Basagurbe

Basagurbea edo mazpila (Sorbus torminalis) Sorbus generoko zuhaitza da. Bere fruituen ezaugarrietatik datorkio latinezko izena zuhaitz honi; "tormina"-k disenteria esan nahi du, eta, fruituak latzak eta astringenteak dituelako du izen hori. Mediterraneo inguruan eta Europa erdialdean zabalki hedatuta dago. Euskal Herrian ere, ugari izan gabe, lurralde guztian hedatuta dago eskualde mediterraneo lehorrenean izan ezik.

Basagurbe
Irudi gehiago
Iraute egoera
Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Rosales
Familia	Rosaceae
Generoa	Sorbus
Espeziea	Sorbus torminalis (L.) Crantz
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	Q111082515
Basionimoa	Crataegus torminalis

Ezaugarriak

20 m edo gehiagoko zuhaitza eta 1,3 m-tik gorako diametroa izan dezake bere zurtoinak. Zurtoinaren azala leuna eta grisaxka da, baina ezkatatsua; adinarekin xafla karratutan zuritzen da geruza marroi ilunagoak azalduz. Adaxkak lentizela zurixkaz pikartatuta ditu eta ilegabeak dira. Begiak ere ilegabeak eta apur bat likatsuak.

Hostoak

Hostoak dira bakunak, txortendunak, 5 - 9 gingil triangeluar akuminatuetan sakonki arrailduak eta ertzean finki zerratuak; berde ilunak eta pixka bat distiradunak gainaldean, argiagoak eta mateagoak azpialdean, gaztetan ilaundunak eta, gerora ia ilegabeak. Udazkenean kolore gorri bizi ikusgarria hartzen dute, erori aurretik.

Loreak

Loreak

Muturreko korinbotan elkartuak, pedizeloa eta kaliza ilupadunak. 5 petalo zuriak edo apur bat arroxak; 20 estamine eta oinaldean soldatutako 2 estilo.

Fruituak

Hostoak eta fruituak

Pomo oboidea, kaliza mantendu egiten du. Azala arrea edo gaztaina-kolorekoa, lentizela argiagoz pikortatua. Zapore latzekoa, mikatzak eta ondo heltzen direnean apur bat gozotzen dira.

Banaketa

Espezie hau bertakoa da Europa erdialdean eta mediterraneoan; Ingalaterra eta Galestik, Danimarka eta Poloniara; Afrika hegoaldetik ipar-mendebaldera; eta, Asia hego-ekialdetik hego-mendebaldera, Asia Txikitik hasi eta, Kaukaso eta Elburz mendietara. Euskal Herrian, ugaria izan gabe, lurralde guztian hedatuta dago, 1.200 m-ko altituderaino, eta, eskualde mediterraneo lehorrenenean izan ezik.

Ekologia

Lurzoru kalkareotan hobeto hazten da, baina azidoetan ere hazi daiteke. Basoen soilgunetako eta ertzetako espezie tipikoa da, argia behar baitu. Bereziki harizti eta pagadietan hazten da. Oso ongi egokitzen da negu hotzeko lekuetara.

Fenologia

Maaitz eta ekainean loratzen da; fruituak udaren azken aldera heltzen dira.

Erabilera

Fruituak latzak eta astringenteak direnez, beherakoa eta disenteria sendatzeko erabili izan dira.

Zura oso gogorra eta sendoa da eta, nahiz eta urria izan, lanabes-kirtenak egiteko oso estimatua izan da.

Ikus, gainera

• Gurbea

Kanpo estekak

• Basagurbea EuskalNaturan. CC-BY-SA lizentzia

• Datuak: Q147459
• Multimedia: Sorbus torminalis / Q147459
• Espezieak: Torminalis glaberrima