Würzburg

Würzburg; Würzburg
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Bavaria
Gobernu-eskualde	Frankonia Beherea
Alkatea	Christian Schuchardt (en)
Izen ofiziala	Würzburg
Jatorrizko izena	Würzburg
Posta kodea	97070, 97072, 97074, 97076, 97078, 97080, 97082 eta 97084
Udalerri kodea	09663000
Geografia
Koordenatuak	49°47′40″N 9°55′46″E / 49.7944°N 9.9294°E
Azalera	87.6 km²
Altuera	177 m
Mugakideak	Würzburg
Demografia
Biztanleria	127.810 (2022ko abenduaren 31); 877 (2021)
Dentsitatea	1.459,02 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0931
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Caen, Dundee, Suhl, Mwanza, Ōtsu, Salamanca, Bray, Trutnov, Rochester, Umeå udalerria, Faribault (Minnesota) eta Murayama (en)
Matrikula	WÜ
	wuerzburg.de

Würzburg^[1] (alemanez ˈvʏɐ̯tsbʊɐ̯k ahoskatua; Maingo frankonieraz: Wörtzburch) Alemaniako hegoaldeko hiria eta ibai portua da. Bavaria estatuaren ipar-mendebaldean dago, Main ibaiaren ertzean. Erdi Aroan, apezpikua zen hiriko buru.

Etimologia aldatu

VIII. mendeko Ravenako kosmografia mapan eta bertan Uburzis izena ageri da. Jatorri zelta duen izena da baina jendeak alemanezko Würze (belar edo espezia) hitzarekin nahastu zuen eta erdi aroan izena latinizatzeko joerarekin Herbipolis izena ere jaso zuen. Katedralean, San Kilian santuaren oinean esate baterako 1237an idatzitako "Sigillum Civitas Herbipolis" leloa ageri da.

Historia aldatu

Historia luzeko hiria da, K. a. 1000. urterako zeltek Marienberg gotorlekua eraikia baitzuten.

Erdi Aroa aldatu

Marienberg gotorlekua eta antzinako zubi nagusia.

IV. mendean alamaniarrak izan ziren bertan eta VI. mendean frankoek konkistatu zuten ingurua. 650 urtearen inguruan merovingiarren egoitzetako bat bihurtu zen. Berehala kristautasuna onartu zuen 686an iritsitako monje irlandar batzuen eskutik eta 704 urtean lehenengo aldiz aipatzen da hiria Castellum Viterburth izenarekin. 741. urtean Bonifazio santuak sortutako elizbarrutiko apezpikuaren egoitza bihurtu zen eta urteak pasa ahala dukerri bilakatuz joan zen. Henrike Lehoiaren eraginez Inperioko Dieta bertan izan zen 1180an.

Aro modernoa aldatu

1524 eta 1526 arteko Alemaniar nekazarien gerraren erdiguneetako bat Würzburg izan zen. Aipatzekoak dira 1626 eta 1631eko sorgin ehizak ere. Azkenik Hogeita Hamar Urteko Gerraren barnean, 1631ean suediarrek hiria konkistatu eta gaztelua suntsitu zuten. Hala ere, XVII. eta XVIII. mendeetan hiri oparoa izan zen, Schönborn etxeko printze-apezpikuen agintaldian, hain zuzen. 1815 urtean Bavariako estatuaren barnean geratu zen, jadanik sekularizatua.

XX. mendea aldatu

1945eko martxoaren 16an 225 bonbaketari britainiarren 17 minututan hiriaren %90a erabat suntsitu zuten. Ondorengo 20 urtetan hiriko eraikin esanguratsuenak zehatz mehatz berreraiki ziren. hasierako urteetako berreraikuntza lanak emakumeek egin zituzten, izan ere gizonak preso hartuak edo hilak baitzeuden.

Würzburg amerikarren okupazio eremuan gelditu zen eta estatubatuarren armadako dibisio bat bertan egon da 2008 urtera arte.

Banaketa administratiboa aldatu

Würzburg 13 udalerritan (Stadtbezirke) eta, era berean, hauek 25 barrutitan banaturik dago:

01 Altstadt

Dom (01)
Neumünster (02)
Peter (03)
Innere Pleich (04)
Haug (05)
Äussere Pleich (06)
Rennweg (09)
Mainviertel (17)

02 Zellerau

Zellerau (18)

03 Dürrbachtal

Dürrbachau (07)
Unterdürrbach (22)
Oberdürrbach (23)

04 Grombühl

Grombühl (08)

05 Lindleinsmühle

Lindleinsmühle (19)

06 Frauenland

Mönchberg (10)
Frauenland (11)
Keesburg (12)

07 Sanderau

Sanderau (13)

08 Heidingsfeld

Heidingsfeld (14)

09 Heuchelhof

Heuchelhof (20)

10 Steinbachtal

Steinbachtal (15)
Nikolausberg (16)

11 Versbach

Versbach (24)

12 Lengfeld

Lengfeld (25)

13 Rottenbauer

Rottenbauer (21)

Ekonomia aldatu

Nekazaritza eremuko merkataritza (ospe handiko ardoak) eta industria (tresneria mekanikoa eta elektrikoa, papergintza, kimika industria, zurgintza, ehungintza) dira ekonomia jarduera nagusiak.

Ondasun nabarmenak aldatu

Bigarren Mundu Gerrako bonbardaketek ia erabat suntsitu bazuten ere (% 85), monumentu ikusgarriak gorde dira: VIII. mendeko kapera biribila (Alemaniako elizarik zaharrena), XI-XVI. mendeetako hiribilduaren erdian dagoena; XVII. mendeko elizak eta jauregi barrokoak; 1723-1744. urteetako Jauregi Handia, Versaillesko jauregiko eraikuntza moldeari jarraituz egina.

Würzburgeko herritar ospetsuak aldatu

Werner Heisenberg, fisikaria. Fisikako Nobel Sariaren irabazlea.
Dirk Nowitzki, (1978), saskibaloi jokalaria.

Herri eta hiri senidetuak aldatu

Dundee, Eskozia, 1962 Caen, Frantzia, 1962^[2] Rochester, New York, AEB, 1964 Mwanza, Tanzania, 1966 Ōtsu, Japonia, 1979	Salamanca, Espainia, 1980 Suhl, Alemania, 1988 Umeå, Suedia, 1992 Bray, Irlanda, 2000 Trautenau, Txekiar Errepublika, 2008

Irudi galeria aldatu

Würzburg

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .
↑ (Frantsesez) Délégation pour l’Action Extérieure des Collectivités Territoriales (Ministère des Affaires étrangères). National Commission for Decentralised cooperation. .

Demografia aldatu

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.

Kanpo estekak aldatu

(Alemanez) Udalaren webgunea.

Datuak: Q2999
Multimedia: Würzburg / Q2999

[1] Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .

[Caen_twinnings-2] (Frantsesez) Délégation pour l’Action Extérieure des Collectivités Territoriales (Ministère des Affaires étrangères). National Commission for Decentralised cooperation. .

[1]

[2]