Tresna
Tresna edo lanabes bat ataza zehatz bat burutzeko erabiltzen den objektu bat da. Tresnak oso sinpleak dira, intxaur bat puskatzeko erabiltzen den harri bat esaterako, baina hainbat elementuz modu konplexuan osaturiko gailuak ere izan daitezke, ordenagailu bat kasu. Tresnak erabiltzea gizakiaren ezaugarrietako bat bada ere, animaliek ere tresna sinpleak erabiltzen dituztela frogatu da.
| Tresna | |
|---|---|
ekipamendua, tresna eta tool (en)  | |
 | |
| Ikonoa |  |
Ezaugarriak aldatu
Lanabesak helburu espezifiko bat edo gehiago betetzeko diseinatu eta fabrikatzen dituzte, eta, beraz, funtzio teknikoa duten artefaktuak dira.
Tresna asko, baina ez guztiak, abantaila mekanikoa ematen duten makina sinpleen konbinazioak dira. Adibidez, aliketa bat palanka bikoitz bat da, eta haren berme-puntua erdiko artikulazioan dago; potentzia eskuak aplikatzen du, eta erresistentzia, berriz, eusten zaion piezak. Mailu batek, aldiz, ukabil edo harri baten ordez material gogorrago bat jartzen du, altzairua, non indar handiak aplikatzeko inprimatzen zaion energia zinetikoa baliatzen den.
Erremintak bi multzo handitan banatzen dira: esku-tresnak- eskuaren indar hutsez erabiltzen diren tresnak- eta makina-tresna edo mekanikoak - erregaiz edo energia elektrikoz mugitzen den motorrak eragindako tresnak-.[1] Horiek erabileraren arabera azpibanatzen dira, hala nola neurketa, trazadura, eustea, ebaketa, arbastatzea, kolpea eta makinatzea. Eskuzkoek giza muskulu-indarra erabiltzen dute (mailua, adibidez), eta mekanikoek, berriz, kanpoko energia-iturri bat erabiltzen dute, adibidez, energia elektrikoa.
Historia aldatu
Gainerako animaliek bezala, gizaki primitiboek beren gorputza erabiltzen zuten behar zutena lortzeko: putzuak zulatzen zituzten, haragia hortzekin mozten zuten, etab. Gizaki primitiboek erabili zituzten lehen tresnak bere egoera naturalean erabili zituen eta inguruan aurkitu zituen, hala nola harriak, animalien hezurrak eta makilak, arma edo defentsa-baliabide gisa baliatzen jakin baitzuen.[2]
Duela hiru miloi urte inguru,[3] gizakiak harriak zizelkatzen hasi ziren, gogor batekin beste bigunago bat kolpatuz, silexa bezala, adibidez, gezi puntak eginez arma bezala aprobetxatzeko, edo ertz zorrotzak sortuz, haragia edo egurra moztu ahal izateko. Horrela azaldu ziren labana, aizkora, zerrotea eta tornua. Animalien hezurrekin edo arrain-arantzekin, lehen orratzak sortu zituzten, eta, hari gisa, landareen zuntzak edo larruzko zerrenda finak erabili zituzten, jantziak josteko. Pixkanaka bere asmakizunak nahasten joan ziren konplexuagoak sortzeko, mailuaren kirtenari zerra formako harri zorrotz bat gehitu zitzaion, adibidez, eta igitaia sortu zen, uzta biltzeko balio izan ziona.
Aurrerapen eta konbinazio horiei esker, gaur egun askotariko tresnak daude: idazteko arkatzak, ezabatzeko gomak, korrika egiteko zintak, azkarrago mugitzeko automobilak, idazteko edo munduarekin konektatzeko ordenagailuak, eta abar. Horiei guztiei esker, jarduerak errazago egin ditzakegu, edo, besterik gabe, duela zenbait urte imajinaezinak ziren gauzak egin ditzakegu.
Eragiketak eta Tresnak aldatu
- Karrakatze:
- Karraka edo lima
- Zerraketa:
- Zizailaketa:
- Zulaketa:
- Torneaketa:
- Fresaketa:
- Artezketa:
Gizakiak ez diren animaliek tresnen erabilera aldatu
Zenbait definiziok tresnen fabrikazioa beste izaki batzuen eskura ez dagoen giza jarduera hutsa dela esplizituki aipatzen dute. Horregatik, Jane Goodall primatologoak Louis Leakeyri txinpantze bat adaxka batekin termitak "arrantzatzen" ikusi zuela jakinarazi zionean, haren aholkulariak honela erantzun zuen: "Orain, gizakia birdefinitu behar dugu, tresnak birdefinitu edo txinpantzeak gizaki gisa onartu".[4] Agian gehienak tresnaren kontzeptua aldatzearen alde agertu ziren, baina harrezkero portaera hori beste primate askotan ez ezik hegaztietan eta baita zefalopodoetan ere dokumentatu ahal izan da.
Duela gutxi, Bisaiako basurde bat (Sus cebifrons) frantziar zoologiko batean lurrean zulo bat egiteko makila bat erabiltzen ikusi zuten.[5]
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Gaztelaniaz) Domínguez, Esteban José; Ferrer, Julián. (2014-10-6). FP Básica - Mecanizado y soldadura. Editex ISBN 9788490039632..
- ↑ (Gaztelaniaz) Historia de la clases trabajadoras .... T. Nuñez Amor.
- ↑ (Gaztelaniaz) Cantú, Gloria M. Delgado de. (2006). Historia Universal. Pearson Educación ISBN 9789702606918..
- ↑ (Ingelesez) «Now We Must Redefine Man or Accept Chimpanzees as...Human?» Jane Goodall's Good for All News 2019-07-24.
- ↑ (Ingelesez) «Pigs recorded using tools for first time» ph.news.yahoo.com.
