Mendexa
Mendexa Bizkaiko ipar-ekialdean dagoen udalerria da, kostaldean eta Lea-Artibaiko eskualdean kokaturikoa. 472 biztanle zituen 2016. urtean.
Mendexa | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||||
Karraspio hondartza Isuntzatik ikusia. | |||||||||||
| |||||||||||
Administrazioa | |||||||||||
Estatua | Espainia | ||||||||||
Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
Lurraldea | Bizkaia | ||||||||||
Eskualdea | Lea-Artibai | ||||||||||
Izen ofiziala | Mendexa | ||||||||||
Alkatea | Jesus Mari Anakabe (EAJ) | ||||||||||
Posta kodea | 48289 | ||||||||||
INE kodea | 48063 | ||||||||||
Herritarra | mendexar | ||||||||||
Kokapena | |||||||||||
Koordenatuak | 43°20′45″N 2°29′09″W / 43.3458°N 2.4858°W | ||||||||||
Azalera | 6,91 km² | ||||||||||
Distantzia | 56 km Bilbora | ||||||||||
Demografia | |||||||||||
Biztanleria | 425 (2023) 0 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
Dentsitatea | 0,62 bizt/km² | ||||||||||
Hazkundea (2003-2013)[1] | % 26,44 | ||||||||||
Zahartze tasa[1] | % 17,56 | ||||||||||
Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 10,1 | ||||||||||
Ekonomia | |||||||||||
Jarduera tasa[1] | % 73,68 (2011) | ||||||||||
Genero desoreka[1] | % -6,03 (2011) | ||||||||||
Langabezia erregistratua[1] | % 5,41 (2013) | ||||||||||
Euskara | |||||||||||
Euskaldunak[1] | % 88,89 (2010) | ||||||||||
Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||||
Etxeko erabilera [3] | % 73.48 (2016) | ||||||||||
Datu gehigarriak | |||||||||||
Webgunea | http://www.mendexa.net |
Inguru naturala eta kokapena
aldatuLea ibarreko herrietatik itsasoaren ondoan kokaturik dagoen bakarra da. Dena den, herriaren erdigunea itsasotik urrun dago, barrualdean, muino baten gainean. Bertan egon da beti Erdi Aroan eraiki zenetik. Mendexak guztira lau auzo dauzka, Iturreta, Leagi, Likona eta Zelaia. Herriak erdigunea du, Zelaia, baina baita hiru auzo udalerrian zehar sakabanaturik daudenak. Erliebe zaileko herria da eta aldapak ugariak dira.
Mendexak Kantauri itsasoarekin egiten du muga iparraldean, Lekeitiorekin ipar-mendebaldean (berez, Lea ibaiak banatzen ditu Lekeitio eta Mendexa), Ispasterrekin mendebaldean, Amorotorekin hego-mendebaldean, eta Berriatuarekin hegoaldean.
Erliebeari dagokionez, honako elementuak dira aipagarri:
- Karraspio hondartza.
Historia
aldatuItsasertzeko labarrak direla eta, Mendexa barrualdean kokatzen da, itsas gaineko muinoaren babesean. Erdi Aroan, Alfonso El Casto erregearen garaietan, IX. mendean, Iurreta Likona eta Mendexako leinuak gaur egungo Mendexara heldu ziren. Goi Erdi Aroako agirietan Lekeitioko elizarena agertzen da Mendexa. 1637. urtean, berriz, Felipe IV.a erregeak Frantziaren eta Espainiaren arteko gerrarako gizonak behar zituela eta, Bizkaiko jaurerriak probintzia guzietatik bildu zituen gizonen artean bi mendexar joan ziren.
Herriak borroka egin behar izan zuen bere elizbarrutiaren jabe izateko, eta hori lortu zuen unetik muga politiko eta administratiboak jarri ahal izan zituen, Lekeitiotik banandu eta udalerria osatzeko. Gernikako batzar etxean 23. jesarlekua betetzen zuen.
Demografia
aldatuXX. mendearen lehen erdialdean biztanle kopurua 500 lagunen inguruan mantendu zen Mendexan, baina mende amaierarako 340 lagunen bueltan zegoen biztanleria. XXI. mendearen lehen hamarkadan Lekeitioren ondoan egoteak mesede egin zion Mendexari eta Lekeitioko etxebizitza gabeziak hainbat biztanle eraman zituen Mendexara.
2019an herriak 485 biztanle zituen. Horietatik %22,27k 65 urte edo gehiago zuen. Atzerrian jaiotako herritarren kopurua %742 zen.[4]
Mendexako biztanleria |
---|
Politika
aldatuMendexako alkatea Eusko Alderdi Jeltzaleako Jesus Mari Anakabe Txakartegi izan zen 2011tik 2019ra.[5] 2011 urteko hauteskundeetan sei botoren aldeaz irabazi zion EAjk Bildu koalizioari. 2015eko hauteskundeetan, berriz, alde handiagoa kendu zion EAJk.
Mendexako udalbatza | |||||
Alderdia |
2015eko maiatzaren 24a |
2011ko maiatzaren 22a | |||
Zinegotziak | Boto kopurua | Zinegotziak | Boto kopurua | ||
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV) | 4 / 7 |
4 / 7 |
|||
Euskal Herria Bildu (EH BILDU)* | 3 / 7 |
3 / 7 |
|||
* 2011n Bildu koalizioa aurkeztu zen. | |||||
Datuen iturria: Udal hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean |
2019ko udal hauteskundeetan EAJk 157 boto lortu zituen, eta EH Bilduk 130.[6] Pedro Zenigaonaindia Badiola izendatu zuten alkate.[7]
Ekonomia
aldatu2017an lehen sektorea ekonomiaren %7,8a zen. Bigarren sektorea %14,5. Hirugarren sektorea %73,1. Eraikuntza %4,6.[4]
Kultura
aldatuEuskara
aldatuMendexan[8] Lea-Artibaiko hizkera[9] gailentzen da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera.
Euskaldunen kopurua %82koa zen 2016an.[4]
Jaiak eta ospakizunak
aldatuMendexako San Pedro jaiak abuztu hasieran ospatzen dira. Horrez gain, otsailean Nazioarteko Organo Jaialdia antolatzen da.
Ondasun nabarmenak
aldatuSan Pedro Apostoluaren eliza
aldatuZelaia auzoan dagoen eliza hau 1545ean izendatu zuten eliza nagusi. XVI. mende eta XVIII. mendeetako gotiko eta barrokoak nahasten dituen eraikina da.[11] Eraikinaren aurrealdean atari bat dago, elizan sartzeko arku zorrotz batekin.
Elizaren barrualdea nabe bakarrekoa da, gurutzedun gangarekin, eta bertan Andra Mariren irudia ageri da. Irudia XIII. mendeko eskultura erromanikoa da.
Bestelakoak
aldatu- Marierrota
- Leagi dorretxea
- Mendexako gurutzeak
Argazki galeria
aldatu-
Mendexako Karraspio hondartza, eta atzean Lekeitio
-
San Pedro elizaren ataria
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ a b c «Web Eustat. Mendexako datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ «Pedro Zenigaonaindia Badiola da Mendexako EAJ-ren alkategaia - Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza» Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza 2019-01-10 (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ «Mendexako Udala - Udala» www.mendexa.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ a b «Mendexa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-12).
- ↑ a b «Lea-Artibaikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-12).
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-12).
- ↑ Mendexako Udala. San Pedro Parrokia. .
Kanpo estekak
aldatuEuskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |