Artikulu hau zinema zuzendariari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Elia (argipena)».

Elia Kazan (grezieraz Ελία Καζάν, 1909ko irailaren 72003ko irailaren 28) greziar jatorrizko —Istanbulen (egungo Turkian) jaio bazen ere— Ameriketako Estatu Batuetako zinema eta antzerki zuzendaria zen.

Elia Kazan

Bizitza
JaiotzaKonstantinopla1909ko irailaren 7a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
 Grezia
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaNew York2003ko irailaren 28a (94 urte)
Hobiratze lekuaGreenwood Union Cemetery (en) Itzuli
Familia
Ezkontidea(k)Molly Kazan  (1932 -  1963)
Barbara Loden  (1967 -  1980)
Frances Kazan  (1982 -  2003)
Seme-alabak
Familia
Hezkuntza
HeziketaWilliams College (en) Itzuli
Juilliard School (en) Itzuli
Yale School of Drama
New Rochelle High School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
greziera
turkiera
Irakaslea(k)Lucia Dunham (en) Itzuli
Lee Strasberg
Harold Clurman
Jarduerak
Jarduerakfilm-zuzendaria, gidoilaria, zinema ekoizlea, idazlea, antzerki zuzendaria, zinema aktorea, errealizadorea, produktorea eta aktorea
Altuera173 zentimetro
Lantokia(k)Ameriketako Estatu Batuak
Enplegatzailea(k)New School (en) Itzuli
Jasotako sariak
Izengoitia(k)Elia Kazan

IMDB: nm0001415 Allocine: 296 Rottentomatoes: celebrity/elia_kazan Allmovie: p96965 TCM: 99584 TV.com: people/elia-kazan IBDB: 15277
Musicbrainz: da6f07e1-db87-4832-bfe2-9f6a840f6e4f Discogs: 2540735 Find a Grave: 7926713 Edit the value on Wikidata

Antzerkiari dagokionez, Tennessee Williamsen eta Arthur Millerren lan nagusiak zuzendu zituen: Williamsen The Glass Menagerie (1944) eta A Streetcar Named Desire (1951), eta Millerren All My Sons (1947) eta Death of a Salesman (1949).

Zinemagintzan ere zuzendari arrakastatsua izan zen. Bi Oscar irabazi zituen, 1947ko Gentleman's Agreement eta 1954ko On the Waterfront filmengatik. Sen handiko aktore andana aurkitu zuen: Marlon Brando eta James Dean, besteak beste.

Elia Kazanen salaketak

aldatu

Bolada labur batean, Ameriketako Estatu Batutetako Alderdi Komunistako kidea izan zen. Hala ere, Stalinek egindako sarraskiek nazkaturik, 30eko hamarkadan alderdia utzi zuen. Gainera, ez zuen alderdikoek filmetan eskua sartzeko inolako saiorik onartzen.

50eko hamarkadan, halere, komunisten kontrako beldurra pil-pilean zegoenean, Kazanek Hollywoodeko hainbat komunista salatu zituen, amerikar ez ziren jardueretarako batzordearen aurrean (House Committee on Un-American Activities, ingelesez). Geroago azaldu zuenez, garai hartan uste zuen horrela jokatzea herrialdearen alde egiteko modu onena zela. Nolanahi ere, kritika mingotsak jaso behar izan zituen hasiera-hasieratik. 1999an, ohorezko Oscar saria eman ziotenean, zeresan handia piztu zen Hollywooden: batzuek uste zuten aspaldiko kontua izanda, haren lan artistikoak eskertzeko merezi zuela, baina beste batzuk ados ez, eta Kazanek Oscar jaso zuenean, ez zuten ezta txalotu ere egin.

Filmografia

aldatu

Taula honetan ikus daitezke filmaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak beste hizkuntza batera itzuli bada (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera):

Urtea Filma Antzezleak Ekoizlea Hizkuntzak
1937 People of the Cumberland -- --
1945 A Tree Grows in Brooklyn Dorothy McGuire, Peggy Ann Garner 20th Century Studios gaztelaniaz: Lazos humanos frantsesez: Le Lys de Brooklyn
1947 Boomerang Dana Andrews, Jane Wyatt 20th Century Studios gaztelaniaz: El justiciero frantsesez: Boomerang !
1947 The Sea of Grass Katharine Hepburn, Spencer Tracy Metro-Goldwyn-Mayer gaztelaniaz: Mar de hierba frantsesez: Le Maître de la prairie
1947 Gentleman's Agreement Gregory Peck, Dorothy McGuire 20th Century Studios frantsesez: Le Mur invisible
1950 Panic in the Streets Richard Widmark, Paul Douglas 20th Century Studios frantsesez: Panique dans la rue
1950 Pinky Jeanne Crain, Ethel Barrymore 20th Century Studios frantsesez: L'Héritage de la chair
1951 A Streetcar Named Desire Vivien Leigh, Marlon Brando Warner Bros. gaztelaniaz: Un tranvía llamado Deseo frantsesez: Un tramway nommé Désir
1952 Viva Zapata! Marlon Brando, Jean Peters 20th Century Studios gaztelaniaz: ¡Viva Zapata! frantsesez: Viva Zapata !
1953 Man on a Tightrope Fredric March, Terry Moore 20th Century Studios gaztelaniaz: Fugitivos del terror rojo
1954 On the Waterfront Marlon Brando, Karl Malden Columbia Pictures frantsesez: Sur les quais katalanez: La llei del silenci galizieraz: A lei do silencio
1955 East of Eden James Dean, Raymond Massey Warner Bros. frantsesez: À l'est d'Éden katalanez: A l'est de l'edèn galizieraz: Ó leste do Edén
1956 Baby Doll Karl Malden, Carroll Baker -- frantsesez: La Poupée de chair
1957 A Face in the Crowd Andy Griffith, Patricia Neal Warner Bros. gaztelaniaz: Un rostro en la multitud frantsesez: Un homme dans la foule katalanez: Un rostre en la multitud
1960 Wild River Montgomery Clift, Lee Remick -- gaztelaniaz: Río salvaje frantsesez: Le Fleuve sauvage katalanez: Riu Salvatge galizieraz: Río salvaxe (filme de 1960)
1961 Splendor in the Grass Natalie Wood, Warren Beatty Warner Bros. gaztelaniaz: Esplendor en la hierba frantsesez: La Fièvre dans le sang katalanez: Esplendor a l'herba galizieraz: Esplendor na herba
1963 America America Frank Wolff, Stathis Giallelis Warner Bros. gaztelaniaz: América, América frantsesez: America, America katalanez: Amèrica galizieraz: América, América
1969 The Arrangement Kirk Douglas, Faye Dunaway -- frantsesez: L'Arrangement katalanez: El compromís
1972 The Visitors Patrick McVey, James Woods -- gaztelaniaz: Los visitantes frantsesez: Les Visiteurs
1972 Whether To Tell The Truth -- --
1976 The Last Tycoon Robert De Niro, Tony Curtis Paramount Pictures gaztelaniaz: El último magnate frantsesez: Le Dernier Nabab

Kanpo estekak

aldatu