Capoeira
Capoeira zirkulua1 UNESCOren gizateriaren ondarea
| |
 | |
| Mota | Kultura Ondare Immateriala |
| Erreferentzia | 00892 |
| Kokalekua |  Brasil
|
| Eskualdea2 | Latinoamerika eta Karibea |
| Izen ematea | 2014 (XXXVIII. bilkura) |
| 1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena | |
Capoeira Brasilgo adierazpide kulturala da, hainbat kulturatako dantza, borroka eta musika tresnak nahasten dituena. Brasilgo gorputz-espresioaren modu zaharrena da. Lehen isilpean erakusten zen, normalean familia-kide baten bitartez, baina gaur egun ia kontinente guztietan daude capoeira eskolak. 2014an UNESCOren Gizateriaren Kultura Ondare Immaterialaren izendapena jaso zuen[1].
Izena
aldatuCapoeira hitzak tupi-guaranieran du jatorria eta sastraka txikia esan nahi du.
Historia
aldatuAfrikarrek beren kultura eta tradizioak eraman zituzten Amerikara, mundu berria sortuz. Adituen ustez, Capoeira dantza moduan iritsi zen Mendebaldeko Afrikatik Brasilera eta, urteak igaro ahala, borroka itxura hartu zuen[2][3]. Baina ez dago guztiz zehaztua dantza afrikarra den ala afrikarrek moldatutako dantza brasildarra[2]. Dena dela, mugimendu esklabistaren kontra altxatzeko modua izan zen, sekretuan dantzatzen zena, eta kultura transmititzeko balio zuena. Aditu brasildar askoren ustez, borroka egiteko entrenamendua zen, baina dantza itxurapean ezkutaturik. Horrek azaltzen du dantza eta borroka arteko jarduera izatea.
Quilomboak
aldatuQuilomboak ihes egindako esklabo beltzek oihanean sortutako errepublika libreak izan ziren[4]. 1580tik aurrera, bitartean Palmares izan zen quilomborik garrantzitsuena. Beltzen estatua zen eta dialekto ezberdinak hitz egiten zituzten. 1694an bandeiranteek Palmares suntsitu zuten. Guduaren ostean harrapatu zituzten beltzek berekin eraman zuten Capoeira. Askatasuna 200 urte geroago iritsi zitzaien beltzei, 1888. urtean.
Esklabotzaren amaieraren ostean
aldatuEsklabotzaren ezeztapenaren ostean, libertoak Brasilgo hirietara joan ziren. Lan urria zegoenez gero, askok batu eta gaizkile taldeak sortu zituzten. Capoeira erabiltzen jarraitu zuten eta, denborarekin, hori ere jarduera kriminalekin erlazionatu zen. 1890ean Capoeira debekatu zen. Horregatik, praktikatzen ari zirenean, pertsona batzuk atea zaintzen geratzen ziren eta, Capoeira beharrean, Rodas izena ematen zioten.
XIX. mende amaieratik aurrera, Salvador da Bahia, Recife eta Rio de Janeiro izan ziren capoeiraren hedagune nagusiak[5]. Bahian irakasle nabarmenak izan ziren, hala nola Vicente Ferrera Pastinha. Capoeira zekiten beltzek malta delakoetan biltzen ziren. 1932an, Mestre Bimbak lehen capoeira ikastegia sortu zuen; era horretan, klase erdiko jendea ikastegira joaten hasi zen, lehenik ikustera eta gero ikastera eta praktikatzera. 1937an, Getúlio Vargas presidenteak Capoeira praktikatzeko debekua altxatu zuten[6]; harrezkero, kirol eta adierazpide kulturaltzat hartzen da.
Erreferentziak
aldatu- ↑ Capoeira circle. unesco.org (Noiz kontsultatua: 2017-01-02).
- ↑ a b El Origen de la Capoeira, historiantes.blogspot.com
- ↑ Capoeira: Origen, mitologia y algunos touqes de berimbau, taringa.net
- ↑ Perez Sab Roman, Alvaro Hilario. Norte Apache, azalgorrien irrintzia. argia.eus (Noiz kontsultatua: 2017-01-02).
- ↑ Abreu, Frederico José de La represión a la capoeira, dc.itamaraty.gov.br
- ↑ Capoeira, la danza libertaria. eltiempo.com (Noiz kontsultatua: 2017-01-02).
Kanpo estekak
aldatu- Senzala Euskadi Kultura eta Capoeira elkartea,senzalaeuskadicapoeira.com
- Elkarrizketa Igor Ezpeletari, Senzala Euskadiko sortzailea, gaztea.euskonews.com
