Irizar

Irizar Artzibar udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Irizar
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioaurrea
Udalerria	Artzibar
Administrazioa
Mota	herri hustu
Izen ofiziala	Irizar
Posta kodea	31439
Herritarra	irizartar
Geografia
Koordenatuak	42°50′17″N 1°17′47″W
Garaiera	673 metro
Distantzia	47,8 km (Iruñetik)

Ez dakigu noiz geratu zen hutsik. Bere lurrak Uliberri eta Arizkuren kontzejuetara pasa ziren.

Bertako biztanleak irizartarrak ziren.

Izena

Irizar toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:

• Yrisar (1892)
• Urizar (1956)
• Irizar (1956)
• Ilizar (1956)
• Irizar (1986)
• Irizar (1995)

Geografia

Irizar Artzibarran dago.

Inguru naturala eta kokapena

Artzibar kokatzeko ez dago aho bateko akordiorik. Egia esan, Zaraitzu eta Erronkaribar ibarretan bezala, haran horien iparraldea Pirinioetakoa da, eta hegoalde Pirinioaurreatarra, klima eta landaretza aldaketa nabariarekin. Trantsizio-eremu bat da, eta bi espazioen muga edo muga hori Larrogain, Elke-Pausaran, Peñas Baxas eta Lareki mendien arteko irudizko lerro batekin markatu daiteke.

Artzibar ibarra berezia da, bitxia beharbada, eta Erdi Arokan galtzen da bere jatorria. Ez dio jarraitzen ibai baten inguruan garatzeko zonako arauari. Bi adar bereiz ditu, Irati eta Urrobi ibaien ibilbideei jarraituz, eta hirugarren adar erdi bortxatu bat Gurpegi errekaren inguruan.

Klima

Udalerriko gunerik garaienetan izan ezik, Artzibar gehienean klima azpimediterraneoa nagusi da. Urteko batez besteko tenperatura 6 eta 12 gradu bitartekoa da (sei gradu mendietan eta hamabi herrigunean). Prezipitazioak 1 000 eta 1 600mm bitartekoak dira, betiere udaberrian eta udazkenean ugariagoak. Urteroko egun euritsuak 100-120 inguru izaten dira, eta azarotik apirilera ohikoa da elurra jaustea.

Baso-soiltze gogorra jasan dute Artzibar aldeko basoek. Pagoa, pinu basatia, haritza eta artea dira zuhaitzik ugarienak. Artea, arroilean eta ipar eta ipar-mendebaldeko mendietan hedatzen da batez ere. Birlandatutako pinuek 1 000 hektareatik gora hartzen dituzte, batez ere Austriatik ekarritako pinu lariziarrak dira.

Estazio meteorologikoak

Artzibarren dagoen Orotz-Betelu udalerrian (ibarraren parte da geografikoki, baina ez administratiboki), itsasoaren mailatik 619 metrora, Nafarroako Gobernuak 1993n jarritako estazio meteorologikoa dago.

Datu klimatikoak (Orotz-Betelu, 1993-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.0	21.0	25.0	27.0	31.0	39.0	38.0	39.0	34.0	28.0	22.0	17.0	39.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.2	9.1	11.9	15.1	18.5	23.5	26.2	26.4	22.6	17.8	11.8	8.8	16.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.4	4.8	7.2	10.2	13.3	17.5	19.9	19.7	16.5	12.8	7.9	5.0	11.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.7	0.5	2.5	5.3	8.1	11.5	13.7	13.0	10.4	7.8	4.0	1.1	6.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-9.0	-10.0	-11.0	-2.0	0.0	2.0	5.0	6.0	1.0	-3.0	-7.0	-10.0	-11.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	157.6	130.4	121.0	114.7	89.9	64.5	45.8	50.3	81.4	111.3	162.7	141.3	1270.9
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	75.0	72.0	65.0	62.0	45.0	65.0	58.0	140.2	97.0	98.0	72.0	91.0	140.2
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	14.4	12.9	11.9	13.4	11.8	7.6	5.9	6.7	8.4	11.2	14.1	13.1	131.4
Elur egunak (≥ 1 mm)	2.8	3.8	2.0	0.9	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	1.0	1.9	12.6
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua

---

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

Irizar terminoa katastroko plano batean agertzen da 1880 inguruan, antzinako kokagune edo bizitoki bat izan balitz bezala adierazita, plano berean Orairen antzekoa, izan bazen bezala. Urtasun da aipatzen duen ikertzaile bakarra, eta adierazten du 1428an aipatutako Iriberri herria izan litekeela, eta beste Hiriberri ibarraren desberdina, Arrietarekin batera. Adierazi duenez, jenderik gabe geratzean Irizar izena har zezakeen, herri zaharra, bere izenari kontrajarrita, jendea bizi izan zenean, baina zaila da deribazio hori. Saratsu herria ere aipatzen du, Artozkitik Olozirako bidean existitu zena, dokumentazioan Hiriberri Saratsu bezala agertuz, eta dokumentazioan Iriberri eta Irizar ez bezala dagoela. Gainera, inguruan hondakinak daude.

Ikus, gainera

• Artzibar
• Pirinioaurrea
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia

Kanpo estekak

• Artzibarko Udalako webgune ofiziala

• Datuak: Q109662668