Umore beltz
Umore beltza normalean seriotzat hartzen diren gaien inguruan egiten denari esaten zaio. Normalean beldurra, pena edota mina eragiten duten gaiak dira umore beltzaren funtsa, esaterako heriotza, gaixotasunak, gosea, gerra... Gizartean gai oso serioak dira, eta umorearen bidez azaltzea konbentzio guztien aurka doa. Askotan gizarte-kritika sakona azaltzen du. Beti oso krudela da.
Kontzeptuaren jatorria aldatu
Jatorria André Breton idazle surrealistak 1940an idatzitako Anthologie de l'humour noir liburuan dagoela baieztatu ohi da. Liburu horretan, Jonathan Swift aurkeztu zuen genero sortzaile moduan. Aurretik, 1935ean hitza komedia mota bat definitzeko erabili zuen; komedia mota horretan zinismoa eta ezkortasuna nahastu egiten ziren.[1] Izan ere, antologia hori agertu baino lehen umore mota honen adibide asko ezagutzen ziren.
Umore beltzean ohikoak diren gaiak aldatu
- Heriotza
- Gaixotasun larriak
- Elbarritasunak
- Pobrezia
- Hilketak
- Sexua
- Arrazismoa
- Delinkuentzia
- Gizarte arauak
- Eromena
- Drogomenpekotasunak
- Pedofilia
- ...
Umore beltzaren ezaugarri batzuk aldatu
- Politikoki ez da zuzena. Normalean esaten ez diren gauzak esaten ditu.
- Aurkako iritziak sortzen ditu.
- Gai eskatologikoak eta gordinak gustukoak ditu.
- Asmo probokatzailea du.
Adibide batzuk aldatu
–"Ama, ama, zergatik ospatzen ditugu gabonak uztailean?" –"Bada, duzun minbiziarekin ez zara ezta udazkenerako helduko".
Kasu honetan bi gai oso gogor azaltzen dira, heriotza eta minbizia, gainera haur batena. Egoera arrunt batean inork ez luke horrelako txisterik botako.
Askotan, medikuak eta gaixoak protagonistak dira: –"Mediku jauna, doktore jauna, hanka galdu egingo dut?" –"Ez dakit, hori zure kontua da. Nik poltsa batean jarriko dizut, oso ondo bilduta".
Antzeko zerbait ageri da onodoko adibide honetan: "Gaixo bat medikuarengana doa: –Mediku jauna, leiho irekiak ikusten ditudanean nire buruaz beste egiteko gogo handia izaten dut. Zer egin dezaket? –Bada ordaindu nire faktura joan baino lehen!"
Umore beltza erabili duten zenbait idazle aldatu
Umore beltza euskal literaturan aldatu
- Jon Mirande
- Ramón Saizarbitoria
- Joseba Sarrionandia eta Mitxel Sarasketa umore beltzaren antologia ondu zuten 1985ean, Hamahiru ate.
Komikietan umore mota hau oso ohikoa da. Euskal Herrian, esaterako, TMEO aldizkaria ildo horretan kokatu daiteke.
Umore beltza zineman aldatu
Umore beltza telebistan aldatu
Umore beltzaren saria aldatu
Parisen Umore Beltzaren Saria ematen da urtero. Saria 1954an Tristán Mayak sortu zuen. Hainbat kategoriatako irabazleei ehorzte-koro bat jartzen zaie.
Erreferentziak aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q53094
Multimedia: Black comedy / Q53094
