San Nikolas (Iruñea)
San Nikolas Iruñeko Alde Zaharreko historiko burgu bat da, hiri zaharreko hegoaldean dago.
San Nikolas | |||
---|---|---|---|
Alde Zaharra, Iruñea | |||
| |||
Izen ofiziala | San Nikolas | ||
Sorrera | XII. mendea | ||
Kokapena | |||
Udalerria | Iruñea | ||
Probintzia | Nafarroa Garaia | ||
Herrialdea | Euskal Herria | ||
Altuera | 453 m | ||
Auzotarra | San Nikolasar | ||
Posta kodea | 31001 |
San Zernin burgua iparraldean dago eta Nabarreria burgua ekialdean dago.
Historia aldatu
Sorrera aldatu
Poblazion edo Herria ere deitua, San Zernin burguaren hegoaldean sortu zen XII. mendearen bigarren erdian Antso VI.a Jakituna, oinplano angeluzuzenera egokituz, San Nikolaseko kale nagusian (egungo Zapateria kalea) eta Burdinola kalea (egungo San Anton kalea) ekialdetik mendebaldera egindako bastidak bezala. Torredonda kalea (egungo San Gregorio kalea) eta Tezenderien kalea (egungo San Nikolas kalea) paraleloak ziren. Harategi erruak ekialdetik zeharka zeharkatzen zuen auzoa, baita erdialdean, gaur egun San Migel kalean, mozten zuen belena ere.
Zapateria kalea burgu horretako kale nagusia izan zen, eta, ondoren, Salineria eta Zapateria izeneko zatiak, gatz-dorrea eta zapatarien taldea, hurrenez hurren. XIX. mendean Zapateria izena eman zitzaion kale osoari.[1]
Batasun Pribilegioa aldatu
Hurrengo urteetan, Nabarreriak gorputza hartu zuen berriz ere eta, XV. mendean, aldameneko burguak beren esklusibotasuna eta hizkuntza bera galduz joan ziren. 1423an, Batasun Pribilegioa eman zen eta, haren bidez, hiru burguek bat egin zuten eta elkarren arteko mugak legez behintzat hautsi egin ziren, Iruñeko udal bakarra eratuz.
Elkartzearen ondorioen artean, San Nikolas San Zernin eta Nabarreria burguetatik banatzen zuten mendebaldeko harresiak bota ziren. Gainera, Mercaderes kalea, Merkatu kalea edo Xabier kalea sortu ziren, orain bateratuta dauden burgu ezberdinak elkarlotzeko. San Nikolas eta Nabarreria artean Gazteluko enparantza eraiki zen eta Nabarreria eta San Nikolas artean San Frantzisko enparantza.[2]
Hirigintza aldatu
Burgu hau San Zerninen antzeko estiloari jarraituz eraiki zen, baina espazio gutxiago eta plano angeluzuzen bat erabiliz, bastida ez zena.
Plazak aldatu
Burguak hiru plaza ditu:
- Kontseiluko plaza: Berria eta Zapateria kaleen artean.
- San Frantzisko plaza: Berria eta San Frantzisko kaleen artean.
- San Nikolas plaza: San Nikolas, San Migel eta San Gregorio kaleen artean.
Kaleak aldatu
Politika aldatu
Nafarroako Foru hauteskundeak aldatu
San Nikolas burgua Alde Zaharra hautes-barrutia da, Iruñeko barrutian. Hauek dira hauteskunde-barruti horren emaitzak azken foru-hauteskundeetan:
Garraioa aldatu
Autobusa aldatu
Auzo honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 12 linea daude:
Eskualdeko Hiri Garraioa San Nikolas | |||||
|
|
Bizikleta aldatu
Bizikletek galtzada erabiltzen dute, autoek eta oinezkoek bezala, azken horiek kale guztiak oinezkoentzat jarrita dauden burgu batean baitute lehentasuna.
Aparkalekua aldatu
Kale guztiak oinezkoentzat egokituta daudenez, debekatuta dago bertan aparkatzea. Gainera, Iruñeko Udalak kudeatutako sarbide-kontrol automatikoko sistema baten bidez baimendutako ibilgailuek baino ezin dute zirkulatu.
Monumentu eta leku intersgarriak aldatu
San Nikolas burguko monumentu eta eraikin garrantzitsuenak honakoak dira:
- San Nikolas eliza: San Nikolas plazan dago. Gotorleku gotiko itxura duen eliza da, arrosa-lehoia eta XV. mendeko dorre bat ditu. Mendeetan barna eraldaketa eta handitze ugari izan ditu.
- Iruñeko harresiak: Iruñeko Alde Zaharra ipar eta ekialdetik inguratzen duten harresiak dira.
- Navarro Tafallatarren jauregia: Zapateria kaleko rococo estiloko jauregia. 1752an Santiago ordenako zalduna eta Indietako merkataria zen On Juan Francisco Adán y Pérezek eraikitzea agindu zuen, gaur egun EAJ alderdiaren egoitza da.
- Neptunoren iturria: Kontseiluko plazan dago. 1788an Luis Paretek diseinatu zuen, neoklasiko erakoa delarik. Garai batean Sanfermin jaietan atzerritar edo giriak, normalean alkohola edo drogen efektupean, iturri honen goialdera igo eta beren buruak beheko jendartera bota ohi zituzten.
- Frantzisko Deuna Ikastetxe Publikoa: 1905an Julian Arteagak eraikia, Kale Berria eta San Frantzisko plazaren artean dafo.
- Gendulain jauregia: Kontseiluko plazan dago.
- La Agrícola eraikina: Gaur egun Iruñeko liburutegiaren egoitza. San Frantzisko plazan dago eta 1910an Francisco Urkola arkitektoak diseinatu eta eraiki zuen.
- Vessollako markesaren jauregia: Takonera plaza eta Kale Berriaren arteko izkinan dago.
Erreferentziak aldatu
- ↑ «Nafarroako Erresumaren Erdi Aroko Historia» www.lebrelblanco.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
- ↑ «Iruña Harresiak dira» Iruñeko Udala (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hauteskundeak 2019 - Foru Hauteskundeak - Alde Zaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz kontsultatua: 2020-06-20).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Udal eta Autonomia Hauteskundeak 2015 - Foru Hauteskundeak - Alde Zaharra barrutia - Iruña» Libertad Digital (Noiz kontsultatua: 2020-06-20).