Olio-palmondo
Olio-palmondoa (Elaeis guineensis) arecaceae familiako landare monokotiledoneoa da. Jatorriz Mendebaldeko eta Erdialdeko Afrikakoa bada ere, mundu osoko eskualde tropikaletan lantzen da palma olioa ekoizteko.
| Olio-palmondo | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Arecales |
| Familia | Arecaceae |
| Generoa | Elaeis |
| Espeziea | Elaeis guineensis |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | palma-olio eta palmiste olio |
Deskribapena aldatu
20 eta 25 metro arteko zuhaitza da, baina landutakoak gehienez 15 metrokoak izaten dira. Enborra (estipea) zilindrikoa eta ez adarkatua. Hostoak pinatuak eta 5-7 metro luze dira, txorten sendo eta arantzadunarekin. Estipearen gaineko aldean irteten dira, koroa simetriko bat eratuz ernamuinaren inguruan. Infloreszentziak (espadizeak) hosto-galtzarbeetan ateratzen dira. Zuhaitz monoikoak dira, hots, oin berean infloreszentzia unisexual ar eta emeak izaten dituzte.
Fruitua arrautza-formako drupa mamitsua eta eseria da, 4x2 cmkoa. Mamia edo mesokarpoa, hori laranjakara, ia %50ean lipidoz osaturik dago. Hortik ateratzen da palma olioa. Hezurra edo endokarpoa oso gogorra da. Barneko hazia, palmiste deitua, lipidotan oso aberatsa denez gero, palmiste olioa produzitzeko erabiltzen da.
Fruituak mordotan bildurik egoten dira. Mordo bakoizak 200-2000 drupa izaten ditu eta, batez beste, 23 kgko pisua[1].
Banaketa aldatu
Mendebaldeko eta Erdialdeko Afrikan du jatorria: Kamerun, Boli Kosta, Kongoko Errepublika Demokratikoa, Ghana, Ginea, Sierra Leona eta Uganda[1]. Mundu osoko eskualde tropikaletan lantzen da, Hego-ekialdeko Asian batez ere.
Habitata aldatu
Zaila da olio-palmondoaren berezko habitata zein den zehaztea, ez delako oihan primarioetan hazten, bakandutako basoetan baizik. Gehienetan eraldatutako oihanetan eta ibai zein erreka bazterretan hazten da. Espezie kolonizatzailea da eta basoen mozketa eta erreketak mesede egiten diote[1].
Laborantza aldatu
Afrikako zenbait eskualdetan oraindik ustiategi tradizionalak dauden arren, olio-palmondoarena, bereziki, esportaziora bideratutako ekoipen industriala da. Munduko ekoizle handienak Indonesia eta Malaysia dira, alde handiz. Hauen ondotik Thailandia, Nigeria, Kolonbia, Papua Ginea Berria, Boli Kosta eta Ekuador daude.
Olio-palmondoaren laborantzak eragin kaltegarri handia du ingurumenean: basogabetzea, emankortzaile eta pestiziden erabilera eta bioaniztasun galera. Bertako biztanleek ere kalteak jasaten dituzte, enpresa handiak beren lurrez jabetzen direlako. Askotan giza eskubideen urraketak gertatzen dira [2].
Erreferentziak aldatu
- Artikulu hau idazteko Frantsesezko Wikipediako Palmier à huile d'Afrique artikuluko informazioa erabili da.
- ↑ a b c Elaeis guineensis[Betiko hautsitako esteka] AgroForestryTree Database
- ↑ Aceite de palma: usos, orígenes e impactos Tierra.org
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q165403
Multimedia: Elaeis guineensis / Q165403
Espezieak: Elaeis guineensis
