Kranj

Kranj; Kranj
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Eslovenia
Eskualdea	Karniola Garaia
Alkatea	Mohor Bogataj
Izen ofiziala	Kranj; Krainburg
Posta kodea	4000
Geografia
Koordenatuak	46°14′20″N 14°21′20″E / 46.23887°N 14.35561°E
Azalera	148 km²
Altuera	386
Demografia
Biztanleria	37.553 (2017); 37.941 (2020ko urtarrilaren 1a); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2021)
Dentsitatea	253,74 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	04
Ordu eremua	Europa Erdialdeko Ordua, Europa Erdialdeko Udako Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Oldham (en) , Zemun (en) , Senta, Amberg, Rivoli, Banja Luka, Osijek, Pula, Herceg Novi eta Kočani (en)
Matrikula	KR
	http://www.kranj.si www.kranj.si

Kranj (ˈkràːn ahoskatua), Esloveniako laugarren hiria da, Karniola Garaiko hiri handiena. 2013ko erroldaren arabera 55.527 biztanle ditu.

Geografia aldatu

Erdigune historikoa Sava eta Kokra ibaiek bat egiten duten gunean ezarri zen. Ljubljanatik Munichera doan trenbidean kokaturik dago eta Esloveniako aireportu nagusia den Ljubljana Jože Pučnik aireportutik oso gertu.

Etimologia aldatu

V mendean Carnium izena agertzen da eta hortik datoz eslovenierazko Kranj eta alemanierazko Krainburg. Izenaren jatorria bertako Carnī leinu zeltiarrean dago eta "muinoa" edo "tontorra" esan nahi du.

Historia aldatu

Aintzinaroa aldatu

Indusketa arkeologikoek erakutsi dute Kranj eremua aurrehistorian populatua izan zela, Hallstatt kulturako hilobiak aurkitu baitira hiriaren iparraldean. Iliriarren asentamentua egon bide zen bertan. Zeltiarrak ere ezarri ziren Sava ibaiaren ezkerraldean. Erromatarrek Carnium hiria altxatu zuten Kokra ibaia Savari elkartzen zaion puntuan.

Erdi Aroa aldatu

VI mendearen hasieran leinu germaniarrek inbaditu zuten eremua, ostrogodoek, eta bertan ezarri ziren. Garai hartako hilerria aurkitu da. Ondoren lombardiarrak etorri ziren eta asentamenduak bere horretan iraun zuen 580 urtean eslaviarrek suntsitu zuten arte.

Eslaviarrek ere beren herria eraiki zuten eta XI mendean Karniola mangraveen egoitza bihurtu zen. Hiria bera XIII urtean garatu zen eta 1256ko agiri batean agertzen da Kranj herri gisa lehen aldiz.

1471 urtean otomandarren eraso batean suntsituta gelditu zen baina berreraiki egin zuten eta Frederiko III.a enperadoreak pribilejio ugari eman zizkion, zergak jastzekoa eta merkatua egitekoa bereziki. Hurrengo urteetan artisautza nabarmen zabaldu zen Kranjen eta Habsburgotarrek Viena eta Italiaren arteko harreman komertzialak mantentzeko Kranjtik pasarazi zuten bidea.

Pizkundea aldatu

XVI eta XVII mendeak latzak izan ziren Kranjentzat. 1515 urtean nekazarien matxinada jasan zuen eta 1525ean Johann Katzianer buru zuten hussarek herria okupatu eta kalte handiak eragin zituzten. 1668an sute izugarria izan zen eta hainbat izurrite ere jasan zituen 1552, 1557, 1625, 1627 eta 1657 urteetan.

XVI mendearen erdialdean Kranjko biztanleek protestantismoa onartu zuten. Eskola protestanteak ireki ziren eta Alemaniatik eslovenierara liburu protestanteak itzuli ziren. XVII mendean hiriaren gainbehera etorri zen, batez ere beste hiri batzuetarako emigrazioa eman baitzen, hiria hustuz joan zelarik.

Aro modernoa aldatu

1749an sute berri batek herri guztia erre zuen. Berreraiki egin zuten eta XIX mendean izurrite berriak azaldu ziren 1836 eta 1855ean hain zuzen ere. Artisauak itzuli ziren eta 1874an Majdič errota ireki zenean industrializazioa iristen hasi zen. Honen ondorioz herriak bigarren loraldi bat ezagutu zuen.

XX mendea aldatu

Benetako industrializazioa Lehen Mundu Gerraren ondoren gertatu zen baina Bigarren Mundu Gerran naziek Kranj okupatu zuten eta ehungintza lantegi guztiak desmantelatu eta hegazkinen osagaiak egiteko prestatu zituzten. Gerra bukatu zenean soldadu alemaniarrak eta hauen kolaboratzaileak exekutatu eta hobi komunetan sartu zituzten, planina hobian (Grobišče Planina), hilerriaren alboan.