Kristian IV.a Danimarkakoa

Kristian IV.a Danimarkakoa
	; Irudi gehiago
Danimarkako monarka
; Norvegiako monarka
Bizitza
Jaiotza	Frederiksborg gaztelua, 1577ko apirilaren 12a
Herrialdea	Danimarka
Heriotza	Rosenborg jauregia, 1648ko otsailaren 28a (juliotar egutegia) (70 urte)
Hobiratze lekua	Roskildeko katedrala
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Aita	Frederiko II.a Danimarkakoa
Ama	Sofia Mecklenburg-Güstrowekoa
Ezkontidea(k)	Vibeke Kruse (en) ; Anne Catherine of Brandenburg (en) (1597ko azaroaren 27a (juliotar egutegia) - 1612ko apirilaren 8a (juliotar egutegia)); Kirsten Munk (en) (1615eko abenduaren 31 (juliotar egutegia) -
Bikotekidea(k)	ikusi Kirsten Madsdatter (en) ; Karen Andersdatter (en) ;
Seme-alabak	ikusi Christian, Prince-Elect of Denmark (en) ; Frederiko III.a Danimarkakoa; Ulrik of Denmark (en) ; Sophie Elisabeth Pentz (en) ; Leonora Christina (en) ; Valdemar Christian of Schleswig-Holstein (en) ; Elisabeth Augusta Lindenov (en) ; Christiane Sehested (en) ; Hedevig Ulfeldt (en) ; Dorothea Elisabeth Christiansdatter (en) ; Hans Ulrik Gyldenløve (en) ; Anne Cathrine Christiansdatter (en) ; Elisabeth Sophia Gyldenløve (en) ; Ulrik Christian Gyldenløve (en) ; Christian Ulrik Gyldenløve (en) ; Frederick of Oldenburg (en) ; Marie Cathrine Christiansdatter (en) ; son Oldenburg (en) ; Sophie Oldenburg (en) ; Elizabeth Oldenburg (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Ana Danimarkakoa; Hedwig of Denmark (en) ; Augusta of Denmark (en) ; John, Prince of Schleswig-Holstein (en) ; Ulrik of Denmark (en) ; Elixabete Danimarkakoa;
Leinua	House of Oldenburg (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	daniera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Kalmar War (en) ; Hogeita Hamar Urteko Gerra; Torstenson War (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Luteranismoa

Kristian IV.a (Hillerød, 1577ko apirilaren 12a - Kopenhage, 1648ko otsailaren 28a) Danimarka eta Norvegiako erregea izan zen (1588-1648).

Danimarkako heroi militar handienetakoa izan zen, parte hartu zuen gerratan emaitza onik lortu ez bazuen ere. Erreforma administratibo eta militar ugari egin zituen Danimarka inperio kolonial izateko asmoarekin. Gaur egun ikusgai dauden jauregi eta gaztelu gehienak berak altxatu zituen.

Biografia aldatu

Frederiksborg gazteluan jaio zen 1577. urtean eta Frederik II eta Mecklemburgoko Sofiaren seme zaharrena zenez 11 urterekin aita hil zitzaionean bera bihurtu zen Danimarkako errege. 1597. urtean Prusiako dukearen alaba zen Ana Katalinarekin ezkondu zen.

Herbehereetako ingeniarien laguntzarekin hainbat gotorleku eraiki zituen. Armada sendotu zuen eta itsas flota ere handitu zuen, 1596an hogei ontzi izatetik 1610ean 60 izatera pasa baitzen. Europako estatu kolonialistei jarraituz Ekialdeko Indiako Daniar Konpainia (Danks Ostindisk Kompagni) sortu zuen 1616. urtean, Indiako Trankerbar herrian egoitza zuena.

Gerrak aldatu

1611. urtean Suediaren aurkako gerra hasi zuen, Kalmarreko gerra izenaz ezagutzen dena, Kalmar herria konkistatzea lortu baitzuen Gustavo II Adolfok Knäredeko Bakea (1613) sinatzean.

1620. urtean Alemania eraso zuen Elba eta Weser ibaien kontrola eskuratzeko eta Hanburgok Holstein eskualdea eman behar izan zion Danimarkari. Alemanian katolikoen indarra handitzen zihoanez Hogeita Hamar Urteko Gerra sortu zen eta Kristian IV.ak bertan parte hartu nahi izan zuen baina katolikoek 1626an garaipen handia lortu zuten eta Jutlandia osoa eskuratu zuten. Egoera honen aurrean Kristian IV.ak Suediako Gustavo II Adolfori laguntza eskatu zion eta bien indarrari esker 1629.ko Lübeckeko Itunean lurrik ez galtzea lortu zuen.

Danimarkak Eskandinavia eta Itsaso Baltikoaren kontrola galtzeko arriskua ikusirik, Alemania eta Suediarren arteko harremanak ekiditen saiatu zen. Suediar parlamentua haserretu egin zen eta 1643. urtean suediarrek Danimarka erasotzeko aukera ikusi zuten beren aliatua zen Bohemiatik eraso zutelarik. 1644. urterako Jutlandia eskuratua zuten jadanik. Kristian IV.k hasieran lortu zuen suediarrak Fioniara ez iristea baina herbeheretarrek suediarrekin bat egin zuten eta Daniar-Norvegiar armada suntsitu zuten.

1645. urtean Brömsebroko Bakea sinatzean Danimarkak Gotland eta Saamara uharteak galdu zituen eta Norvegiak Jämtland eta Härjedalen probintziak.

Azken urteak aldatu

Kopenhagen hil zen eta Roskildeko Katedralean ehortzi zuten. Hiri asko fundatu zituen, bere izena daramatenak, hala nola Christianhavn (Gaur egun Christiania hiri librea dagoen Kopenhageko auzoa) eta Christiania (gaur egun Oslo deitzen dena, Norvegiako hiriburua).

Hainbat jauregi eta gaztelu eraiki eta berriztu zituen. Kopenhageko Rosenborg jauregia eta Børsen (Burtsa) jaso zituen eta Frederiksborg eta Kronborg gaztelua berriztu zituen.

Ezkontzak eta seme-alabak aldatu

1597an, Ana Katalina Brandenburgokoarekin ezkondu zen. Harekin zazpi seme-alaba izan zituen.


Izena	Bizitzako datak	Oharrak
–	1598	Jaiotzean hil zen^[1]
Frederiko	1599ko abuztuaren 15a – 1599ko irailaren 9a
Kristian	1603ko apirilaren 10a – 1647ko ekainaren 2a	1625ean, Hogeita Hamar Urteko Gerran, jarduneko gobernuburu izendatu zuten, eta kargu hartan 1627ra arte geratu zen. 1634ko urriaren 5ean, Magdalena Sibila Saxoniakoarekin ezkondu zen. Ez zuten seme-alabarik izan. 1647an hil zen Dresdenen.
Sofia	1605eko urtarrilaren 4a – 1605eko irailaren 7a
Elisabet	1606ko martxoaren 16a – 1608ko urriaren 24a
Frederiko	1609ko martxoaren 18a – 1670eko otsailaren 9a	Kristian IV.aren ondorengoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (1648-1670). 1643ko urriaren 1ean, Sofia Amalia Brunswick-Lüneburgekoarekin ezkondu zen. Zortzi seme-alaba izan zituzten.
Ulrik	1611ko otsailaren 2a – 1633ko abuztuaren 12a	Schweringo Printzerria-Gotzaindegiko administratzailea (Ulrik III.a, 1624-1628). 1633an erail zuten.

1615ean, lehen emaztea hil eta hiru urtera, erregea Kirsten Munkekin ezkondu zen modu pribatuan, eta hamabi seme-alaba izan zituzten^[2].


Izena	Bizitzako datak	Oharrak
–	1615	Jaiotzean hil zen
–	1617
Ana Katalina	1618ko abuztuaren 10a – 1633ko abuztuaren 20a	Schleswig-Holsteineko kondesa. Frands Rantzaurekin ezkondu zen.
Sofia Elisabet	1619ko irailaren 20a – 1657ko apirilaren 29a	Schleswig-Holsteineko kondesa. Christian on Pentzekin ezkondu zen.
Leonor Kristina	1621eko uztailaren 8a – 1698ko martxoaren 16a	Schleswig-Holsteineko kondesa. Corfitz Ulfeldtekin ezkondu zen.
Valdemar Kristian	1622ko ekainaren 26a – 1656ko otsailaren 26a	Schleswig-Holsteineko kondea. 1656an hil zuten Polonian.
Elisabet Augusta	1623ko abenduaren 28a – 1677ko abuztuaren 9a	Schleswig-Holsteineko kondesa. Hans Lindenovekin ezkondu zen.
Frederiko Kristian	1625eko apirilaren 26a – 1627ko uztailaren 17a	Schleswig-Holsteineko kondea
Kristiana	1626ko uztailaren 15a – 1670eko maiatzaren 6a	Schleswig-Holsteineko kondesa. Hannibal Sehestedekin ezkondu zen.
Eduvigis	1626ko uztailaren 15a – 1678ko urriaren 5a	Schleswig-Holsteineko kondesa. Ebbe Ulfeldtekin ezkondu zen.
Maria Katalina	1628ko maiatzaren 29a – 1628ko irailaren 1a	Schleswig-Holsteineko kondesa.
Dorotea Elisabet	1629ko irailaren 1a – 1687ko martxoaren 18a	Erregeak ez zuen bere alabatzat aitortu eta 1648an bakarrik legitimatu zuen. Katoliko bihurtu zen eta 1646an moja egin zen.

Hainbat seme-alaba natural ere izan zituen Kristian IV.ak.


Ama	Izena	Bizitzako datak	Oharrak
Kirsten Madsdatter	Christian Ulrik Gyldenløve	1611ko otsailaren 3a – 1640ko urriaren 6a	Diplomazialari eta militarra.
Karen Andersdatter	Dorothea Elisabeth Gyldenløve	1613–1615
Karen Andersdatter	Hans Ulrik Gyldenløve	1615eko martxoaren 10a – 1645eko urtarrilaren 31a	Itsas armadako ofiziala. 1641eko urriaren 10ean, Regitze Grubberekin ezkondu zen. Ez zuen seme-alabarik izan.
Vibeke Kruse	Ulrik Christian Gyldenløve	1630eko apirilaren 7a – 1658ko abenduaren 11	Militarra eta kondea. 1658an hil zen gerran.
Vibeke Kruse	Elisabeth Sophia Gyldenløve	1633–1654	Klaus Ahlefeld militarrarekin ezkondu zen.

Genealogia aldatu

Erreferentziak aldatu

↑ (Ingelesez) «Son Oldenburg» Cook Family Genealogy Pages (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
↑ (Ingelesez) Bain, Robert Nisbet. «Christian IV» Encyclopædia Britannica (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q153586
Multimedia: Christian IV of Denmark / Q153586

[1] (Ingelesez) «Son Oldenburg» Cook Family Genealogy Pages (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).

[2] (Ingelesez) Bain, Robert Nisbet. «Christian IV» Encyclopædia Britannica (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).

[1]

[2]