Tórshavn

Tórshavn; Tórshavn; Thorshavn
	herria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Region of the Faroe Islands	Streymoy
Municipality of the Faroe Islands	Tórshavn Municipality
Izen ofiziala	Tórshavn; Thorshavn
Jatorrizko izena	Tórshavn; Thorshavn
Posta kodea	FO 100
Geografia
Koordenatuak	62°00′N 6°47′W / 62°N 6.78°W
Azalera	117 km²
Altuera	24 m
Demografia
Biztanleria	13.326 (2019ko urtarrilaren 1a); 203 (2018)
Dentsitatea	113,9 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	X. mendea
Ordu eremua	UTC±00:00 eta UTC+01:00
Hiri senidetuak	Asker, Garðabær, Reykjavik, Mariehamn, Birkerød Municipality (en) , Riolunato, Jakobstad, Kopenhage, Helsinki, Nuuk, Oslo eta Stockholm udalerria
	torshavn.fo

Tórshavn (danieraz Thorshavn) Faroe uharteetako hiriburua eta hiri handiena da. Streymoy uhartearen ekialdean dago. Hiriaren populazioa 12.582 biztanlekoa da baina metropoli eremua 19.000raino iristen da.

Etimologia Aldatu

Danierazko Thorshavn izenak Thor eskandinaviar mitologiako jainkoa eta havn kaia lotzen ditu, "Thorren kaia" esan nahiko du, beraz. Armarrian bertan ere Thorren sinbolo Mjölnir mailua ageri da. Hala ere, badirudi uhartera iritsi zen Thor izeneko norbaitek izena eman ziola.

Geografia Aldatu

Tinganes penintsulan ezarri zen lehen finkalekua. Mendebalderantz bi muinok inguratzen dute herria, iparraldean Húsareyn (347 m) eta hegoaldean, Kirkjubøreyn (350 m).

Klima Aldatu

Datu klimatikoak (Tórshavn, 1961-1990)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	5.3	5.5	5.9	7.2	9.1	11.3	12.5	12.8	11.2	9.4	6.7	5.8	8.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	3.4	3.6	3.8	4.9	6.9	9.0	10.3	10.6	9.1	7.5	4.8	3.8	6.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.2	1.5	1.5	2.6	4.8	7.0	8.3	8.5	7.1	5.4	2.7	1.6	4.4
Pilatutako prezipitazioa (mm)	153	113	137	93	72	67	81	88	142	177	143	171	1437
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	22	17	21	16	13	12	13	13	18	22	21	22	210
Eguzki orduak	14	36	71	106	124	125	111	98	80	49	20	7	841
Hezetasuna (%)	90	89	89	87	88	88	90	90	90	90	89	90	89.2
Iturria: NOAA ^[1]^[2]

Historia Aldatu

Thorshavn izen paganoak adierazten du X. mendea baino lehenago sortua izan zela, kristautasuna uharteetara iritsi aurretik.

Faroetako (Færeyinga Saga) sagak kontatzen duenaren arabera, Harald I.a norvegiar tiranoarengandik ihesi, irla haietara iritsi zirenek sortu zuten Tórshavn 825ean: ting deritzan parlamentua eratu zutela aditzera ematen du Tinganes penintsularen izenak, baina ez dago horren aztarnarik, izena baino ez.

Bikingoen Aroa 1035ean bukatu bazen ere hurrengo urteetanfinkalekuuaren inguruan merkatatitza herria eratuz joan zen. XII. mendean Norvegia eta Faroe uharteen arteko merkataritza Bergenek kontrolatzen bazuen ere, 1271eko agiri batek Tórshavnek bere merkataritzaren monopolioa lortu zuen.

1580an piraten erasoak jasan izanaren ondorioz Skansin gotorlekua eraiki zen Tinganes penintsulan eta herria ekialdera eta mendebaldera zabalduz joan zen. 1709an izurriteak jo zuen Thorshavn eta ia populazio guztia galdu zen, 300 biztanetatik 250 hil baitziren. Niels Rybergen agindutara Tórshavn errekuperatzen hasi zen eta 1788.an katedrala ere eraiki zuten. 1856.an merkatua askatu eta munduarekin harremanak izaten hasi zen. Landa eremuak alokatzeko aukera izan zuen jendeak eta nahi izanez gero erostekoa ere bai. Honek jendea erakarri zuen eta populazioa nabarmen igo zen. Azkenik 1866. urtean udaletxea sortu eta Faroe uhartetako hiriburu bihurtu zen.

1909an Danimarkako merkatal hiri izendatu zuen gobernuak. XX. mendeko 20ko hamarkadan eraikitako kaiak bultzada handia eman zion hiriko merkataritzari, itsasontzi handiagoak bertara baitzitezkeen.

Demografia Aldatu

Udalerriak 19.339 biztanle ditu, haietatik 12.582 Tórshavn bertan, Hoyvík-en 3.600 eta Argir-en 2.000 inguru.

Garraioa Aldatu

Smyril Line konpainiak ferry bidez lotzen du Tórshavn Islandia eta Danimarkarekin. Heliportu bat ere badu.

Ondasun nabarmenak Aldatu

Tinganes penintsula: Hiriaren alde zaharra da. 500 urteko etxeak ere daude.
Tórshavneko katedrala: XVIII. mendean eraikia.
Skansin gotorlekua: XVI. mendekoa.
Listasavn Føroya arte museoa: 1989. urtean irekitako museo honek Faroetako arte modernoa erakusten du.

Kultura Aldatu

San Olafen jaiak (feroeraz Ólavsøka): Tórshavneko jai patronalak dira. Folklorez beteriko jai ikusgarriak izaten dira.
1983. urtetik hona "Tórshavn Jazz Festival"ek Ipar Amerika eta Europako Jazz izarrak ekartzen ditu irletara.

Kirola Aldatu

Futbola da Faroetako kirol nagusia. HB Tórshavn da Faroetako Liga gehien eskuratu dituen taldea, 22, eta B36 Tórshavnek beste 9 lortu ditu. Bertan dago Tórsvøllur futbol zelai nazionala, 6.000 ikusle hartzen dituena.

Eskubaloia eta arraunketa ere kirol arrakastatsuak dira.

Hiritar ezagunak Aldatu

Niels Ryberg Finsen (1860 - 1904), Medikuntzako Nobel Saria irabazi zuen 1903. urtean.
Jørgen-Frantz Jacobsen (1900 - 1938), idazlea.
William Heinesen (1900 - 1991), idazlea, konpositorea eta margolaria.