Wikipedia

Federico Fellini

Federico Fellini (Rimini, 1920ko urtarrilaren 20a - Erroma, 1993ko urriaren 31) italiar zinema zuzendari, gidoilari, komikilari, aktore eta idazlea izan zen, XX. mendean, ospe handienetakoa izan zuenetako bat. Felliniren filmetan, memoria, ametsak, fantasia eta apetak nahasten dira.[1]. Gerraosteko munduko zinemagilerik garrantzitsuentzat jotzen da[2][3].

Federico Fellini

Bizitza
JaiotzaRimini, 1920ko urtarrilaren 20a
Herrialdea Italia  (1920ko urtarrilaren 20a -  1993ko urriaren 31)
HeriotzaErroma, 1993ko urriaren 31 (73 urte)
Hobiratze lekuaFellini tomb (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)Giulietta Masina  (1943 -  1993)
Hezkuntza
HeziketaErromako La Sapienza Unibertsitatea
Hizkuntzakalemana
ingelesa
italiera
Jarduerak
Jarduerakfilm-zuzendaria, gidoilaria, satira-idazlea, komikigilea, idazlea, errealizadorea eta autorea
Lantokia(k)Erroma
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakCharlie Chaplin eta Pablo Picasso
KidetzaArteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Arte Ederren Akademia (Frantzia)
federicofellini.it
IMDB: nm0000019 Allocine: 59 Allmovie: p89547 TCM: 60684 IBDB: 10607
Musicbrainz: 7b3fb3b1-464f-4b56-8e76-dd269c396e33 Discogs: 463623 Find a Grave: 6014 Edit the value on Wikidata
Fellini 1970eko hamarkadan.

Atzerriko film onenaren lau Oscar Sariren irabazle, 1993an, ohorezko Oscar Saria eman zioten bere ibilbideagatik[3].

Bere ibilbidean, iruditeria kolektibo zinematografikoan txertatu diren pertsonaiak eta eszenak sortu zituen. Bere buruaz esaten zuen «esateko ezer ez duen artisaua baina nola esan dakiena» zela[4] .

Oro har, bere obraren ekarpen estetikoz eta «fellinesko»tzat etiketatu diren pertsonaia eta giro arrotz horiez harago, bere filmetako batek, La dolce vitak, eragin nabarmena eta iraunkorra du nazioarteko kulturan, paparazzi-en figurari izena ematen baitio protagonistetako baten oinarrituta, Paparazzo[3].

Biografia

aldatu

Haurtzaroa eta gaztaroa

aldatu

Federico Fellini Riminin jaio zen, Emilia-Romagna probintzian, burgesia txikiko familia batean. Aita, Urbano Fellini (1894-1956), Gambettolakoa jatorriz, (Riminitik 20km inguru mendebaldera), likoreen, gozoen eta elikagaien komertziala zen. Ama, berriz, Ida Barbiani (1896-1984), Erromakoa jatorriz, etxekoandrea zen[5]. Fellini senar-emazteek bi seme-alaba gehiago izan zituzten: Riccardo, 1921ean jaioa, eta Maddalena, 1929an jaioa.

8 urterekin, etxetik ihes egin zuen denboraldi labur batez, eta zirku batera batu zen, hainbat elkarrizketatan adierazi zuenaren arabera[2].

Fellinik derrigorrezko ikasketak Riminiko «Giulio Cesare» Lizeoan burutu zituen, 1930etik 1938ra[6][7][8]. Bertan, marrazkigintzarako zuen talentua aurkitu zuen; Winsor McCay marrazkilari estatubatuarrarekiko miresmena sentitzen zuen, Little Nemo komiki pertsonaiaren sortzailea. Laster hasi zen nabarmentzen marrazketarako zuen talentuagatik. Ikaskideen eta irakasleen komikiak eta karikaturak egiten zituen, eta, askotan, ingurukoen keinuak ere imitatzen zituen.[9]. Karikaturagile gisa zuen talentuarengatik, lanpostu bat lortu zuen Fulgor zineman, eta haren sustatzaileak aktoreen erretratuak enkargatzen dizkio filmak iragartzeko. 1938an, binetak argitaratzen hasi zen egunkarian eta Florentziako 420 umorezko aldizkarian[2][5].

Haurtzaroan, Fellinik interes bizia erakutsi zuen Chaplinen filmekiko eta umorezko komiki estatubatuarrekiko, eta, 1966an, honako hau esan zuen:

« Argi dago istorio horien irakurketa biziak, emozio-erreakzioak hain berehalakoak eta ohikoak diren adin batean, abenturarako, fantasiarako, irrigarritasunerako eta komikotasunerako dudan gustua baldintzatu zuela. Alde horretatik, baliteke nire lanen eta AEBko komikien arteko lotura sakona topatzea. Haien karikatura estilizazioetatik, paisaietatik, zerumugaren kontrako pertsonaien siluetengatik, irudi «harrigarriak» geratu zaizkit, noizean behin berriro azaleratzen diren irudiak, zeinen oroitzapen inkontzienteak nire pelikuletako elementu figuratiboa eta tramak baldintzatu dituen[10]. »


Hasiera profesionalak

aldatu
 
Fellini gazte zela

Bigarren hezkuntza klasikoa amaitu baino lehen, 1938. urte inguruan, Fellinik egunkari eta aldizkariekin kolaboratzea lortu zuen marrazkilari gisa. Hala gertatzen da, adibidez, bere binetak La Domenica del Corriere egunkarian eta, batez ere, Florentziako Il 420 egunkarian argitaratzean, Nerbinik argitaraturiko argitalpen garrantzitsua. Gainera, inprenta-proben zuzentzaile gisa ere kontratatuko du, eta 8 hilabete inguru emango ditu Florentzian. George Toppiren marrazkiak dituen Flash Gordon telesailaren gidoilari ere izango da gobernu faxistak AEBko komikien inportazioa debekatu eta autore italiarrek jarraitu behar dituztenean irakurleei huts ez egiteko.​

1939ko hasieran, Erromara doa Zuzenbide ikasketak egiteko aitzakiarekin, baina kazetari izateko asmoz. Izan ere, hiru astez, Il Popolo[2] egunkarian lan egiten du erreportari gisa.

Garai hartan, beste aktore hasiberri baten lagun egin zen, Alberto Sordi. Adiskidetasunak bizitza osoan iraungo du, eta ondo kontatuta dago Permette? Alberto Sordi filmean.

1940an, Vito de Bellisek zuzendutako Marc'Aurelio Italiako aldizkari satiriko nagusiko argitaratzaile taldean sartu zen[2][5].​​ Marc'Aurelion izandako arrakastaren ondoren, Fellinik lan eskaintza ugari eta diru kopuru mamitsuak jasotzen ditu.

Hasierako urte horietan, sekuentzia komikoak idatzi zituen aktore ezagunentzat, besteak beste, Aldo Fabrizi eta Erminio Macariorentzat: Imputato, alzatevi! eta Lo vedi come sei... lo vedi come sei? 1939an. Fellinik hainbat marrazki ere egin zituen (paperean, arkatzez batez ere), askotan, erretratu komikoak eta karikatura politikoa, eta Fellini gazteak zinema ezagutu zuen horrela; bere lehen arrakasta filmetarako publizitate-marrazkilari gisa izan zen. Faxismoaren garaian abangoardista, bere lehen lanak Italiako Alleantza Zinematografikoarentzat (ACI) izan ziren. Vittorio Mussoliniren, Benito Mussoliniren semearen, ekoizpen-konpainia, eta, haren bidez, Roberto Rossellini ezagutu zuen[5].

Fellini eta irratia

aldatu

1941ean, Audizioni Radiofoniche Italiar Erakundearekin (EIAR) hasi zen kolaboratzen, irratian, idazle gisa, aldi labur baina zoriontsu bat biziz. Felliniren irratiko etapak markatzen du maisuaren debuta ikuskizunaren munduan, baita harreman afektibo eta artistikoaren hasiera Giulietta Masinarekin. Azken urteetan, Felliniren laurogeita hamar bat gidoi sinatu zituen Cico e Pallina telesail famatuari egindakoak, tartean musika, aldizkari, irrati saioen aurkezpenak. 1942 eta 1943 artean eman zuten telesaila; bikote gazte baten istorioa kontatzen zuen.

1943ko uztailean, Giuliettak Federico aurkeztu zien gurasoei, eta bikotea urte bereko urrian ezkondu zen. 1945eko martxoaren 22an, Giuliettak eta Federicok seme bat izan zuten, Pier Federico, jaio eta hamabi egunera hil zena.

Neorrealismoaren aldia

aldatu
 
Fellini, Masina, Carla del Poggio eta Alberto Lattuada 1952an

Berrogeiko hamarkadaren hasieran, Fellinik Tullio Pinelli antzerkigilea ezagutu zuen, eta elkarte profesional bat sortu zuten. Fellinik eta Pinellik idatzi zuten testua, eta Aldo Fabriziri emango diote ezagutzera. 1944an, faxismoa erori ondoren eta tropa armatuetatik askatu berria zen Erroman, erretratu eta karikatura denda bat ireki zuen: The Funny Face Shop. 1945ean, Fellinik eta Roberto Rossellinik topo egin zuten lehen aldiz, eta gerraosteko zinema italiarraren pelikula adierazgarrienari, ekarpena egin zion: Roma città aperta. Fellinik gidoiak ere idatzi zituen beste zuzendari ospetsu batzuentzat, hala nola Alberto Lattuadarentzat Senza pietà (1948) eta Il mulino del Po (1949); Pietro Germirentzat In nome della legge (1949) eta La città si difende (1951) eta Luigi Comencinirentzat.

Rosselliniren beste film batzuen gidoietan parte hartu ondoren: Paisà (1946) eta L'amore (1948), eta Alberto Lattuadarekin zuzendari lanetan debuta eginez: Luci del varietà (1950), 1951n, lehen filma egin zuen bakarrik: Lo sceicco bianco (1951), Alberto Sordi komikoa protagonista gisa eta Michelangelo Antonionik eta Ennio Flaianok idatzia. Garai hartako neorrealismoaren oihartzunak zituen komedia satiriko eta burlesko horren errodajean, Fellinik Nino Rota ezagutu zuen, bere ibilbide osoan jarraituko zion musikaria[11].

Nazioarteko oihartzuna

aldatu
 
Fellini 1970eko hamarkadan

Giulietta Masina aktorea, 1943an Fellinirekin ezkondu zena, bere musa absolutua bihurtu zen, baita mundu erdiko publikoa liluratu zuen pertsonaia fisiko eta batez ere emozionala Italiako zinemaren urrezko tituluetan ere, hala nola La strada (1954), Il bidone (1955), Le notti di Cabiria (1965) Bere filmetan etengabe agertzen den beste aktore bat Marcello Mastroianni da, Massinaren eskola berean interpretazioa ikasten ari zena eta zuzendariaren lagun handia izan zena. Izan ere, Mastroianni bere pelikula garrantzitsuenetako batzuetan agertzen da, betiere rol nagusia jokatuz, hala nola La dolce vita eta 8½. Fellinik lan egin zuen Anita Ekberg, Sandra Milo, Sordi, Fabrizi, Anouk Aimée, Claudia Cardinale, Richard Basehart, Sylva Koscina, Freddie Jones eta Roberto Benigni aktoreekin ere.

Beti lankide izan zituen gidoilariek (Bernardo Zapponni adibidez) Felliniren plastikotasunari, adierazkortasunari eta nortasun zinematografiko itzelari elkarrizketak eta egiturak bateratzeko modua aurkitu zuten, eta horrek guztiak bere filmaren gehiengo zabala gainditzen du.

Helduaroa

aldatu

Heldutasun-garaia markatuta dago kritikaren urruntzetik eta merkatuari begira errentagarritasun masiboa galtzeak funtsezko bi gertakarirekin batera: AEBko eta Europako estudio handien nagusitasunaren amaiera, eta 1970eko hamarkadako lehen urteetan mundu erdian gertatu zen belaunaldi-aldaketa apurtzaile bezain erradikalaren ondoren; horri, gehitu behar zaio telebista goraka doala publikoaren gehiengoaren eguneroko aisiaren motor gisa, lagunduta ordura arte nagusi zen zinema-industriaren kontzeptua aldatzen duen asmakizun berri baten fabrikazioarekin: etxeko bideoa.

Orain ere, egitura klasikoko zinema gainditzeak kalte egiten dio zinemagilearen ibilbideari; izan ere, paradoxikoki, orain bihurtzen da maisu italiarra —itxuraz, behintzat— konbentzionalagoa bere proposamenetan, eta bere zinema «modaz pasatzen da» Kontinente Zaharreko zinemaren korronte berrien mesedetan: Jean Pierre Melvilleren thrillerra, François Truffauten klasizismo filosofikoa, Pier Paolo Pasoliniren konpromiso politikoa, Bernardo Bertolucciren berrikuntza estetiko eta formalak, Andréi Tarkovskiren lirismo poetiko eta metafisikoa, sortzaile berri eta gazteen gorakada (Rainer Werner Fassbinder, Wim Wenders, Carlos Saura, Ken Russell, Vilgot Sjöman, Hristo Popov). Une horretan, ordea, Fellini buru-belarri ari da obra txikiagoak eta pertsonalagoak egiten, aurrekontu txikiagokoak baina munta artistiko garrantzitsuagoak, zeren eta lan-krisi horrek ez baitzien balioa kentzen filmatzen eta estreinatzen ari zen proiektuei: I clowns (1970); Roma, (1972); Prova d'orchestra (1979) edo E la nave va (1983).

Bukatu gabeko lana

aldatu

Il viaggio di G. Mastorna da Fellinik 1965 eta 1966 bitartean Dino De Laurentiis ekoizlearentzat idatzitako gidoiaren izenburua. Proiektua, jatorrian, Fredric Brown estatubatuarraren What Mad Universe eleberriaren egokitzapena litzateke. Zientzia fikziozko liburu hori egokitzeko erabakia 1949ko edizioaren azalean agertutako eszenatik sortu zen, non Betty Page-ren antzeko aurpegia zuen emakume bat eta Anita Ekberg-ena gogorarazten zuen gorputz bat dutxatik irteten ari zen, eta, hari begira, forma faliko nabarmena zuen suziri baten ondoan makurtutako estralurtar bat ikusten zen. Hala ere, errealizadore italiarrak ideia aldatu, eta Dino Buzzatiren ideia batean oinarritutako lan original bat garatzen hasi zen.

Gidoiak narratiba onirikoa zuen, eta Giuseppe Mastorna biolontxelo-jotzaile ospetsuaren istorioa kontatzen du. Biolontxelo-jotzailea lurretik kanpoko dimentsioan batean dago, hegazkin-istripu baten ondoren iritsitako dimentsioan. Brunello Rondirekin lankidetzan idatzia, Il viaggio di G. Mastorna ez zen inoiz ekoiztu, nahiz eta beti egon zen Felliniren gogoan, hil zen arte[12][13].

Italierazko gidoia 1995ean argitaratu zen, eta, 2013an, ingelesezko itzulpen iruzkindu bat argitaratu zen, The Journey of G. Mastorna The Film Fellini Didn't Make izenburupean (G. Mastornaren egunkaria Fellinik inoiz egin ez zuen filma)[12].

Filmografia

aldatu

Hiru une daude zuzendari honen filmografian, hasieran, Rossellini eta Lattuadarekin lan egin zuen: Roma, città aperta, Paissa. Neorrealisten eragina izan zuen hasieran: Les fous du music-hall, Luci di varietà (1951), Courier du coeur, Lo Sceico bianco (1952), I Vitelloni (1953). Gero, nortasuna finkatu, eta oso obra oparoa sortu zuen. Gizartea oinarritzat, emakumearen alienazioa La Strada (1954) edo tranpa eta gezurra, Il Bidone (1955) dituela esanez eta gizarte bat auzitan jarriz, uste osoa du errugabezian Le Notti di Cabiria (1957) eta zorion gogoan (Giulietta dei Spiriti, 1965). Ondasunetan aberats direnen gainbeheraren lekuko eta epaile izan zen: La Dolce vita, 1959. Otto e Mezzo (1963) filmaren ondoren, zinema onirikoaren poeta argiena bihurtu zen, irudirik zoragarrienak eta ironiaz beteenak eskainiz. Fellini Satyricon (1968), Roma (1971), Amarcord (1973) filmetan, iragana berriro eskuratu nahi duen gizona azaldu zuen gizonaren bizitzaren deskripzio gogorra eginez. Geroztik pelikula hauek egin ditu: Il Casanova (1976); La città delle donne (1979); Prova d'orchestra (1978); E la nave va (1983); Ginger e Fred (1985).


Zuzendutako filmak

aldatu

Taula honetan ikus daitezke zuzendutako filma bakoitzaren bi aktore, enpresa ekoizle eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea Filma Aktoreak Ekoizlea Izenburuak (es,fr)
1950 Variety Lights - Luci del Varietà(Alberto Lattuada-rekin batera Peppino De Filippo, Carla Del Poggio -- gaztelaniaz: Luces de variedades frantsesez: Les Feux du music-hall
1952 The White Sheik - Lo Sceicco Bianco Alberto Sordi, Leopoldo Trieste -- gaztelaniaz: El jeque blanco frantsesez: Le Cheik blanc
1953 I Vitelloni Alberto Sordi, Franco Fabrizi -- gaztelaniaz: Los inútiles frantsesez: Les Vitelloni
1953 Marriage Agency Antonio Cifariello, Lidia Venturini -- frantsesez: Une agence matrimoniale
1953 Love in the City - L'Amore in Città Ugo Tognazzi, Mara Berni -- gaztelaniaz: L'amore in città frantsesez: L'Amour à la ville
1954 La Strada Anthony Quinn, Giulietta Masina -- Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen. gaztelaniaz: La strada frantsesez: La strada
1955 Il bidone Broderick Crawford, Richard Basehart Titanus
1957 Nights of Cabiria - Le Notti di Cabiria Giulietta Masina, François Périer -- Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen. gaztelaniaz: Las noches de Cabiria frantsesez: Les Nuits de Cabiria
1960 La Dolce Vita Marcello Mastroianni, Anita Ekberg Pathé gaztelaniaz: La dolce vita frantsesez: La dolce vita
1962 The Temptation of Dr Antonio Anita Ekberg, Peppino De Filippo -- gaztelaniaz: Las tentaciones del doctor Antonio frantsesez: Les Tentations du docteur Antoine
1962 Boccaccio '70 Anita Ekberg, Romy Schneider -- gaztelaniaz: Boccaccio 70 frantsesez: Boccace 70
1963 8½ Marcello Mastroianni, Claudia Cardinale Cineriz - Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen. frantsesez: Huit et demi
1965 Juliet of the Spirits - Giulietta degli Spiriti Giulietta Masina, Sandra Milo Safa Palatino Studios gaztelaniaz: Giulietta de los espíritus frantsesez: Juliette des esprits
1968 Spirits of the Dead Jane Fonda, Terence Stamp -- gaztelaniaz: Historias extraordinarias frantsesez: Histoires extraordinaires
1968 Toby Dammit -- --
1969 Fellini: A Director's Notebook Giulietta Masina, Marcello Mastroianni -- gaztelaniaz: Bloc-notes di un regista frantsesez: Bloc-notes d'un cinéaste
1969 Satyricon Martin Potter, Hiram Keller -- gaztelaniaz: Satiricón
1970 The Clowns Federico Fellini, Liana Orfei -- frantsesez: Les Clowns
1972 Roma Elisa Mainardi, Galliano Sbarra United Artists Corporation frantsesez: Fellini Roma
1973 Amarcord Bruno Zanin, Armando Brancia -- Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen.
1976 Fellini's Casanova - Il Casanova di Federico Fellini Donald Sutherland, Tina Aumont Produzioni Europee Associati gaztelaniaz: Casanova frantsesez: Le Casanova de Fellini
1978 Orchestra Rehearsal -

Prova d'orchestra

Balduin Baas, Clara Colosimo -- frantsesez: Prova d'orchestra
1980 City of Women - La città delle donne Marcello Mastroianni, Ettore Manni -- gaztelaniaz: La ciudad de las mujeres frantsesez: La Cité des femmes
1983 And the Ship Sails On - E la Nave Va Freddie Jones, Barbara Jefford -- gaztelaniaz: Y la nave va frantsesez: Et vogue le navire…
1985 Ginger and Fred Marcello Mastroianni, Giulietta Masina France 3 gaztelaniaz: Ginger y Fred frantsesez: Ginger et Fred
1987 Intervista Anita Ekberg, Marcello Mastroianni Rai 1
1990 The Voice of the Moon - La voce della luna Lucas Vodrache, Paolo Villaggio -- gaztelaniaz: La voce della luna frantsesez: La voce della luna

Sariak eta aipamenak

aldatu
Oscar Sariak
Urtea Maila Filma Emaitza
1947[14] Gidoirik onena Roma, ciudad abierta Izendatua
1950[15] Argumentu eta gidoirik onena Paisà Izendatua
1957[16] Nazioarteko filmik onena La strada Irabazlea
Jatorrizko gidoirik onena Izendatua
1958[17] Nazioarteko filmik onena Las noches de Cabiria Irabazlea
Jatorrizko gidoirik onena Los inútiles Izendatua
1962[18] Zuzendaririk onena La dolce vita Izendatua
Jatorrizko gidoirik onena Izendatua
1964[19] Nazioarteko filmik onena 8½ Irabazlea
Zuzendaririk onena Izendatua
Jatorrizko gidoirik onena Izendatua
1970[20] Zuzendaritzarik onena Satyricon Izendatua
1975[21] Nazioarteko filmik onena Amarcord Irabazlea
1976[22] Zuzendaritzarik onena Izendatua
Jatorrizko gidoirik onena Izendatua
1977[23] Egokitutako gidoirik onena Casanova Izendatua
1993[24] Ohorezko Oscar Irabazlea
Veneziako Nazioarteko Zinemaldia
Urtea Maila Filma Emaitza
1953[25] Zilarrezko lehoia I vitelloni Irabazlea
1954[26] Zilarrezko lehoia La strada Irabazlea
Premio OCIC - Aipamen berezia Irabazlea
1969[27] Pasinetti Saria - Italiako filmik onena Satiricon Irabazlea
1970[28] Pasinetti Saria - Italiako filmik onena I Clowns Irabazlea
1985[29] Urrezko lehoia ibilbide oso bati - Irabazlea
San Jordi Sariak[30]
Urtea Maila Filma Emaitza
1957 Zuzendaririk onena La strada Irabazlea

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ Astiz, Iñigo. «Mende fellinitarra» Berria (kontsulta data: 2020-05-12).
  2. ↑ a b c d e (Ingelesez) Burke, Frank; Waller, Marguerite R.. (2002). «Introducción» in Frank Burke y Marguerite R. Waller Federico Fellini: Contemporary Perspectives. Toronto, Canadá: University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division ISBN 9780802076472..
  3. ↑ a b c (Ingelesez) Bonadella, Peter. (2002). «Federico Fellini. A Life in Cinema» The Films of Federico Fellini. Nueva York, EUA: Cambridge University Press ISBN 978-0-511-06572-9..
  4. ↑ «Los mejores directores de cine» 20 minutos España (España) 16 de septiembre de 2011
    Aipua: «Ia lau hamarkadatan –1952ko El jeque blanco filmetik 1990eko La voz de la luna filmera–, bi dozena filmetan, Fellinik pertsonaia gogoangarrien multzo txiki baten erretratua egin zuen. Bere buruari buruz esan zuen: «ezer esateko ez duen artisaua zela, baina nola esan badakiena».»    .
  5. ↑ a b c d Biografìa. Italia.
  6. ↑ Historia. .
  7. ↑ Txantiloi:Francés Bienvenue au pays des rêves. Taschen.
  8. ↑ Txantiloi:Francés «Little Nemo in Slumberland, un voyage au cœur de la société américaine» Deuxième page (Francia) 30 de marzo de 2015
    Aipua: «La bande dessinée Little Nemo in Slumberland (1905) raconte les voyages imaginaires de Nemo, petit garçon en pyjama, au Royaume de Slumberland, le Pays du sommeil. [...] Plongée au cœur des années 1900 pour une exploration de l’univers de ce petit personnage qui a influencé de nombreux-ses artistes tels que Robert Crumb et Federico Fellini, et dont les histoires résonnent au sein de la société étasunienne.»    .[Betiko hautsitako esteka]
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Paves Borges, Gonzalo M. (2021)- Cruce de miradas: Federico Fellini y Milo Manara cabalgan juntos.- 607-611 orr., Dibujando historias. El cómic más allá de la imagen liburuan. ISBN 978-84-1340-265-5.
  10. ↑ Declaraciones de Federico Fellini en 1966, recogidas por Bertieri, Claudio en Los comics humorísticos "a la italiana" para la Historia de los Comics, volumen II, fascículo 14, Editorial Toutain, Barcelona, 1982, pp. 365 a 372.
  11. ↑ Tullio Kezich, Su la Dolce Vita con Federico Fellini, Venezia, Marsilio, 1996.
  12. ↑ a b (Ingelesez) Fellini, Federico; Bondanella, Peter; Buzati, Dino; Rondi, Brunello; Zapponi, Bernardino. (2013). The Journey of G. Mastorna. The Film Fellini Didn't Make. Nueva York: Berghahn Books ISBN 978-0-85745-971-8..
  13. ↑ Txantiloi:Francés Colombani, Florence. (13 de junio de 2013). «Le voyage dans l’au-delà de Federico Fellini» France Culture.
  14. ↑ (Ingelesez) «19th Academy Awards (1945)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  15. ↑ (Ingelesez) «22th Academy Awards (1950)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  16. ↑ (Ingelesez) «29th Academy Awards (1957)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  17. ↑ (Ingelesez) «30th Academy Awards (1958)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  18. ↑ (Ingelesez) «34th Academy Awards (1962)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  19. ↑ (Ingelesez) «36th Academy Awards (1963)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  20. ↑ (Ingelesez) «43th Academy Awards (1971)» Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  21. ↑ (Ingelesez) The 47th Academy Awards. 1975. Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  22. ↑ (Ingelesez) The 48th Academy Awards. 1976. Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  23. ↑ (Ingelesez) The 49th Academy Awards. 1977. Zinemako Arte eta Zientzien Akademia.
  24. ↑ «Acad Award in picture for Fellini» Variety 18 de enero de 1993.
  25. ↑ Venice Film Festival 1953 Awards. .
  26. ↑ Venice Film Festival 1954 Awards. .
  27. ↑ Venice Film Festival 1969 Awards. .
  28. ↑ Venice Film Festival 1970 Awards. .
  29. ↑ «Venice Festival awards top prize to Varda film» New York Times 1985-09-07.
  30. ↑ «Los premios cinematográficos "Sant Jordi"» Archivo cine Lluis Benejam.

Bibliografia

aldatu
  • Deena Boyer (Agusti Bartra, trad.), Doscientos dias con Fellini: la filmación de 8 1/2. México: ERA, 1967.
  • F. Fellini (Josep Torrell, trad.), Hacer una película.Barcelona: Paidós, 1999.
  • F. Fellini y C. Costantini (Fernando Macotela, trad.). Fellini: les cuento de mí : conversaciones con Constanzo Costantini. México: Sextopiso y CONACULTA, 2005.
  • Giovanni Grazzini (ed.), Algún día haré una bella historia de amor: conversaciones con Federico Fellini. Barcelona: Gedisa, 1994
  • Marta Sanz, *"Cigüeñas", en VV.Txantiloi:EsdAA., Ellos y ellas. Relaciones de amor, lujuria y odio entre directores y estrellas (coeditores: Hilario J. Rodríguez y Carlos Tejeda). Calamar Ediciones /Festival de Cine de Huesca, 2010.

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Federico_Fellini&oldid=9997668"(e)tik eskuratuta