Kantoien matxinada (edo Kantoien iraultza) matxinada bat izan zen Espainiako Lehen Errepublikan, 1873ko uztailetik 1874ko urtarrilera bitartean. Haren buruzagiak, kasu askotan, errepublikano federal «zorrotzak» izan ziren (gaztelaniaz: intransigente), Errepublika Federala behetik gora berehala ezarri nahi zutenak, Gorte Konstituziogileek Konstituzio Federal berria egin eta onartu arte itxaron gabe; jarrera horrek Alderdi Errepublikano Federalaren «zentrista» eta «moderatua» sektoreak aldezten zituen (oro har «borondate onekoa» deitzen zitzaien, «zorrotzekin» alderatuak). Matxinadak «erregimen errepublikanoan jarritako herri-itxaropenei» ere erantzun zien[1][2].

Kantoien matxinada
Irudia
Motamatxinada
Denbora-tarte1873ko uztailaren 12a - 1874ko urtarrilaren 13a
KokalekuAndaluzia
Valentziako Erkidegoa
Murtziako Eskualdea
HerrialdeaEspainiako Lehen Errepublika

Matxinada 1873ko uztailaren 12an hasi zen Cartagenan —nahiz eta hiru egun lehenago lehertu zen Alcoiko Petrolioaren Iraultza, Langileen Nazioarteko Elkartearen (AIT) Espainiako Atalaren ekimenez—, eta Valentzia, Murtzia eta Andaluziako eskualdeetan hedatu zen uztailaren 19tik aurrera, Francesc Pi i Margallen gobernu «zentristaren» dimisioa ezagutu ondoren eta Nicolás Salmerónen gobernu «zentristaren» osaketaren ondotik. Azken horrek, Pi i Margallek pertsuasioa eta errepresioa konbinatzeko garatutako politikaren aurrean, ez zuen zalantzarik izan armada erabiltzen matxinada itotzeko eta Arsenio Martínez Campos eta Manuel Pavía jeneralak Errepublika Federalaren aurka izendatzeko, Emilio Castelarren hurrengo gobernuak indartu zituen operazio militarrak. Azken honek Cartagenaren setioa hasi zuen bertan ezarritako kantoiaren aurka. Setioa 1874ko urtarrilaren 12ra arte iraun zuen, Paviaren estatu-kolpea eta aste bat beranduago, Errepublika Federalaren amaiera eta Serranoren diktadura ekarri zuena[3].

Emilio Castelarren gobernuak mugimendu «separatistatzat» hartu zuen kantoi-matxinada —klase ertain eta altuek partekatutako pertzepzioa—, baina gaur egungo historiografiak dio matxinadak Estatuaren egitura aldatzea besterik ez zuela helburu, Espainiaren batasuna hautsi nahi izan gabe[4][5][6][7][8]

Erreferentziak aldatu

  1. Espigado Tocino 2002, 137 orr. .
  2. (Gaztelaniaz) Nuevatribuna. (2023-07-07). «El cantonalismo en España» Nuevatribuna (Noiz kontsultatua: 2023-12-14).
  3. Espigado Tocino 2002.
  4. Piqueras 2014, 362-363 orr. .
  5. Espigado Tocino 2002, 117 orr. .
  6. Suárez Cortina 2023, 30 orr. .
  7. García Moscardó 2023, 202 orr. .
  8. Peyrou 2023, 291 orr. .

Bibliografia aldatu

Kanpo estekak aldatu