Eleanor Marx

Jenny Julia Eleanor Marx -Eleanor Marx izenarekin ezaguna- (Londres, 1855eko urtarrilaren 16a - ibid, 1898ko martxoaren 31), aktibista politikoa eta autore marxista izan zen .

Eleanor Marx
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Soho, 1855eko urtarrilaren 16a
Herrialdea	Alemaniar Inperioa Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Sydenham (en) , 1898ko martxoaren 31 (43 urte)
Hobiratze lekua	Marx Memorial Library (en) Highgate Cemetery (en) Tomb of Karl Marx (en)
Heriotza modua	suizidioa: Pozoia
Familia
Aita	Karl Marx
Ama	Jenny von Westphalen
Bikotekidea(k)	ikusi Edward Aveling (en) Prosper-Olivier Lissagaray
Anai-arrebak	ikusi Jenny Longuet (en) Laura Marx
Hezkuntza
Hizkuntzak	norvegiera ingelesa alemana frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	ekintzaile soziala, itzultzailea, idazlea, sindikalista, politikaria, literary translator (en) eta sufragista
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Social Democratic Federation (en) Socialist League (en) Independent Labour Party (en)

Biografia

Eleanor Marx, Karl Marx filosofo eta ekonomialariaren eta Johanna Bertha Julie von Westphalen idazle eta pentsalari politikoaren haurren artean gazteena izan zen. Etxean ikasia, frantsesa eta alemana ondo menderatu zituen ingelesaz gain, eta denborarekin aitaren idazkari bihurtu zen.

Familiak "Tussy" deitu zion oso txikitatik. Politikarekiko interes goiztiarra erakutsi zuen, baita haurtzaroan pertsonaia politikoei idatziz ere. Hamabi urte zituela "Manchesterko martiriak" urkatzeak, adibidez, izutu egin zuen eta bizitza osorako feniarrekiko sinpatia hartu zuen.

Eleanor Marxen etxean familia osoak irakurtzen zuen, historiako bildumetatik, filosofia, Darwinen lanak, Hegel, Rousseau eta Fourier-en idazkiak, Balzac eta Dickens-en eleberriak, Goethe-ren poesia. Aitaren historia narrazioak ere literaturarekiko zaletasuna piztu zion. Irakurketa guztien artean William Shakespeare nahiago zuen eta bere antzezlanetako pasarteak errezitatzen ahal zituen hiru urterekin, horrela antzerkiarekiko zuen maitasuna esnatu zuen.

Nerabezaroan Shakespearekiko maitasun horrek "Dogberry Club" eratzea eragin zuen, bertan, bere familiak eta Clara Colleten familiak Shakespeare errezitatu zuten aitak begiratzen zuen bitartean.

Karl Marxek Das Kapital lan bikaina familiaren etxean idazten zuen bitartean, bere alaba txikienak estudioan antzezten zuen. Aitak bere alabari istorio bat asmatu eta kontatu zion Hans Röckle izeneko antiheroi batean oinarrituta. Haurtzaroko istorio gogokoenetako bat zela kontatu zuen. Istorioa esanguratsua da Tussy-ri ikasgaiak eskaintzen zizkiolako Marxek Kapitalean idazten ari zen ekonomia politikoari egindako kritikaren alegoriaren bidez.

Helduaroan, Eleanor Das Kapitalaren liburukiak itzultzen eta editatzen aritu zen. Material berean oinarritutako Marxen balioa, prezioa eta irabaziak eta soldatapeko lana eta kapitala ere editatu zituen liburuetan.

Rachel Holmes Eleanor Marx-en biografoak honela dio: "Tussy haurraren intimitateak Marx-ekin Das Kapital-en lehen liburukia idazten zuen bitartean britainiar historia ekonomiko, politiko eta sozialean oinarri sakona eman zion. Tussy eta Kapitala elkarrekin hazi ziren".

Jarduera

Hamasei urte zituela, Eleanor Marxek aktiboki militatzen hasi zen Londresen, Nazioarteko Langileen Elkartearen Kongresuaren antolakuntzan eta Parisko Komunako errefuxiatuei laguntzeko batzordean parte hartuz. Bere aitaren idazkari bihurtu zen eta mundu osoan zehar bidelagun izan zuen konferentzia sozialistetara. Urtebete geroago, Prosper-Olivier Lissagaray kazetariarekin eta Parisko komuneko partaidearekin maitemindu zen, Londresera ihes egin baitzuen Komunaren zapalkuntzaren ondoren. Karl Marxek ez zuen harremana begi onez ikusi adin desberdintasuna zela eta, Lissagarayk 34 urte zituelako.

1873ko maiatzean, 18 urte zituela, bere burua independizatu nahi izan zuen eta Brightonera joan zen bizitzera eta bertan irakasle gisa lan egin zuen emakumezkoen akademian. Egoera horrek ez zuen asko iraun eta 1873ko irailean Londresera itzuli zen. Bere aktibismoa jarraitu zuen, inoiz utzi ez zuena, eta Irlandari buruzko eztabaidetan, alderdi sozialista independentea eratzeko saiakeretan eta amnistiaren aldeko kanpainan parte hartu zuen.

1876an Lissagarayri 1871ko Komunaren historia idazten lagundu zion, eta gero ingelesera itzuli zuen.

1880an guraso zaharrak zaindu behar izan zituen, baina ama 1881eko abenduan hil zitzaion. 1882ko abuztutik aurrera, bere iloba Jean Longuet ere zaindu zuen zenbait hilabetez, bere ahizpa nagusia zen Jenny Longueten karga arinduz, 1883ko urtarrilean maskuriko minbiziak jota hil zena.

Bere aita hil ondoren, 1883an, Englesekin batera lan egiten hasi zen, bere ondarea, eskuizkribuak eta korrespondentzia gordetzeko. Eleanor Marxek eta Edward Avelingek, Friedrich Engelsek gainbegiratuak, 1887an argitaratutako Das Kapitalen I. liburukiaren ingelesezko lehen edizioa prestatu zuten. Engels 1895ean hil zenean, elkarrekin sailkatu eta gorde zituzten bere aitaren dokumentu luzeak.

Karrera

1884an, Henry Hyndmanek zuzendutako Federazio Sozial Demokratan sartu zen, eta bere exekutiban sartzeko aukeratu zuten, bere denboraren zati bat sozialismoari buruzko hitzaldiak ematen erabiliz. Urte horretan bertan Liga Sozialistaren (Federazioaren aurkaria) sortzaileetako bat izatera iritsi zen, garai hartan bere bikotekidea zen Edward Aveling bezala.

Eleanor Marx Engelsekin lankidetzan aritu zen , Familiaren jatorria, jabetza pribatua eta estatua (1884) liburuaren zirriborroak irakurri eta eztabaidatuz, feminismo sozialistaren lan aitzindaria. Gero Edward Aveling-ekin argitaratu zuen bere lana: Emakumeen auzia, ikuspuntu sozialista. Emakumeen emantzipazioaren aldeko borroka sozialismoaren pean soilik lor zitekeela argudiatu zuen, eta horretarako ezinbesteko baldintza dela.

Liga Sozialista

1885ean, eztabaida latz baten ondoren, banaketa gertatu zen erakundean. Eleanor Marxek eta beste batzuek SDF utzi, eta aurkariek Liga Sozialista sortu zuten.

Zatiketak funtsezko bi arrazoi zituen: nortasun arazoak, Hyndmani SDF diktadura bidez zuzentzeaz akusatua izan baitzen, eta internazionalismoaren inguruko desadostasunak. Momentu horretan Marxek, besteak beste, joera nazionalistak leporatu zizkion Hyndmani. Adibidez, Marxek Frantziako Langileen Alderdira delegatuak bidaltzeko ideiaren aurka egin zuen, proposamena "familia maniobra" deituz, Eleanor Marxen arreba Laura eta bere senarra Paul Lafargue alderdi horretako kideak zirelako. Horrela, Marx eta Aveling Liga Sozialistako kide sortzaile bihurtu ziren, beraien kide nabarmenena William Morris zen.

Liga Sozialistako beste buruzagi batzuk Ernest Belfort Bax, Sam Mainwaring eta Tom Mann izan ziren, azken bi hauek langile klaseko ordezkariak. Annie Besant ere kide aktiboa zen. Marxek "Record of the International Revolutionary Movement" izeneko zutabe arrunta idatzi zuen Liga Sozialistaren Commonweal hilabetekarian.

1884an, Marxek Clementina Black idazle eta sindikalista ezagutu zuen eta Emakumeen Sindikatuen Ligan sartu zen. Greba ugari laguntzen jarraituko zuen, besteak beste, 1888ko Bryant & May greba eta Londresko kaien greba 1889an. Silvertowneko grebalariekin hitz egin zuen 1889ko azaroan egindako bilera irekian Edith Ellis eta Honor Brooke lagunekin batera. Gas langileen sindikatua antolatzen lagundu zuen eta liburu eta artikulu ugari idatzi zituen.

1885ean, Nazioarteko Sozialisten Kongresua antolatzen lagundu zuen Parisen. Hurrengo urtean, Estatu Batuetan zehar bira bat egin zuen Avelingekin eta Wilhelm Liebknecht alemaniar sozialistarekin batera, Alemaniako Alderdi Sozialdemokratarako dirua biltzen.

1886. urtean zehar Marxek eta Avelingek Estatu Batuetako 35 hiritan zehar egin zuten bira Alderdi Laborista Sozialistak gonbidatuta. Eleanor Marxek emakume langileen laneko egoerari buruz hitz egin zuen. Mugimendu sindikal estatubatuarra zalapartatsu zegoen, gainera urte hartan fusilatu zituzten Chicagoko martirien espetxeratzea batera gertatu zen.

Bira arrakastatsua izan zen, baina azkenean kexak egon ziren Aveling-en aurka, Alderdi Laborista Sozialistaren diruaren zati bat xahutu zuen beharrezkoak ez ziren gastuetan.

1880ko hamarkadaren amaieran, Liga Sozialista oso banatuta zegoen ekintza politikoa defendatzen zutenen eta aurkarien artean, eta, aldi berean, hauek, William Morris-ek bezala, ezinbesteko konpromisoak eta ustelkeria irudikatzeko parlamentuko kanpainak jotzen zituztenen, eta printzipioz hauteskunde politika ororen aurka zegoen hegal anarkisten artean banatuta zeuden. Marx eta Aveling, kanpaina politikoetan parte hartzeko printzipioaren defendatzaile sendoak zirenez, alderdiko gutxiengo ezinegon batean aurkitzen ziren. Liga Sozialistaren 4. Urteko Konferentzian Marx eta Aveling kide ziren Bloomsburyren adarrak erakunde sozialista guztien bilera bat deitzea proposatu zuen, erakunde bateratu baten eraketa eztabaidatzeko. Ebazpen hori alde handiz baztertu zen, baita adar berak aurkeztutako beste bat ere, tokiko eta parlamentuko hauteskundeetan eserlekuak lortzeko borrokaren alde. Gainera, Liga Sozialistak orduko Bloomsburyko adarreko 80 kideak zigortu zituen, taldeak SDFrekin batera hautagaiak aurkeztu zituela argudiatuz, alderdiaren politikaren aurka. Bloomsburyren adarra, beraz, Liga Sozialistatik atera zen, Bloomsburyren Elkarte Sozialista bezalako existentzia independente berri baina labur baterako.

Igande Odoltsua (Londres)

Beste sozialista lider askorekin batera, Eleanor Marxek rol aktiboa hartu zuen 1887ko azaroaren 13ko Londresko manifestazioaren antolakuntzan, non Igande Odoltsua (1887) zapalkuntza gertatu zen. Ondoren, beste manifestazio batzuk ere egin ziren, Marxek ildo erradikala bultzatuz. Igande Odoltsuaren ostean, poliziaren eskutik emakumezko ekintzaile eta manifestarien aurkako tratu basatiari buruzko txostena idatzi zuen, emakumeak erasotzeko egindako ekintzak gaitzetsiz.

1893an, Keir Hardiek Alderdi Laborista Independentea (ILP) sortu zuen. Marx sortze konferentzian egon zen behatzaile gisa, Aveling delegatua zen bitartean. ILPren posizioak marxismoarekiko aldatzeko xedeak porrot egin zuen, alderdia eragin sozialista kristau sendoaren pean jarraitu baitzuen. 1897an, Marx eta Aveling Federazio Sozialdemokratan sartu ziren, Liga Sozialistako kide ohi gehienak bezala.

Itzulpen lanak

British Museumeko Irakurketa Aretoan sartu ondoren, Eleanor Marx ordaindutako itzultzaile lanetan hasi zen 1870eko hamarkadaren amaieran. Egun asko eman zituen informazioa biltzen eta itzulpenetan lanean. 1880ko hamarkadaren amaieran, Gustave Flaubert-en Madame Bovary- ren ingelesezko lehen itzulpena egin zuen. Amy Levy-ren Reuben Sachs ere alemanera itzuli zuen. Itzultzaile edo editore gisa parte hartu zuen 14 lan ezagunetan.

Antzerkigintzan parte hartzea

1880ko hamarkadan, Eleanor Marxek antzerkiarekiko zaletasun handiagoa piztu zitzaion eta antzezpenera dedikatu zen. Henrik Ibsen-en lanen bultzatzaile handia zen eta uste zuen antzerkiak maitasunaren eta ezkontzaren ikuspegi tradizionalak baztertzeko, eta sozialismoa hedatzeko bitarteko gisa paper garrantzitsua izan zezakeela, 1886an, Londresen Henrik Ibsen-en Dollhouse-ren (Panpinen etxea) irakurketa aitzindaria egin zuen, kritikoki arrakastatsua ez izan arren, bera Nora Helmer-en paperean, AvelingT orvald Helmer-enean eta George Bernard Shaw Krogstad-enean.

Espreski ikasi zuen norvegiera Ibsenen lanak ingelesera itzultzeko eta 1888an, An Enemy of Society itzultzen lehena izan zen. Bi urte geroago, antzezlana berrikusi eta " An Enemy of the People " izena jarri zion William Archer-ek. Marxek Ibsen-en The Lady from the Sea (Itsasoko anderea) ere itzuli zuen 1890ean.

Heriotza

1898an, Aveling ezkutuan aktore gazte batekin ezkondu zela jakin ondoren, Eleonorrek bere buruaz beste egin zuen azido zianhidrikoa hartuz. Iritzi publikoa Aveling-ek bere buruaz beste egitea egotzi zion arren, ez zitzaion inolako deliturik leporatuko.

2008ko irailaren 9an, Ingeles Ondarearen plaka urdina jarri zuten 7 Jewish Walk-eko etxean, Sydenham-en, Londres hego-ekialdean, Eleanorrek bere bizitzako azken urteak igaro zituen lekuan.

Argitalpenak

liburuak

• Fabrika Infernua. Edward Aveling-ekin. Londres: Liga Sozialistaren Bulegoa, 1885.
• The Woman Question. Edward Aveling-ekin. Londres: Swan Sonnenschein & Co., 1886.
• Shelley's Socialism: Two Lectures. Londres: modu pribatuan inprimatuta, 1888.
• Israel Zangwill / Eleanor Marx: "A doll's house" repaired. Londres ("Time", 1891ko martxoa).
• The Working Class Movement in America. Edward Aveling-ekin. Londres: Swan Sonnenschein & Co., 1891.
• The Working Class Movement in the England: A Brief Historical Sketch Originally Written by the "Voles lexicon" Emmanuel Wurm-ek argitaratua. Londres: Twentieth Century Press, 1896.

Itzulpenak

• Edward Bernstein, Ferdinand Lassalle as a Social Reformer. Londres: Swan Sonnenschein & Co. 1893.
• Gustave Flaubert, Madame Bovary: Provincial Manners. Vizetelly & Co., Londres, 1886
• Henrik Ibsen, An Enemy of the People. Walter Scott Publishing Co., Londres, 1888
• Henrik Ibsen, The Pillars of Society and Other Plays. Londres: W. Scott, 1888.
• Henrik Ibsen, The Lady from the Sea. Fisher T. Unwin, Londres 1890
• Henrik Ibsen, The Wild Duck: A Drama in Five Acts. WH Baker, Boston 1890
• Prosper-Olivier Lissagaray, History of the Commune of 1871. Reeves / Turner, Londres 1886
• George Plechanoff, Anarchism and Socialism. Twentieth Century Press, Londres 1895

Kanpo estekak

• Datuak: Q61412
• Multimedia: Eleanor Marx / Q61412