bilduma handi askotan dago; hala nola, San Frantziskoko Arte Modernoko Museoan eta The J. Paul Getty Museum-en.[2]

Graciela Iturbide

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakMaría Graciela del Carmen Iturbide Guerra
JaiotzaMexiko Hiria, 1942ko maiatzaren 16a (81 urte)
Herrialdea Mexiko
Familia
Ezkontidea(k)Manuel Rocha Díaz (en) Itzuli  (1962 -
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaEscuela Nacional de Artes Cinematográficas (en) Itzuli
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakargazkilaria
Jasotako sariak
gracielaiturbide.org
IMDB: nm0411830 Edit the value on Wikidata

Biografia aldatu

Graciela Iturbide Mexiko Hirian jaio zen 1942an,[3] guraso katoliko tradizionalekin. Hamahiru anai-arreben artean zaharrena,[4] eskola katolikora joan zen eta argazkigintzarekiko interesa txikitatik izan zuen. Aitak argazkiak egin zizkien berari eta anaiei, eta 11 urterekin lortu zuen lehenengo kamera. Haurra zela, aitak argazki guztiak kaxa batean sartu zituen, eta Iturbidek, heldua zela, honako hau esan zuen: "Gozamen handia izan zen kutxara joan eta argazki hauek, oroitzapen hauek begiratzea."[5]

Manuel Rocha Díaz arkitektoarekin ezkondu zen 1962an, eta hiru seme-alaba izan zituen: Manuel eta Mauricio semeak, eta alaba bat, Claudia, 1970ean sei urte zituela hil zena. Manuel konpositorea eta musikaria da gaur egun, eta Kaliforniako Arte Eskolan hitzaldiak ematen ditu. [6] Mauriziok aitaren ofizioa jarraitu zuen arkitektura ikasiz.[7]

Gaur egun, Graciela Iturbide Mexiko Hirian bizi da eta bertan lan egiten du.

Argazkilaritza ikasketak eta ibilbidea aldatu

1969an Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoko (UNAM) Zinema Ikasketen Unibertsitate Zentroan sartu zen, zinema-zuzendari izateko. [3]Hala ere, laster erakarri zuen argazkigintza arteak, Manuel Álvarez Bravok egina, unibertsitate berean lantegiak ematen baitzituen. 1970etik 1971ra bitartean bere laguntzaile gisa lan egin zuen, Mexikon zehar bidaiatu zuen eta, ondoren, Latinoamerikan zehar (bereziki Kubara eta Panamara).

1978an, Mexikoko Indigenista Institutu Nazionaleko Artxibo Eszenografikoak herrialdeko indigenen populazioa dokumentatzeko enkargua eman zion. Mexikoko ipar-mendebaldean kokatzen den Sonorako basamortuan bizi den Seri herri arrantzale eta nomadari argazkia ateratzea erabaki zuen Iturbidek. 1979an, Francisco Toledo artistak Juchitán de Zaragoza herriari argazkia egitera gonbidatu zuen Iturbide. Juchitán de Zaragoza herria Oaxacako zapoteka kulturaren parte da, Mexikoko hego-ekialdean kokatzen dena. Proiektu hau 1979an hasi zuen eta 1988ra arte iraun zuen. 1989an bere lana biltzen duen Juchitán de las Mujeres liburua argitaratu zuen. [1]1980 eta 2000 bitartean aldiz herrialde ezberdinetan lan egin zuen; hala nola, Kuba, Ekialdeko Alemania, India, Madagaskar, Hungaria, Frantzia eta Estatu Batuak. 2004an, Frida Kahlo hil eta berrogeita hamar urtera, artistaren objektu eta dokumentuak biltzen zituen bi bainugelen irekitzeari buruzko testigantza fotografikoa uztera gonbidatu zuten, 1954an Diego Riverak itxi zituena. Fridaren Bainugela (El baño de Frida) argazki-seriea 2009an argitaratu zen.[8]

Bakarkako erakusketetan ere parte hartu du; hala nola, Pompidou-n Zentroan (1982), San Frantziskoko Arte Modernoaren Museoan (1990), Filadelfiako Arte Museoan (1997), J. Paul Getty de Los Angeles Museoan (2007), Madrileko Mapfre Fundazioan (2009), Winterbarteko Fotomuseum-ean (2009) eta Londreseko Barbican Art Gallery-an (2012).

Iturbidek honako sari hauek jaso ditu: W. Eugene Smith Memorial Foundation Saria (1987), Parisgo Grand Prize Mois de la Photo (1988), Guggenheim Fellowship, Fiesta y Muerte lanagatik Guggenheim Fellowship Saria (1988), Leverkusen (Alemania) Hugo Erfurth Award-eko Saria (1989), Hokkaidoko (Japonia) International Grand Prize Saria (1990), Arléseko Rencontres Internationales de la Photographie Saria (1999), Hasselblad Saria, (2008), Mexikoko Zientzia eta Arteen Sari Nazionala (2008), Columbia College Chicagoko honoris causa argazkigintzako doktoregoa (2008), San Franciscoko Art Institute-eko; Arteetako honoris causa doktoregoa (2014).

Estiloa eta eraginak aldatu

Iturbidek egunerokotasunaren adierazpena burutzen du bere argazkien bitartez, kasik kromatismorik gabe. [10] Josef Koudelka, Henri Cartier-Bresson, Sebastiao Salgado eta Manuel Álvarez Bravoren argazkietan oinarritu zen. [11] Bere autoerretratuek Bravoren eragina berrikuntza eta xehetasunekiko arreta islatzen dute. [12] Graciela Iturbidek etiketak jartzen ditu eta erabiltzen dituen gaien artean bere burua ikusi daiteke [10]. Bere erretratuek Mexikon bizi diren pertsonei buruzko hausnarketa eta burutzen dute. Identitatea, sexualitatea, jaiak, erritualak, eguneroko bizitza, heriotza eta emakumeen rolak ardatz hartuta, Iturbideren argazkiek aldi iragankor etengabeetako kulturen ikusizko istorioak partekatzen dituzte. Era berean, bere irudien artean, hiri-bizitzaren eta landa-bizitzaren arteko paralelismoa dago, baita indigenen eta bizitza modernoaren artekoa ere. [14] Iturbideren kezka nagusia bere kultura-ingurunearen bilaketa eta ikerketa izan da. [12] Argazkigintza Mexiko ulertzeko modu gisa erabiltzen du; praktika indigenak, praktika katoliko asimilatuak eta kanpo merkataritza ekonomikoa esparru bakar baten barruan sartuz. [15] Arte-kritikariak, Oscar C. Natesek, Iturbideren lana "antropoetikotzat" jo du. "[13]

Artistaren hainbat lan aldatu

Aingerutxoak (Angelitos) aldatu

Iturbideren obrarik goiztiarrenetako bat dugu Aingerutxoak, hildako haur edo gazteak eta haien ehorzketa dokumentatzea egindakoa. Garai hartan, Iturbide heriotzarekin obsesionaturik zegoela esan genezake, garai hartako irudi gehienak hilerrienak edo hilerri batera zihoazen familienak baitziren. Hala eta guztiz ere, Oscar C. Nates arte kritikariak dio, Iturbideren argazkietan agertzen den heriotza ez dela goibela, poetikoa baizik. [13] Iturbideren heriotzarekiko obsesioa soilik gizon baten gorpua aurkitu zuenean amaitu zen, familia baten atzetik aingerutxo bat lurperatzera zihoanean.

Emakume Aingerua (Mujer Ángel) aldatu

1978an, Iturbideri Mexikoko Institutu Indigena Nazionaleko artxibo etnografikoak Mexikoko Seri indioei buruzko sail batean lan egiteko eskatu zioten, Sonorako basamortuan bizi zen arrantzale talde batena, Arizona eta Mexikoko mugan. Hilabete eta erdi eman zuen Punta Chueca-n seriean. 500 pertsona inguru zeuden komunitate horretan lanean zebilela atera zuen Mujer Ángel deituriko argazkia. Emakumeak basamortura ihes egin zezakeela zirudien, eta grabagailu bat zeraman, amerikarrekin eskulangintzarengatik trukatua. [16] Mujer Ángel Rage Against the Machine aldeak erabili zuen, 1997an "Vietnow" singlearen irudi gisa. Mujer Ángel eta Seri People serieak "Graciela Iturbideren Mexiko" argazki erakusketaren parte dira. [17]

1979an, Francisco Toledo margolariak Iturbideri Oaxacako (Mexiko) Zapotec kulturaren parte diren juchitandarrei argazkiak ateratzeko eskatu zion. Tradizioz, emakumeak ekonomikoki, politikoki eta sexualki independenteak diren gizarte matriarkala da Oaxacakoa. Emakumeek zuzentzen dute merkatua, eta gizonek ez dute esku-hartzerik, gizon homosexualak izan ezik, horiei "muxe" bait deritze Zapotec hizkuntzan. [2] Argazkilari gisa bizitako esperientzia honek Iturbidek bizitzari buruz zuen ikuspegia taxutu zuen, eta nahiz eta Iturbidek Mexiko osoan emakumearen rolean arreta jarri izan argazkiak ateratzerakoan, oraindik ez zen feminista, bere aipuak erakusten duen bezala: "Nire argazkiak ez dira politikoak edo feministak, baina hala behar dudanean naiz”. Iturbidek ia 10 urtez egin zuen lan sail honetan, eta 1988an amaitu zuen. Bilduma horren emaitza Juchitán de las Mujeres liburua izan zen. [18]

Iguanetako Andre Maria (Nuestra señora de Las Iguanas) eta Magnolia aldatu

Bere hurrengo lanerako inspirazio iturri nabarmenetako bat feminismoa izan zen. Bere argazki ezaguna, Nuestra Señora de Las Iguanas (Iguanetako Andre Maria), Juchitán de las mujeres (1979 – 86) argazki-saiakeratik atera zen, Juchitán de Zaragozan ere filmatua izan zena [20]. Ikono hori hain ezaguna egin zen, ezen emakume horren estatua bat baitago Juchitanen egina, baita muralak eta grafitiak ere (2). Susan Streitfeld eta Julie Hébert zinemagileek ere erabili zuten ikono hau Mexikoko Errege Antzokian.

Juchitan de Las Mujeres aldatu

Iturbidek serie hau 1979tik 1989ra bitartean sortu zuen, Mexikoko hegoaldeko Oaxaca estatuan kokatutako Zapotec indioen emakumeetan zentratutako komunitatean sartu zenean.[22] Iturbidek sakonki inspiraziotzat jo zuen emakume horien askatasun politikoa, sexuala eta ekonomikoa. [23]

Iturbideren dokumentazio-metodoa ez zen argazkilari arrunt baten bezalakoa. Horren ordez, mexikarrak emakumeak maila pertsonalean ezagutzeko denbora hartu zuen. Horrela, Iturbidek konfiantza eta baimena lortu zuen argazkiak ateratzeko. Haien konfiantzarekin, Iturbide gonbidatu zuten beren ospakizun pribatu asko filmatzera, eta Zapotec herriaren islada emakume indigenen begietatik burutu zuen. [22] Iturbidek Juchitan egindako lanak Mexikoko herriak bere komunitate indigenengatik sortu berri zuen gogoberotasuna adierazi zuen, eta feminismo olatu berri bat sortzen lagundu zuen. [21]

Beste lan batzuk aldatu

Era berean, Iturbidek mexikar-amerikarrei argazkiak atera zizkien Eastside Los Angeleseko White Fence auzoan, A Day in the Life of America (1987) dokumentalaren barnean. Argentinan (1996an), Indian (bertan egin zuen bere argazki ezaguna, Perros Perdidos eta Estatu Batuetan (Texasen filmatutako argazki-bilduma titulurik gabea) egin zuen. Bere lanaren kezka nagusietako bat Mexiko bezalako herrialde bateko hiztunen historien eta praktiken konbinazio korapilotsu gisa ulertuta beharrean, zer zentzu duen aztertzea eta artikulatzea izan da. [24]

Iturbideren lan batzuk errefuxiatuei eta etorkinei buruzkoak dira. Babestuak (2015) lanean, kontraste latza eskaintzen du maitasunaren, familiaren eta arriskuaren eta indarkeriaren artean, eta Mexikoko horma-irudi baten aurrean, ama irribarretsu bat bere semea eusten ari dela irudikatu zuen, emakumearen segurtasuna eta pairatutako arriskua adieraziz.[26]

Iturbideren Estatu Batuetako argazki bilduma instituzional handiena Wittliff Collections bildumetan dago (Texas State University, San Marcos, Texas).

Argitalpenak aldatu

  • Billeter, Erika, ed. (1994). Fiesta und Ritual: Graciela Iturbides Mexiko [Festa eta Errituala: Graciela Iturbides Mexiko] (alemanez). Graciela Iturbide (artista). Berna, Suitza: Benteli. ISBN 9783716509357.
  • Izpirituaren irudiak. New York: Aperture Fundazioa, 1996. ISBN 0-89381-681-7.
  • La Forma y la Memoria = "Forma eta memoria". Monterrey, Mexiko: Museo de Arte Contemporáneo de Monterrey, 1996. ISBN 978-9686623321.
  • Begiak hegan: erretratuak, autoerretratuak eta beste argazki batzuk. Austin, Texasko Unibertsitatea, 2006. ISBN 0-292-71462-9.
  • Iturbide. Madril: tf. editores, 2003. ISBN 84-96209-48-2.
  • Graciela Iturbide. Londres: Phaidon, 2006. ISBN 9780714845708. Phaidon, 2011.
  • Gizona eta mitoa. Madril: Umbrage, 2008. ISBN 978-1-884167-68-3.
  • Graciela Iturbide: Juchitán. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2007. ISBN 9780892369058. Bartzelona: RM, 2011. ISBN 978-8492480531.
  • Des Oiseaux. Paris: Xavier Barral, 2019. ISBN 978-2-36511-248-2.

Sariak aldatu

  • 1987: W. Eugene Smith Grant, W. Eugene Smith Memorial Funtsekoa [28] [29]
  • 1988: John Simon Guggenheim Memorial Fundazioaren Guggenheim Beka [30]
  • 1990: Nazioarteko Sari Nagusia, Hokkaido, Japonia [31]
  • 1991: Recontres Photographiques saria, Arles, Frantzia [28]
  • 1998: Lehen saria, Mois de la Photo, Frantzia [31]
  • 2008: Hasselblad Fundazioaren argazki saria [32]
  • 2021: Argazkigintzari egindako ekarpen nabarmena, Sony World Photography Awards [33]
  • 2022: Ospearen eta Museoaren Nazioarteko Argazki Aretoan sartzea [34]

Erakusketak aldatu

  • 1980: Graciela Iturbide, New Mexico
  • 1990: External Encounters, Internal Imaginings: The Photographs of Graciela Iturbide, at the Museum of Modern Art in San Francisco, CA
  • 1991: Rencontres d'Arles Festival, Arles, France
  • 1997–1998: Images of Spirit at the Philadelphia Museum of Art, Philadelphia, PA
  • 2003: Pajaros et Paisajes (Birds and Sights), Robert Miller Gallery, New York City
  • 2003: Pajaros et Paisajes, OMG Gallery for Contemporary Art, Düsseldorf, Germany
  • 2007–2008: The Goat's Dance: Photographs by Graciela Iturbide, J. Paul Getty Museum, Los Angeles, LA
  • 2008: Torrijos: The Man and the Myth, Americas Society, New York
  • 2011: Rencontres d'Arles Festival, Arles, France
  • 2011: Retrospective, Pinacoteca, São Paulo, Brazil
  • 2015: Naturatta | Baño de Frida, Helinä Rautavaara Museum, Espoo, Finland
  • 2016: Graciela Iturbide: A Lens to See, Ruiz-Healy Art, San Antonio, TX, for Fotoseptiembre USA
  • 2017: Revolution and Ritual: The Photographs of Sara Castrejon, Graciela Iturbide, and Tatiana Parcero, Ruth Chandler Williamson Gallery at Scripps College, Claremont, CA
  • 2019: "Graciela Iturbide's Mexico", Museum of Fine Arts, Boston MA
  • 2019: "Graciela Iturbide's Mexico", Minneapolis Museum of Art, Minneapolis MN
  • 2020: "Graciela Iturbide's Mexico", National Museum of Women in the Arts

Bildumak aldatu

Ondorengo zerrendan agertzen diren museoetako bilduma finkoetan aurkitu daiteke Graciela Iturbideren lana.

  • Academy Art Museum, Easton, MD
  • Brooklyn Museum, Brooklyn, NY
  • Museum of Modern Art, New York City
  • Centre Georges Pompidou, Paris
  • Los Angeles County Museum of Art, Los Angeles, CA
  • National Museum of Women in the Arts, Washington, D.C.
  • San Francisco Museum of Modern Art, San Francisco, CA
  • J. Paul Getty Museum, Los Angeles, CA
  • Wittliff Collections, Texas State University, San Marcos, TX
  • Yale University Art Gallery, New Haven, CT

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b Graciela Iturbide Mujer Luz. Embajada de México 2009.
  2. ↑ Graciela Iturbide, la fotógrafa que quería ser escritora. .
  3. ↑ a b Graciela Iturbide. Cada día un Fotógrafo 3 de enero de 2012.
  4. ↑ Potts, Timothy Faulkner, (born 17 June 1958), Director, J. Paul Getty Museum, Los Angeles, since 2012. Oxford University Press 2007-12-01 (Noiz kontsultatua: 2023-02-13).
  5. ↑ Aguirre Santos, Javier. (2020-03-04). «Erlatibismoaren egiak. Konstruktibismoa, egia-ostea eta beste mamu batzuk» Uztaro. Giza eta gizarte-zientzien aldizkaria (112): 115–120.  doi:10.26876/uztaro.112.2020.6. ISSN 1130-5738. (Noiz kontsultatua: 2023-02-13).
  6. ↑ [www.cca.edu "Manuel Rocha Iturbide | California College of the Arts".. ], www.cca.edu or..
  7. ↑ "Iturbide estudioa Mexiko Hirian: Taller Mauricio Rocha + Gabriela Carrillo".. , Arkitektura-azterketa. or..
  8. ↑ Graciela Iturbide interpreta los objetos del dolor hallados en el baño de Frida. 5 de mayo de 2009.

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Graciela_Iturbide&oldid=9204142"(e)tik eskuratuta