Wikipedia

Zulma Brandoni de Gasparini

paleontologo argentinarra

 

Zulma Brandoni de Gasparini

Bizitza
JaiotzaLa Plata, 1944ko maiatzaren 15a (80 urte)
Herrialdea Argentina
Hezkuntza
HeziketaLa Platako Unibertsitate Nazionala
La Plata Museum (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakpaleontologoa, biologoa, zoologoa, antropologoa eta arkeologoa
Enplegatzailea(k)La Platako Unibertsitate Nazionala
La Plata Museum (en) Itzuli

Zulma Nélida Brandoni de Gasparini (1944ko maiatzaren 15a) Hego Amerikako Mesozoiko eta Zenozoikoko narrastiak aztertzen dituen paleontologo argentinarra da.[1] La Platako Unibertsitate Nazionaleko irakasle emeritua eta CONICETeko goi-mailako ikertzailea da. La Platako Museoko Paleontologia Ornodunen Dibisioan dihardu.[2]

Biografia

aldatu

Hastapenak

aldatu

Lehen mailako ikasketak 19. Eskolan egin zituen, General José de San Martín, La Loma auzoan, La Plata hiriaren hegoaldean. Bigarren mailako ikasketak La Platako Unibertsitate Nazionaleko Victor Mercante Lizeoan egin zituen.[2]

Unibertsitateko ikasketak Natur Zientzien Fakultatean eta La Platako Unibertsitate Nazionaleko Museoan egin zituen, eta Zoologian lizentziatu zen 1967an. Handik gutxira, 1968an, Ameghiniana aldizkarian artikulu bat argitaratu zuen Paranako Miozenoko gabial bati buruz, egile bakar gisa.[3]

Natur Zientzietan Doktore graduatu zen 1973an, Triasikotik Pleistozenorako Argentinako Crocodilia fosilei buruzko tesi batekin. Izenburua Revisión de los Crocodilia (Reptilia) fósiles del Territorio Argentino: su evolución, sus relaciones filogenéticas, su clasificación y sus implicancias estratigráficas izan zen, eta Rosendo Pascualen zuzendaritzapean egin zen. Horretarako, UNLPren eta CONICETen bekak izan zituen.[2]

Doktorego ikasketen hasieran, gaztelaniaz idatzitako gutun baten bidez, krokodilo fosilei buruzko informazioa eskatu zion Wann Langston Jr., Austingo Texasko Unibertsitateko paleontologoari, paleoherpetologiari buruzko bibliografia urria baitzen La Platako Museoan. Hilabete geroago, kutxa bat jaso zuen bibliografiarekin, egungo krokodiloen argazkiekin eta fosil eta marrazki zientifiko argitaragabeekin, bere ikerketei bultzada eman zietenak.[2]

Ibilbide zientifikoa

aldatu

Bere ibilbidearen lehen urteetan Jose Bonaparteren eragina jaso zuen, Miguel Lillo Institutuko paleoherpetologoa, Tucumaneko Unibertsitate Nazionalekoa.[2]

Ikasketetako lehen urtean, generoen proportzioa hamabi emakumekoa eta ehun gizonekoa zen.[4] Bere karrera zientifikoa emakumeen garapen profesionala mugatzen zuten akordioak eta arauak saihestuz igaro zuen, garai hartan etxeko lanetarako eta etxea eta seme-alabak zaintzeko baitzeuden. Rosendo Pascualek eta José Bonapartek, bere aholkulariek eta bere prestakuntzan izandako mugarri nagusiek, profesionalki prestatu eta babestu zuten aldi berean, itsas narrasti fosilen azterketan aurrera ez egitea gomendatu zioten, bere konplexutasunagatik, ez baitzen emakume batek egin zezakeen gai bat. Bere gurasoen eta senarraren laguntzarekin mugak gainditzea lortu zuen, bere karreraren garapenak familia bat osatzea eragotzi ez zion bitartean.[2][4]

Bere ikerketetan, Mendozako Moyano Museoko itsas narrastien bildumak berrikusi zituen, jatorrian Carlos Rusconik 40ko hamarkadan aztertuak. Era berean, Jurasiko Ertaineko narrasti fosilen aztarnak aztertu zituen, Atacamako basamortutik datozenak, Txileko Institutu Geologikoko zuzendari Guillermo Chong Díazekin lankidetzan, Antofagastan. Aurkikuntza horien garrantziak hainbat argitalpen egitea eta Marta Fernández, Yanina Hererra eta Ariana Paulina Carabajal bezalako giza baliabideak prestatzea ahalbidetu zuen.[2]

 
Zulma Brandoni de Gasparini La Platako Museoko laborategian

70eko hamarkadan, Ignacio Garate Zubillagak, Zapalako Profesor Olsacher Museoko zuzendariak, Neuquén probintziako Cerro Lotenan hezur handiak eta amonite izugarriak zeudela jakinarazi zuen. Kanpaina bati esker, Jurasiko Ertaineko Vaca Muertako Formazioko itsas narrastien eta arrainen hondakin baliotsuak bildu ziren. Aurkikuntza horiek Mesozoikoko itsas narrastiei buruzko ikerketa-lerro berri baten proposamena justifikatu zuten. Edgardo Rolleriren (UNLPko irakaslea eta enpresako gerentea) bidez YPFrekin (Petrolio Hobi Fiskalak) elkartzeak landa-lanak egiteko baliabideak erraztu zituen, eta, aldi berean, Zulma Brandoniri bere ikasketetarako materialak modu autonomoan lortzea ahalbidetu zion.[2]

1972an CONICETeko Ikertzaile Zientifiko karreran sartu zen.

1974an, Kolonbiako La Ventako Miozenoko krokodiloak aztertu zituen, eta, aldi berean, Hego Amerikako erdialde-iparraldeko egungo krokodilo espezie ia guztien portaeraren behaketak egin zituen, Federico Medemek zuzendutako Villavicencioko Roberto Franco Biologia Tropikaleko Institutuan. Bidaian bertan, lepo luzeko lehen plesiosauria kretazeoak aztertu zituen, Patagonian eta Antartikan deskribatu baino askoz lehenago, Bogotako Zerbitzu Geologiko Kolonbiarraren (Ingeominas) bildumetatik eta Villa del Leyvako museo txiki batetik abiatuta.[2]

90eko hamarkadan, beste lankide batzuekin batera, Kubako Pinar del Río inguruko Oxfordiarreko itsas narrastien bilduma bat aztertu zuen, Manuel Iturralde Vinent geotektonista eta Kubako Historia Naturalaren Museo Nazionaleko zuzendariak gonbidatuta. Krokodilo, dortoka, lepo luzeko plesiosauro, pliosario eta pterosauro berriak deskribatu ziren. Goi Jurasikoko herpetofauna horren azterketak 70eko hamarkadan planteatutako hipotesi bati eusten lagundu zion (une horretan ebidentzia gutxi zeuden), eta Atlantikoaren eta Ozeano Barearen artean Karibeko korridore bat zegoela egiaztatu zuen, garai hartako itsas harrapari handientzako pasabide gisa balioko zuena.[2]

2006an "An unusual marine Crocodyliform from the Jurassic-Cretaceous boundary of Patagonia" lana argitaratu zuen Science aldizkari ospetsuan, Diego Pol eta Luis Spallettirekin batera. Artikuluan Dakosaurus andiniensis espeziea deskribatzen da, informalki "godzillasuchus" deitua. Landa-lanaren zati bat AEBetako National Geographic Societyk sostengatu zuen, eta, aldi berean, aurkikuntzari eskainitako tapa bat eta poster bat argitaratu zituen.[5][2]

Aurrerago, Ornodunen Paleontologia arloko irakasle eta CONICETeko goi-mailako ikertzaile gisa aritu zen.[6]

Ekarpen zientifikoak

aldatu

Zulmak Paleoherpetologia (desagertutako espezieen herpetologia) du espezializazio-eremu. Argentina, Kuba, Kolonbia, Venezuela, Brasil, Txile eta Antartikako narrasti desagertuen ikerketak burutu eta zuzendu ditu.

Brandoni de Gasparini (Zulma Gasparini bezala ezagunagoa) Argentinako krokodilo meso eta zenozoikoei buruzko ikerketengatik eta Patagonian eta Antartikako penintsulan itsas narrasti mesozoikoak aurkitu zituen talde bati hasiera emateagatik eta talde horretako buru izateagatik da ezaguna. Gasparinik Antartikan aurkitutako lehen plesiosauroak, mosasaurioak eta lehen dinosauro kretazeoa aztertu zituen. Era berean, Karibeko korridorean itsas narrasti jurasikoak (148 ma) izan zirela interpretatzen lan egin zuen.

Bere espezialitateko ekoizpen zientifiko zabalagatik nabarmentzen da, ikerketa zientifikoko giza baliabideen prestakuntzagatik.[2][4][7]

Kidegoak, sariak eta aintzatespenak

aldatu

Zulma Gasparini Zientzien Akademia Nazionaleko, Zientzia Zehatz, Fisiko eta Naturalen Akademia Nazionaleko eta The World Academy of Sciences (TWAS) erakundeko kidea da. Argentinako Paleontologia Elkarteko (APA) Presidentea izan zen, eta Ameghinianako eta Andean Geologyko Komite Editorialeko kidea.

La Plata Hiriko Herritar Ospetsu izendatu zuten, Bernardo Houssay Saria jaso zuen (1987), eta Argentinako Paleontologia Elkarteak, Argentinako Geologia Elkarteak eta Zientzia Zehatz Fisiko eta Naturalen Akademia Nazionalak ibilbide saria eman zioten. Besteak beste, Buenos Airesko Unibertsitateak emandako Pellegrino Strobel saria jaso zuen.[8]

2023an, Konex Sarietako Merezimendu Diploma jaso zuen, azken hamarkadan Paleontologian egindako lanagatik.[9]

2024an, Rio Negroko Unibertsitate Nazionalak Honoris Causa doktore titulua eman zion.[10][11][12]

Omenaldiak

aldatu

Zulma Gaspariniri eskainitako bederatzi taxon daude. Mundu mailan ezagunenen artean Gasparinisaura cincosaltensis dinosauro belarjale txikia dago. Rodolfo Coriak eta Leonardo Salgadok aztertu zuten, eta egileek Zulma Brandoni de Gaspariniren omenez izendatu zuten, Patagoniako narrasti mesozoikoak aztertzen laguntzeagatik.[13][14][1]

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2017-05-15). «Zulma Brandoni de Gasparini, paleontóloga» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Brandoni, Z.. (2016). Zulma Brandoni De Gasparini.. Ciencia e investigación - Reseñas 4: 32-46..
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Gasparini, Zulma B.. (1968). «NUEVOS RESTOS DE RHAMPHOSTOMOPSIS NEOGAEUS (BURM.) RUSCONI 1933, (REPTILIA, CROCODILIA) DEL "MESOPOTAMIENSE" (PLIOCENO MEDIO - SUPERIOR) DE ARGENTINA» Ameghiniana 5 (8): 299–311. ISSN 1851-8044. (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  4. ↑ a b c Fernández, M, y De la Fuente, M.. (2016). Zulma Brandoni de Gasparini.. Ciencia e investigación, Semblanzas. Tomo 4, N°3..
  5. ↑ Gasparini, Z.. (2006). An Unusual Marine Crocodyliform from the Jurassic-Cretaceous Boundary of Patagonia.. Science 311: 70-73..
  6. ↑ «ANCEFN - Academia Nacional de Ciencias Exactas, Fisicas y Naturales» web.archive.org 2015-04-02 (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  7. ↑ «Perfil de Zulma Gasparini en la Red ResearchGate». .
  8. ↑ ««Se entregó el Premio Strobel 2013.»» web.archive.org (Universidad de Buenos Aires) 2016-03-04 (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Factory, Troop Software. «Premios Konex 2023: Ciencia y Tecnología. Entrega el 12 de septiembre en la Facultad de Derecho de la UBA | Fundación Konex» www.fundacionkonex.org (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  10. ↑ «Doctorado Honoris Causa para la doctora Zulma Brandoni de Gasparini» UNRN | Universidad Nacional de Río Negro (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) «Una pionera en la Paleontología argentina recibirá el título de Doctor Honoris Causa - Diario Hoy En la noticia» diariohoy.net (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  12. ↑ «La UNRN otorgará el Doctorado Honoris Causa a Zulma Brandoni de Gasparini» diariolapalabra.com.ar (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).
  13. ↑ Coria, R.A. y Salgado, L. A basal iguanodontian (Ornithischia: Ornithopoda) from the Late Cretaceous of South America.. Journal of Vertebrate Paleontology 16: 445-457..
  14. ↑ Argentina, Asociación Paleontológica. (jueves, 21 de mayo de 2009). «Asociación Paleontológica Argentina: Distinción a la Dra. Zulma Brandoni de Gasparini» Asociación Paleontológica Argentina (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zulma_Brandoni_de_Gasparini&oldid=9818650"(e)tik eskuratuta