Francisco Umbral

Francisco Umbral
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Francisco Pérez Martínez
Jaiotza	Madril, 1932ko maiatzaren 11
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Boadilla del Monte, 2007ko abuztuaren 28a (75 urte)
Heriotza modua	: gaixotasun kardiobaskularra
Familia
Aita	Alejandro Urrutia Cabezón
Anai-arrebak	ikusi Leopoldo de Luis (en) ;
Familia	ikusi María Teresa Gallego Urrutia (en) (iloba); Jorge Urrutia (en) (iloba);
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	kazetaria eta idazlea
	Parte-hartzailea Anatomía de un Dandy (en) ;
Enplegatzailea(k)	El Norte de Castilla (1957 - 1968); El País (1976 - 1988); El Mundo (1989, 1993 - 1993, 2007); ABC (1993 - 1993)
Jasotako sariak	ikusi Nadal saria (1975) ; Princess of Asturias Literary Prize (1996) ; Mariano de Cavia' Price (1990) ; Miguel de Cervantes saria (2000) ; Francisco Cerecedo Saria (1995) ; APM Award for Best Journalist of the Year (1998) ; Madrilgo Complutense Unibertsitateko honoris causa doktoregoa (1999) ; Anatomía de un Dandy ; Espainiako Letren Sari Nazionala (1997) ; [[]] (2003) ;
Izengoitia(k)	Francisco Umbral
Genero artistikoa	olerkigintza; saiakera; biografia

Francisco Alejandro Pérez Martínez (Madril, 1932ko maiatzaren 11 – Boadilla del Monte, 2007ko abuztuaren 28a), ezagunagoa Francisco Umbral izenordeaz, espainiar kazetari, olerkari, saiakeragile eta biografoa izan zen.

Bizitza aldatu

Kazetaritza ikasketak egin zituen, eta egunkarientzat artikuluak eta elkarrizketak eginez hasi zuen idazle karrera. Estilo pertsonal, eztabaidagarri batez, eta bere garaiko gizartearen kritika eginez sarritan, Espainiako egunkari nagusietan argitaratu zituen egunero bere idatziak. Bestalde, laurogeitik gora liburu idatzi zituen, genero desberdinetakoak. Subjektibotasuna, memoriaren presentzia, idazkera zorrotz distiratsua, eta hizkuntzaren etengabeko berrikuntza dira bere obra zabalaren ezaugarri nagusiak.

Beste askoren artean, hauek ditu obra aipagarrienetako batzuk: eleberrietan, Memorias de un niño de derechas (1972, Eskuineko mutiko baten memoriak); Las ninfas (1976, Ninfak; Nadal saria); La noche que llegué al café Gijón (1977, Gijon kafera iritsi nintzeneko gaua); biografien alorrean, Larra, anatomía de un dandi (1965, Larra, dandi baten anatomia); Lorca, poeta maldito (1968, Lorca, poeta madarikatu bat); Valle Inclán (1968); Ramón y las vanguardias (1978, Ramon eta abangoardiak); saiakeretan, Las palabras de la tribu (1994, Leinuaren hitzak); Diccionario de literatura (1995, Literatura hiztegia); Los botines blancos de piqué (1998, Pikezko bota zuriak; Valle-Inclánen obrari buruzkoa). 1998an Diario político sentimental (Eguneroko politiko sentimentala) aurkeztu zuen, egunkarietan idatzi dituen zutabeetan oinarrituta.

Obra zabal horregatik guztiagatik, sari asko jaso zituen: 1996an Letren Asturiasko Printzea saria, 1997an Espainiako Letren Sari Nazionala, eta 2000. urtean gaztelaniazko idazleen sari nagusia, Cervantes saria.

Lanak aldatu

Narratiba aldatu

Tamouré (1965)
Balada de gamberros (1965)
Travesía de Madrid (1966)
Las vírgenes (1969)
Si hubiéramos sabido que el amor era eso (1969)
El Giocondo (1970)
Las europeas (1970)
Memorias de un niño de derechas (1972)
Los males sagrados (1973)
Mortal y rosa (1975)
Las ninfas (1975, Nobelako Nadal Saria)
Los amores diurnos (1979)
Los helechos arborescentes (1980)
La bestia rosa (1981)
Los ángeles custodios (1981)
Las ánimas del purgatorio (1982)
Trilogía de Madrid (1984)
Pío XII, la escolta mora y un general sin un ojo (1985)
Nada en el domingo (1988)
El día en que violé a Alma Mahler (1988)
El fulgor de África (1989)
Y Tierno Galván ascendió a los cielos (1990)
Leyenda del César Visionario (1992, kritikaren saria)
Madrid, 1940 (1993)
Las señoritas de Avignon (1995)
Madrid 1950 (1995)
Capital del dolor (1996)
La forja de un ladrón (1997)
Historias de amor y Viagra (1998)
Los metales nocturnos (2003)
Amado siglo XX (2007)

Kronikak aldatu

Diccionario para pobres (1977)
Diccionario cheli (1983)
La escritura perpetua (De Rubén Darío a Cela) (1989)
Y Tierno Galván subió a los cielos (1990)
El socialfelipismo: la democracia detenida (1991)
La década roja (1993)
Las palabras de la tribu (1994)
Diccionario de literatura (1995),
Madrid, tribu urbana (2000)
Los alucinados (2001).
Cela: un cadáver exquisito (2002)
La República bananera USA (2002)
¿Y cómo eran las ligas de Madame Bovary? (2003)

Biografiak aldatu

Larra, anatomía de un dandy (1965)
Valle-Inclán (1968)
Lorca, poeta maldito (1968)
Lord Byron (1969)
Miguel Delibes (1970)
Lola Flores, sociología de la petenera (1971)
Ramón y las vanguardias (1978)
Valle-Inclán: los botines blancos de piqué (1997)

Autobiografiak aldatu

La noche que llegué al café Gijón (1977),
Memorias eróticas (Los cuerpos gloriosos) (1992)
El hijo de Greta Garbo (1977)
Días felices en Argüelles (2005)

Ikus, gainera aldatu

Madrildar ezagunen zerrenda

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013/11/21 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Datuak: Q195236
Multimedia: Francisco Umbral / Q195236

Francisco Umbral
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Francisco Pérez Martínez
Jaiotza	Madril, 1932ko maiatzaren 11
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Boadilla del Monte, 2007ko abuztuaren 28a (75 urte)
Heriotza modua	: gaixotasun kardiobaskularra
Familia
Aita	Alejandro Urrutia Cabezón
Anai-arrebak	ikusi Leopoldo de Luis ^(en)
Familia	ikusi María Teresa Gallego Urrutia ^(en) (iloba) Jorge Urrutia ^(en) (iloba)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	kazetaria eta idazlea
Parte-hartzailea Anatomía de un Dandy ^(en)
Enplegatzailea(k)	El Norte de Castilla (1957 - 1968) El País (1976 - 1988) El Mundo (1989, 1993 - 1993, 2007) ABC (1993 - 1993)
Jasotako sariak	ikusi Nadal saria (1975) Princess of Asturias Literary Prize (1996) Mariano de Cavia' Price (1990) Miguel de Cervantes saria (2000) Francisco Cerecedo Saria (1995) APM Award for Best Journalist of the Year (1998) Madrilgo Complutense Unibertsitateko honoris causa doktoregoa (1999) Anatomía de un Dandy Espainiako Letren Sari Nazionala (1997) [[]] (2003)
Izengoitia(k)	Francisco Umbral
Genero artistikoa	olerkigintza saiakera biografia