Magdeburgen arpilatzea

Magdeburgen arpilatzea
Mota	gudu ; setio ; sack (en)
Honen parte da	Hogeita Hamar Urteko Gerra
Data	1631ko maiatzaren 20a
Kokaleku	Magdeburg
Parte-hartzaileak	Germaniako Erromatar Inperio Santua
Helburu	Anti-Protestantism (en)
Suntsituak	Magdeburg

Magdeburgen arpilatzea edo Magdeburgeko Ezkontza (alemanez: Magdeburger Hochzeit 1631ko maiatzaren 20an Magdeburg hiri protestanteren suntsiketari ematen zaion izena da. Egun horretan Germaniako Erromatar Inperio Santuko Armada Inperialak eta Liga Katolikoak hiria arpilatu zuten eta 20.000 pertsona inguru hil zituzten, hiria babesten ari zirenak eta zibilak barne. Gertakari hau Hogeita Hamar Urteko Gerrako sarraskirik handiena izan zen. Magdegburg, garai hartan Alemaniako hiririk handienetako bat, 25.000 biztanle inguru zituena 1630ean, ez zen berriro ere tamaina horretara iritsi XVIII. mendearen erdialdera arte.

Testuingurua

Hogeita Hamar Urteko Gerra duela dozena bat urte hasi zen, Magdeburg hiri inperiala Inperio Santuko enperadorearen aurka altxatu zenean. Hiriko zinegotziak Gustavo II.a Adolfo Suediakoa erregea Pomeranian 1630eko uztailaren 6an sartzeak bultzatu zituen^[1]. Suediako erregea luteranoa zen, eta Magdeburgeko biztanle askok Fernando II.a Habsburgokoa enperadore katolikoaren aurkako borrokan lagunduko ziela uste zuten. Germaniako Erromatar Inperio Santuko agintari ebanjeliko guztiek ez zuten berehala Adolfo buruzagi bezala besarkatu. Batzuek^[2], gerran sartzeko euren arrazoi nagusia, Alemania iparraldeko portuak hartzea zela uste zuten, Itsaso Baltikoko merkataritza kontrolatzea ahalbidetuko ziona. Hala ere, Magdeburge hiriak, berarekin aliantza egiteko arrazoi gehigarri bat zuen: suediar armada eraginkorrenetako bat zen. Autoreren batek Gustavo Adolforen armada mertzenariorik ez zegoela adierazi duen arren, nagusiki suediarrez osatua zegoela baizik, Inperio Santuko enperadorearen armadak jatorri ezberdineko soldaduen nahasketa bat ziren bitartean, bi armadak osatzen zituzten unitateen zerrenda zehatzak gertaera hau ezeztatzen du^[3]. Tillý eta Pappenheim armadetako 17.770 gizonetatik 16.700 alemaniarrak ziren, eta gainerakoak 500 valoniarrak, 200 bohemiarrak eta 300 kroaziarrak. Bestalde, 1631ko maiatzean Suediako armada osatzen zuten 20.000tik gora soldaduetatik, soilik 3.500 suediarrak ziren, gainontzekoak 12.700 alemaniarrak, 2.800 eskoziarrak, 700 finlandiarrak, 250 Livoniakoak eta 150 Kurlandiakoak.

Hilabete batzuetan, Tillyko kondearen agindupean zeuden indar inperialek hiria setiatu zuten.

Setioa eta arpilatzea

Eduard Steinbrückren margolana.

Setioaren azken egunean, Magdeburgoko zinegotziak ziur zeuden bakea eskatzeko unea zela, baina euren erabakiarekin mezua ez zen garaiz iritsi Tillyko kondearengana.

1631ko maiatzaren 20an setioa amaitu zen, eta Gottfried von Pappenheim mariskal inperialak eta Tillyko kondeak berak Magdeburg eraso zuten merkantzia biltegi aberatsak bereganatzeko. Hiriko gotorlekuek amore eman zuten, eta indar inperialek erresistentzia armatua menderatu eta Kröckenen atea irekitzeko gai izan ziren, armada inperial guztia hirian sartzea ahalbidetu zuena, beste kolpe gogor bat jasan zuena Dietrich von Falkenberg koronela, Gustavo Adolfo erregeak Magdeburgen defentsa zuzentzeko bidali zuen aristokrata eta militarra, tropa inperialek tiroz hil zutenean. Hiria ia galduta zegoenean, goarnizioak leku batzuk txikitu eta beste batzuk erre zituen^[4].

Hiria erori ondoren, soldadu inperialak eta Liga Katolikoak, kontroletik kanpo zeudenak, Magdeburgoko biztanleak sarraskitzen hasi ziren eta hiriari su eman zioten. Soldadu inbaditzaileek ez zuten beren zerbitzuagatiko ordainsaria jaso, eta agerian zegoen guztia arpilatzeko aukera izan zuten, aurkitu zituzten etxe guztietatik objektu baliotsuak eskatuz. Otto von Guericke Magdeburgoko fisikariak adierazi zuenez, zibilak soldaduei emateko gauzarik gabe geratu zirenean, "Benetan hasi ziren ekintza miserableak. Orduan hasi ziren soldaduak jendea kolpatzen, izutzen eta tiro egingo, sartuko edo zintzilikatuko zutela mehatxatzen." Egun bakar bat nahikoa izan zen suntsipen eta heriotza guzti hau gertatzeko. Hiriko 25.000 biztanleetatik 5.000 baino ez ziren bizirik atera, horietatik 1.000 Magdeburgeko katedralean gordeta eta beste 600 Premontretar monasterio batean. Hamalau egunez, soldaduek gorpu guztiak erre eta Elba ibaira bota zituzten, epidemiak saihesteko^[2].

Pappenheimek, arpilatzeari buruzko gutun batean, hau idatzi zuen^[2]:

«

Uste dut hogei mila arima baino gehiago galdu zirela. Egia da Jerusalem suntsitu zenetik ikusi den zigor jainkotiarrik ikaragarriena izan dela. Gure soldadu guztiak aberastu ziren. Jainkoa gurekin.

»

Erreferentziak

↑ Godsey, William D.. (2006-09). «From Reich to Revolution: German History, 1558-1806» Central European History 39 (3): 498–501. doi:10.1017/s0008938906240172. ISSN 0008-9389. (Noiz kontsultatua: 2021-05-19).
↑ ^a ^b ^c "The Sack of Magdeburg (20 May 1631)," in Tryntje Helfferich, ed., The Thirty Years War: A Documentary History, 107.
↑ Guthrie, William P.. (2016). Batallas de la guerra de los 30 años : de la Montaña Blanca a Nördlingen 1618-1635. (1ª ed. argitaraldia) Platea ISBN 978-84-942884-8-7. PMC 974537877. (Noiz kontsultatua: 2021-05-19).
↑ Wilson, Peter H.. (2009). The Thirty Years War : Europe's tragedy. Belknap Press of Harvard University Press ISBN 978-0-674-03634-5. PMC 316233555. (Noiz kontsultatua: 2021-05-19).

Kanpo estekak

Datuak: Q698045
Multimedia: Sack of Magdeburg / Q698045

[1] Godsey, William D.. (2006-09). «From Reich to Revolution: German History, 1558-1806» Central European History 39 (3): 498–501. doi:10.1017/s0008938906240172. ISSN 0008-9389. (Noiz kontsultatua: 2021-05-19).

[:0-2] "The Sack of Magdeburg (20 May 1631)," in Tryntje Helfferich, ed., The Thirty Years War: A Documentary History, 107.

[3] Guthrie, William P.. (2016). Batallas de la guerra de los 30 años : de la Montaña Blanca a Nördlingen 1618-1635. (1ª ed. argitaraldia) Platea ISBN 978-84-942884-8-7. PMC 974537877. (Noiz kontsultatua: 2021-05-19).

[4] Wilson, Peter H.. (2009). The Thirty Years War : Europe's tragedy. Belknap Press of Harvard University Press ISBN 978-0-674-03634-5. PMC 316233555. (Noiz kontsultatua: 2021-05-19).

[1]

[2]

[3]

[4]