Udako onddozuri
Udako onddozuria (Boletus reticulatus, izen ohia Boletus aestivalis) Boletaceae familiako onddoa da. Erretikulu zuria du oinaren goialdean. Kapela marroi-gorritxo iluna dauka eta kupelaren itxurako oina. Haragia zuria eta gozo usainarekin.[1]
| Udako onddozuria | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Iraute egoera | ||||||||||||||||||||||||||||
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | ||||||||||||||||||||||||||||
| Sailkapen zientifikoa | ||||||||||||||||||||||||||||
| Erreinua | Fungi | |||||||||||||||||||||||||||
| Klasea | Agaricomycetes | |||||||||||||||||||||||||||
| Ordena | Boletales | |||||||||||||||||||||||||||
| Familia | Boletaceae | |||||||||||||||||||||||||||
| Generoa | Boletus | |||||||||||||||||||||||||||
| Espeziea | Boletus reticulatus Schaeff., 1774 | |||||||||||||||||||||||||||
| Mikologia | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
Sinonimoak: Tubiporus aestivalis Paulet (1793), Boletus aestivalis (Paulet) Fr. (1838), (1789)
Bizilekua aldatu
Hostozabalekin eta koniferekin mikorrizak sortzen ditu goroldio ugariko tokietan. Ipar-toki epeletan, haritzen ondoan, bereziki haritz kandudunak. Bakarrik edo taldetan daude, lur drainatuetan.
Deskribapena aldatu
Kapela: 20 cm. arteko diametrokoa, edulis-aren antzeko kolorekoa, baina zurbilagoa, gaztaina-kolorea eta urraren tartekoa duena, kolore berdina denean eta ertz argiagorik gabe. Azala matea da, lehorra, fin-fin belusatua eta, batzuetan, erretikulu edo pitzaduretan zatikatua, autore batzuentzat horregatik deitzen zaio retikulatus, beste batzuk berriz, oinaren sareagatik dela uste dute. Azalaren azpian haragia zuria da, ez edulis-arena bezalako marroi-ardotsua.
Tutuak: Luzeak, 10 eta 14 mm bitartekoak, finak, ia libreak, banangarriak, lehenengo zuriak eta gero horixkak.
Tutu libreak: Oinera hurbiltzen diren tutuak, baina ukitzen ez diotenak.
Poroak: Zuriak, gero hori-oliba kolorekoak, azkenik berdexkak, herdoil-marroia leku kolpatuetan.
Hanka: Hasieran sabelduna, baina haztean zilindrikoa bihurtzen da. Gaztaina kolore argia du eta erretikulu argi luze bat darama, zahartuaz iluntzen dena eta oinaren oinarriraino iristen da, edulis-arena ez bezala.
Haragia: Zuria, gaztetan trinkoa eta gero biguna, behatzekin kapela sakatzean ikus daitekeen bezala. Intsektuek asko erasotzen diote, eta larbak bertan uzten dituzte. Usain ona du, eta azukre-antzeko zaporea.[2]
Etimologia: Boletus terminoaren etimologia eztabaidagarria da. Aestivalis berriz udatik dator, udan irtetzen duelako.
Jangarritasuna aldatu
Bikaina, batzuentzat edulis eta aereus baino hobea, baina aguro hondatzen da intsektu eta larben etengabeko erasoen ondorioz.[3]
Nahasketa arriskua aldatu
Boletus edulis-a desberdina da udazkenean agertzen delako, kolore argiagoa duelako eta oinaren goiko aldean sare zuria duelako. Tylopilus felleus berriz, oso mingotsa da, bere poroak apur bat arrosa-gorrixkak dira, sarea arre-iluna da, eta esporak arrosak ditu. Ez da jangarria.[4]
Sasoia eta lekua aldatu
Boletus goiztiarrena da. Udaberrian ager daiteke eta, gero, udan udazkenean baino agerraldi gehiagorekin. Hosto-erorkorretan batez ere, baina koniferoen basoetan ere irteten du.[5]
Banaketa eremua aldatu
Europa, bereziki arrunta Frantziako hegoaldean eta mendebaldean, Afrikako hegoaldean ziurrenik sartuta.
Galeria aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
- ↑ (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 170 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
- ↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 396 or. ISBN 84-505-1806-7..
- ↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 45 or. ISBN 84-404-0530-8..
- ↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 485 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q26203726
Multimedia: Boletus reticulatus / Q26203726
