San Nikolas (Iruñea)

San Nikolas
	Alde Zaharra, Iruñea
; Bandera	; Armarria
Izen ofiziala	San Nikolas
Sorrera	XII. mendea
Kokapena
Udalerria	Iruñea
Probintzia	Nafarroa Garaia
Herrialdea	Euskal Herria
Altuera	453 m
Auzotarra	San Nikolasar
Posta kodea	31001

San Nikolas Iruñeko Alde Zaharreko historiko burgu bat da, hiri zaharreko hegoaldean dago.

San Zernin burgua iparraldean dago eta Nabarreria burgua ekialdean dago.

Historia

Sorrera

Poblazion edo Herria ere deitua, San Zernin burguaren hegoaldean sortu zen XII. mendearen bigarren erdian Antso VI.a Jakituna, oinplano angeluzuzenera egokituz, San Nikolaseko kale nagusian (egungo Zapateria kalea) eta Burdinola kalea (egungo San Anton kalea) ekialdetik mendebaldera egindako bastidak bezala. Torredonda kalea (egungo San Gregorio kalea) eta Tezenderien kalea (egungo San Nikolas kalea) paraleloak ziren. Harategi erruak ekialdetik zeharka zeharkatzen zuen auzoa, baita erdialdean, gaur egun San Migel kalean, mozten zuen belena ere.

Zapateria kalea burgu horretako kale nagusia izan zen, eta, ondoren, Salineria eta Zapateria izeneko zatiak, gatz-dorrea eta zapatarien taldea, hurrenez hurren. XIX. mendean Zapateria izena eman zitzaion kale osoari.^[1]

Batasun Pribilegioa

Hurrengo urteetan, Nabarreriak gorputza hartu zuen berriz ere eta, XV. mendean, aldameneko burguak beren esklusibotasuna eta hizkuntza bera galduz joan ziren. 1423an, Batasun Pribilegioa eman zen eta, haren bidez, hiru burguek bat egin zuten eta elkarren arteko mugak legez behintzat hautsi egin ziren, Iruñeko udal bakarra eratuz.

Elkartzearen ondorioen artean, San Nikolas San Zernin eta Nabarreria burguetatik banatzen zuten mendebaldeko harresiak bota ziren. Gainera, Mercaderes kalea, Merkatu kalea edo Xabier kalea sortu ziren, orain bateratuta dauden burgu ezberdinak elkarlotzeko. San Nikolas eta Nabarreria artean Gazteluko enparantza eraiki zen eta Nabarreria eta San Nikolas artean San Frantzisko enparantza.^[2]

Hirigintza

Burgu hau San Zerninen antzeko estiloari jarraituz eraiki zen, baina espazio gutxiago eta plano angeluzuzen bat erabiliz, bastida ez zena.

Plazak

Burguak hiru plaza ditu:

Kontseiluko plaza: Berria eta Zapateria kaleen artean.
San Frantzisko plaza: Berria eta San Frantzisko kaleen artean.
San Nikolas plaza: San Nikolas, San Migel eta San Gregorio kaleen artean.

Kaleak

Politika

Nafarroako Foru hauteskundeak

San Nikolas burgua Alde Zaharra hautes-barrutia da, Iruñeko barrutian. Hauek dira hauteskunde-barruti horren emaitzak azken foru-hauteskundeetan:

**2019ko Nafarroako hauteskundeak Alde Zaharran**^[3]
Alderdia	Bozak	%
Euskal Herria Bildu	1 737	%30,49
Geroa Bai	1 339	%23,50
Navarra Suma	1 268	%22,26
Nafarroako Alderdi Sozialista	619	%10,87
Ahal Dugu	323	%5,67
Izquierda-Ezkerra	255	%4,48
Vox	50	%0,88
Equo	45	%0,19
Nafarroako Ordezkaritza Kannabikoa	15	%0,26
Sain	9	%0,16
Libertate Nafarra	8	%0,14
Guztira	5 713	%100

**2015ko Nafarroako hauteskundeak Alde Zaharran**^[4]
Alderdia	Bozak	%
Euskal Herria Bildu	1 567	%26,60
Geroa Bai	1 283	%21,78
Nafar Herriaren Batasuna	1 041	%17,67
Ahal Dugu	947	%16,08
Nafarroako Alderdi Sozialista	308	%5,23
Izquierda-Ezkerra	267	%4,53
Nafarroako Alderdi Popularra	144	%2,44
Herritarrak - Herritarron Alderdia	102	%1,73
Equo	40	%0,68
Animalien Tratu Txarren Kontrako Alderdia	33	%0,56
Sain	31	%0,53
Nafarroako Ordezkaritza Kannabikoa	30	%0,51
Batasuna, Aurrerapena eta Demokrazia	22	%0,37
Libertate Nafarra	14	%0,24
Guztira	5 923	%100

**2011ko Nafarroako hauteskundeak Alde Zaharran**^[4]
Alderdia	Bozak	%
Euskal Herria Bildu	1 483	%26,11
Nafar Herriaren Batasuna	1 289	%22,69
Nafarroa Bai	1 276	%22,46
Izquierda-Ezkerra	537	%9,45
Nafarroako Alderdi Sozialista	457	%8,05
Nafarroako Alderdi Popularra	211	%3,71
Ekologistak Martxan	100	%1,76
Nafarroako Ordezkaritza Kannabikoa	90	%1,58
Nafarroako Demokraten Elkargunea	46	%0,81
Sain	36	%0,63
Batasuna, Aurrerapena eta Demokrazia	32	%0,56
IXN	21	%0,37
Naparra ta Españico Escuñe	12	%0,21
Guztira	5 590	%100

Garraioa

Autobusa

Artikulu nagusia: «Eskualdeko Hiri Garraioa (Iruñerria)»

Auzo honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 12 linea daude:

Bizikleta

Artikulu nagusia: «Iruñeko Bidegorrien sarea»

Bizikletek galtzada erabiltzen dute, autoek eta oinezkoek bezala, azken horiek kale guztiak oinezkoentzat jarrita dauden burgu batean baitute lehentasuna.

Aparkalekua

Artikulu nagusia: «Iruñeko Aparkaldi Mugatu eta Kontrolatu aldea»

Kale guztiak oinezkoentzat egokituta daudenez, debekatuta dago bertan aparkatzea. Gainera, Iruñeko Udalak kudeatutako sarbide-kontrol automatikoko sistema baten bidez baimendutako ibilgailuek baino ezin dute zirkulatu.

Monumentu eta leku intersgarriak

San Nikolas eliza

La Agricola eraikina

San Nikolas burguko monumentu eta eraikin garrantzitsuenak honakoak dira:

San Nikolas eliza: San Nikolas plazan dago. Gotorleku gotiko itxura duen eliza da, arrosa-lehoia eta XV. mendeko dorre bat ditu. Mendeetan barna eraldaketa eta handitze ugari izan ditu.
Iruñeko harresiak: Iruñeko Alde Zaharra ipar eta ekialdetik inguratzen duten harresiak dira.
Navarro Tafallatarren jauregia: Zapateria kaleko rococo estiloko jauregia. 1752an Santiago ordenako zalduna eta Indietako merkataria zen On Juan Francisco Adán y Pérezek eraikitzea agindu zuen, gaur egun EAJ alderdiaren egoitza da.
Neptunoren iturria: Kontseiluko plazan dago. 1788an Luis Paretek diseinatu zuen, neoklasiko erakoa delarik. Garai batean Sanfermin jaietan atzerritar edo giriak, normalean alkohola edo drogen efektupean, iturri honen goialdera igo eta beren buruak beheko jendartera bota ohi zituzten.
Frantzisko Deuna Ikastetxe Publikoa: 1905an Julian Arteagak eraikia, Kale Berria eta San Frantzisko plazaren artean dafo.
Gendulain jauregia: Kontseiluko plazan dago.
La Agrícola eraikina: Gaur egun Iruñeko liburutegiaren egoitza. San Frantzisko plazan dago eta 1910an Francisco Urkola arkitektoak diseinatu eta eraiki zuen.
Vessollako markesaren jauregia: Takonera plaza eta Kale Berriaren arteko izkinan dago.

Erreferentziak

↑ «Nafarroako Erresumaren Erdi Aroko Historia» www.lebrelblanco.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
↑ «Iruña Harresiak dira» Iruñeko Udala (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
↑ (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hauteskundeak 2019 - Foru Hauteskundeak - Alde Zaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz kontsultatua: 2020-06-20).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hauteskundeak 2015 - Foru Hauteskundeak - Alde Zaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz kontsultatua: 2020-06-20).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q102118366
Multimedia: Población de San Nicolás / Q102118366

[1] «Nafarroako Erresumaren Erdi Aroko Historia» www.lebrelblanco.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).

[2] «Iruña Harresiak dira» Iruñeko Udala (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).

[3] (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hauteskundeak 2019 - Foru Hauteskundeak - Alde Zaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz kontsultatua: 2020-06-20).

[:0-4] (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hauteskundeak 2015 - Foru Hauteskundeak - Alde Zaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz kontsultatua: 2020-06-20).

[1]

[2]

[3]

[4]