Gergako gaztelua
Gergako gaztelua edo Untzueko gaztelua Nafarroa Garaiko Orbaibar ibarreko Untzue udalerrian kokatutako gaztelu bat da. Bere oinplanoaren aztarnak baino ez dira geratzen, eta Untzuetik gertu egon zen, bide zaharra eta Artederretako pasabidea menderatzen zituen goragune baten gainean.
| Gergako gaztelua | |
|---|---|
.jpg) Gaztelua Untzueko haitzaren gainean zen | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Untzue |
| Koordenatuak | 42°39′27″N 1°36′55″W / 42.65757187°N 1.61517437°W |
 | |
Historia aldatu
1300. urtean Raolin de Chamblon alkaidea zen, 12 liberako atxikipena jasotzen zuena dirutan eta 60 kahitzeko gari. Sei urte lehenago amaitu zen gazteluko zisterna, 20 libera kostatu zena. 1319an Renalt le Chat zaindaria zuen, dorre nagusia txukundu eta estalarazi zuena, eta erori ziren garitak berregin. Geroago, 1328an, Johande Savainy gazteluaren ardurapean agertu zen, 1335ean bertan giltzapetuta zeuden presoen matxinada batean bortizki hil zena. Migel Elgorriaga buruzagiak kalean arrastaka eta urkatuta bukatu zuen. Hau, seguruenik, kasu bakarra izan zen Nafarroako Erresumako historian.
Karlos II.a Nafarroakoaren erregealdian, 1361ean, Lope Peritz Artiedakoa alkaide izendatu zuten. Bost urte geroago, Untzue, Etxague, Oloritz, Muru Artederreta eta Olkotz herrietako bizilagunak gaztelua konpontzen lan egitera behartzeko agindu zioten, estuasunik izanez gero bertan babes zezaten. Otxoa Peritz Artiedakoak 1370, 4 libera eta 20 kahitzetan jasotzen zuen esleipena. 1377an, Gorteko alkate Martin Peritz Soltxagakoak hartu zuen haren lekua, eta, 1379an, berriz, Semeno Urorzek, zeina Karlos III.a Nafarroakoak eta Zuria I.a Nafarroakoak berretsi zuten, eta 1430era arte egon zen bertan, izen bereko bi pertsona izan ezik. Joan II.ak Martin Peritz Urotz izendatu zuen haren ordez, 1430eko urte horretan. Beste Semeno Urotz bat agertu zen alkaide 1451n. Arnaut Ozta, Olkozko dorrearen jauna, 1465ean.
1490etik, gutxi gorabehera, Joan Oztaren esku egon zen gotorlekua. Urte horietan ez zen ezagutzen antzinako Gerga izenez, Untzue izenez baizik. Nafarroa konkistatu ondoren, erabat suntsitu zen, Erresumako beste gaztelu eta dorre gotor batzuk bezala. 1514an, 185 dukat ordaindu zitzaizkion Oztari, gaztelu honek eta Elokoak izan zuten denboragatik, eta bertan zegoen goarnizioarentzat ordezkatu behar izan zituen elikagaiak.
XIV. mendean, gaztelu horretako alkaideak Alaitz mendilerroko haurtzaindegia zuen erantsita, baita basoko gehiegikeriengatik ezartzen ziren zigor eta kaloñena ere.
Berreraikitzea eta balioan jartzea aldatu
2017an, Udalaren laguntzaz, indusketa arkeologikoak abiatu ziren lehendik zegoen infirmazioa osatzeko.Indusketei esker hainbat material zati aurkitu ziren, hala nola, hiltzeak, jandako ardi edo ahuntzen hezurrak, eta XIII-XV. mendeetako zeramika beiratuzko zatiak[1].
2023an, inguruetako boluntarioen laguntzarekin, dorre borobliaren oinarria berreraiki, uharkaren perimetroa sendotzea eta eskailera azaleratu zuten[2].
Erreferentziak aldatu
- Nafarroako Entziklopedia Handia | GERGAKO GAZTELUA. (Noiz kontsultatua: 2022-01-09).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
- Gerga gaztelua Untzuen [kontsulta data 2023-03-17]
Datuak: Q112195868
- ↑ (Gaztelaniaz) El castillo de Guerga. .
- ↑ (Gaztelaniaz) Bernués, Mikel. (2023-09-02). «El castillo roquero de Unzué vuelve a la vida» Diario de Noticias de Navarra (Noiz kontsultatua: 2023-10-09).