Tórshavn

Tórshavn
	Faroeak
Administrazioa
Herrialdea	Danimarka
Autonomous country within the Kingdom of Denmark	Faroeak
Municipality of the Faroe Islands	Tórshavnar, Faroe Islands
Geografia
Koordenatuak	62° 00′ 00″ N, 6° 47′ 00″ W / 62°N,6.7833333333333°WKoordenatuak: 62° 00′ 00″ N, 6° 47′ 00″ W / 62°N,6.7833333333333°W
	Tórshavn Tórshavn (Faroeak)
Azalera	117 km²
Altuera	24 m
Demografia
Biztanleria	13.326 bizt. (2019-01-01)
Dentsitatea	113,9 bizt/km²
Informazio gehigarria
Hiri senidetuak	Asker, Garðabær, Reykjavik, Mariehamn, Birkerød Municipality , Riolunato, Jakobstad , Kopenhage, Helsinki, Nuuk, Oslo eta Stockholm
	www.torshavn.fo

Tórshavn (danieraz Thorshavn) Faroe uharteetako hiriburua eta hiri handiena da. Streymoy uhartearen ekialdean dago. Hiriaren populazioa 12.582 biztanlekoa da baina metropoli eremua 19.000raino iristen da.

EtimologiaAldatu

Danierazko Thorshavn izenak Thor eskandinaviar mitologiako jainkoa eta havn kaia lotzen ditu, "Thorren kaia" esan nahiko luke beraz. Armarrian bertan ere Thorren sinboloa den Mjölnir mailua agertzen da. Hala ere badirudi uhartera iritsi zen Thor izeneko norbaitek eman ziola izena.

GeografiaAldatu

Tinganes penintsulan ezarri zen lehenengo asentamentua. Mendebalderantz bi muinok inguratzen dute herria, iparraldean Húsareyn (347 m) eta hegoaldean Kirkjubøreyn (350 m).

KlimaAldatu

Datu klimatikoak (Tórshavn, 1961-1990)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	5.3	5.5	5.9	7.2	9.1	11.3	12.5	12.8	11.2	9.4	6.7	5.8	8.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	3.4	3.6	3.8	4.9	6.9	9.0	10.3	10.6	9.1	7.5	4.8	3.8	6.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.2	1.5	1.5	2.6	4.8	7.0	8.3	8.5	7.1	5.4	2.7	1.6	4.4
Pilatutako prezipitazioa (mm)	153	113	137	93	72	67	81	88	142	177	143	171	1437
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	22	17	21	16	13	12	13	13	18	22	21	22	210
Eguzki orduak	14	36	71	106	124	125	111	98	80	49	20	7	841
Hezetasuna (%)	90	89	89	87	88	88	90	90	90	90	89	90	89.2
Iturria: NOAA ^[1]^[2]

HistoriaAldatu

Thorshavn izen paganoak adierazten du X. mendea baino lehenago sortua izan zela, kristautasuna uharteetara iritsi aurretik.

Faroetako (Færeyinga Saga) sagak kontatzen duenaren arabera, Harald I.a norvegiar tiranoarengandik ihesi irla hauetara iritsi zirenek fundatu zuten Tórshavn 825. urtean. Parlamentu bat ting eratu zutela ere badio gaur egungo "Tinganes" penintsulan, baina honen aztarnarik ez da gelditzen, izena baino ez.

Bikingoen Aroa 1035ean bukatu bazen ere hurrengo urteetan asentamentuaren inguruan merkatal herria eratuz joan zen. XII. mendean Norvegia eta Faroe uharteen arteko merkataritza Bergenek kontrolatzen bazuen ere, 1271eko agiri batek Tórshavnek bere merkataritzaren monopolioa lortu zuen.

1580. urtean piraten erasoak jasan izanaren ondorioz Skansin gotorlekua eraiki zen Tinganes penintsulan eta herria ekialdera eta mendebaldera zabalduz joan zen. 1709an izurriteak jo zuen Thorshavn eta ia populazio guztia galdu zen, 300 biztanetatik 250 hil baitziren. Niels Rybergen agindutara Tórshavn errekuperatzen hasi zen eta 1788.an katedrala ere eraiki zuten. 1856.an merkatua askatu eta munduarekin harremanak izaten hasi zen. Landa eremuak alokatzeko aukera izan zuen jendeak eta nahi izanez gero erostekoa ere bai. Honek jendea erakarri zuen eta populazioa nabarmen igo zen. Azkenik 1866. urtean udaletxea sortu eta Faroe uhartetako hiriburu bihurtu zen.

1909. urtean Danimarkako merkatal hiri izendatu zuen gobernuak. XX. mendeko 20. hamarkadan eraikitako kaiak bultzada handia eman zion hiriko merkataritzari, itsasontzi handiagoak etor baitzitezkeen bertara.

DemografiaAldatu

Udalerriak 19.339 biztanle daude, hauetatik 12.582 Tórshavn bertan, Hoyvík-en 3.600 eta Argir-en 2.000 inguru.

GarraioaAldatu

Smyril Line konpainiak ferry bidez lotzen du Tórshavn Islandia eta Danimarkarekin. Heliportu bat ere badu.

Ondasun nabarmenakAldatu

Tinganes penintsula: Hiriaren alde zaharra da. 500 urte dituzten etxeak ere badaude.
Tórshavneko katedrala: XVIII mendean eraikia.
Skansin gotorlekua: XVI mendekoa.
Listasavn Føroya arte museoa: 1989. urtean irekitako museo honek Faroetako arte modernoa erakusten du.

KulturaAldatu

San Olafen jaiak (feroeraz Ólavsøka): Tórshavneko jai patronalak dira. Folklorez beteriko jai ikusgarriak izaten dira.
1983. urtetik hona "Tórshavn Jazz Festival"ek Ipar Amerika eta Europako Jazz izarrak ekartzen ditu irletara.

KirolaAldatu

Futbola da Faroetako kirol nagusia. HB Tórshavn da Faroetako Liga gehien eskuratu dituen taldea, 22, eta B36 Tórshavnek beste 9 lortu ditu. Bertan dago Tórsvøllur futbol zelai nazionala, 6.000 ikusle hartzen dituena.

Eskubaloia eta arraunketa ere kirol arrakastatsuak dira.

Hiritar ezagunakAldatu

Niels Ryberg Finsen (1860 - 1904), Medikuntzako Nobel Saria irabazi zuen 1903. urtean.
Jørgen-Frantz Jacobsen (1900 - 1938), idazlea.
William Heinesen (1900 - 1991), idazlea, konpositorea eta margolaria.