Wikipedia

Galzori larriko espezie

IUCNren zerrenda gorriko kontserbazio kategoria

Galzori larriko espezie, galtzeko edo desagertzeko arrisku larrian dagoen espeziea da, iraungitzeko arrisku larrian dauden espezieen artean sailkatutako espezie bat da. Populazio basatien kontserbazio egoerari dagokionez, galzorikoa (sigla: EN, ingelesezko endangered hitzetik) da egoera larrietan bigarrena, Nazio Batuen Naturaren Kontserbaziorako Nazioarteko Erakundeak (IUCN) egiten duen Zerrenda Gorriaren arabera; larriena, berriz, galzori oso larrikoa (CR) da.

IUCNren Zerrenda Gorrian animalien egoera neurtzen da. Arriskuan dauden animaliak hiru mailatan sailkatzen dira.
2008ko UICN Zerrenda Gorriaren 3.1 bertsioko "Arrisku kritikoan" kategoria; CR kategoria.
"Krisi larrian, arrisku larrian" kategoria 1994ko UICNren zerrenda gorriaren 2.3 bertsioan. CR kategoria.
Iberiar katamotza (Lynx pardinus), galzoriko espezie bat.

2012an, IUCNren Zerrenda Gorrian 3079 animalia eta 2655 landare espezie ageri ziren galzorian (EN), mundu osoan.[1] 1998ko zifrak, berriz, 1102 eta 1197 izan ziren, hurrenez hurren.

Herrialde askotan, kontserbazioaren mende bizi diren espezieak babesteko legeak dituzte: adibidez, ehiza debekatzen dute, lurzoruaren garapena murrizten dute edo natura erreserbak sortzen dituzte.

« IUCNk kudeatutako Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorriko espezieen %28 galtzeko arriskuan daude. Erakunde horrek ohartarazi du larri daudela zenbait atun espezie, eta marrazo, arrain zabal, basalabore eta zuhaitz, bai eta Komodoko dragoia ere.[2] »

—Jakes Goikoetxea. Berria.eus. 2021-09-17.


Espezie bat desagertzeko arrisku kritikotzat hartzen da (nazioartean CR gisa laburtua), Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasunak (UICN) ebaluatu ondoren, kategoria horretan sailkatzen denean eta zerrenda gorrian sartzen denean, egoera basatian desagertzeko arrisku oso handia duelako.[3]

Kategoria honetan sartzen dira azken 10 urteetan edo 3 belaunalditan biztanleriaren %80 eta %90 arteko beherakada handia izan duten espezieak, fluktuazioak, banaketa geografikoaren maila gutxitzea edo zatikatzea, edo 250 ale heldu baino gutxiagoko populazioa.[3]

Ondorioz, kategoriak desagertzeko arrisku oso handia adierazten du, eta kontserbazio neurri garrantzitsuak eskatzen ditu espeziea epe labur edo ertainean desagertu ez dadin. UICNko kategorien sisteman, arriskuan (EN) eta egoera basatian (EW) desagertua izan aurretik dagoen arrisku-maila da.

IUCNren Zerrenda Gorriaren 2008ko bertsioan, arrisku larriko kategorian 1665 animalia-taxoi eta 1575 landare-espezie sartzen dira.[4] Kategoria horretan parte hartzen duten beste talde taxonomiko batzuk Basidiomycota (taxoi bat), Lecanoromycete (taxoi bat) eta Phaeophyceae (4 taxoi) dira.

Antzeko sailkapenak aldatu

Sistema batzuek antzeko kategoriak dituzte, adibidez:

  • NatureServe erakunde kontserbazionistak emandako G1 kategoriak mundu mailan desagertzeko arriskuan dauden espezie guztiak biltzen ditu.[8]
  • Australiako 1999ko Ingurumena Babesteko eta Biodibertsitatea Zaintzeko Aktako "arrisku larrian" kategorian sartzen dira ebaluatu ondoren antzeko irizpideekin bat datozen herrialde horretako espezieak.[9]
  • Zeelanda Berriko Mehatxuak Sailkatzeko Sistemaren "Nazio-maila kritikoan" (OE) irizpideak IUCNren Zerrenda Gorriaren kategoria baliokidearen antzeko espezieak dituzten irizpideak ere jasotzen ditu.

Anfibioen adibideak aldatu

Hegaztien adibideak aldatu

Ugaztunen adibideak aldatu

Arrainen adibideak aldatu

Narrastien adibideak aldatu

  •  
    Txinako krokodiloa.
  •  
    Txinako krokodilo txikia.
  •  
    Egiptoko dortoka.
  •  
    Karey dortoka.

Ikus gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Ingelesez) «IUCN Red List version 2012.2: Table 2: Changes in numbers of species in the threatened categories (CR, EN, VU) from 1996 to 2012 (IUCN Red List version 2012.2) for the major taxonomic groups on the Red List» (PDF) IUCN.
  2. ↑ Goikoetxea, Jakes. «Argi gorria espezie askorentzat» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-09-17).
  3. ↑ a b (Gaztelaniaz) UICN. (2001). Categorías y Criterios de la Lista Roja de la UICN: Versión 3.1. Comisión de Supervivencia de Especies de la UICN. UICN, Gland, Suiza y Cambridge, Reino Unido. ii + 33 pp. Disponible: en el sitio oficial de la UICN.
  4. ↑ (Gaztelaniaz) Animales en vía de extinción
  5. ↑ (Gaztelaniaz) CITES. ¿Cómo funciona la CITES?. .[Betiko hautsitako esteka]
  6. ↑ (Gaztelaniaz) Aplicación de CITES en la Unión Europea
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Reglamento consolidado (CE) 338/97 del Consejo, para aplicar el CITES en España y resto países Unión Europea
  8. ↑ (Gaztelaniaz) NatureServe. NatureServe Estado de Conservación. .
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Departamento del Medioambiente, Agua, Artes y Patrimonio. especies amenazadas en virtud de la Protección del Medio Ambiente y Conservación de la Biodiversidad de 1999. .

Kanpo estekak aldatu

 

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Galzori_larriko_espezie&oldid=9137020"(e)tik eskuratuta