Chogha Zanbil

Chogha Zanbil (persieraz: چغازنبیل‎) Irango Khuzestan probintzian dagoen Elam Inperioaren erorkin multzoa da. Dezful hiriaren mendebaldean dago, 25 kilometrotara, Susatik 45 kilometrotara. K.a. XIII. mendean, 1250. urtearen inguruan, Untash-Napirisha erregeak sortu zuen, Anshan eta Susa hirien arteko bidean. 1979tik Unesco]]k Gizateriaren Ondarea bezala onartu zuen.

Chogha Zanbil
UNESCOren gizateriaren ondarea
Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Iran
Probintzia	Khuzestan
Koordenatuak	32°00′30″N 48°31′15″E
Gizateriaren ondarea
Irizpidea	(iii) eta (iv)
Erreferentzia	113
Eskualdea	Asia eta Ozeania
Izen-ematea	1979 (III. bilkura)
Webgune ofiziala

Historia

Choga Zanbil Elam Inperioaren gune erlijioso garrantzitsua izan zen, Inshushinak Susako jainko nagusiari eskainita. K.a. 1250. urtearen inguruan, Anshan eta Susa hirien arteko bidean, Untash-Napirisha erregeak sortu zuen. Hasierako izena Dur-Untash-Naprisha (Untash-Naprisharen gotorlekua) izan zen.

Itxuraz, hiriak ez zuen arrakasta handia izan edo ez zen helburu horrekin eraiki. Antza, arrazoi ezezagunen ondorioz, lekua oso azkar utzi zuten, agian Untash-Naprisha leinuaren desagerpenaren ondorioz. Eraikitako monumentu gehienak Susara eraman zituzten. Dena dela, bertan eraikitako zigurata mendetan erabili izan zen; azkenik, K.a. 640 urtean, Asurbanipal errege asiriarrak bota egin zuen.

Historialari batzuen ustez Choga Zanbil eraikitzearen helburua Susa ordezkatuko lukeen gune erlijioso berria sortzea izan zen. Bertan Goi eta Behe Elam inperioaren jainko desberdinak batu egin zituzten.

Aztarnategia 1951 eta 1962 artean aurkitu zen.

Aztarnategia

Choga Zambil aztarnategian aurkitu den elementu nagusia lehen aipatu dugun zigurata da. Hasieran tenplu laukidun bat eraiki zen eta, ondoren, gainean zigurata egin zen. Bata zein bestea Untash-Naprisha erregearen garaian egin ziren. Zigurat eraikitzeko teknika oso originala izan zen: Mesopotamian gainean jarritako terrazekin egiten baziren, Chogha Zabilen lau solairu bertikalki ahokatuak eraiki ziren. Zigurat hau Irango bakarra da eta Mesopotamiatik (Irak) kanpo eraikitako gutxienekoa da (bakarrik beste bat ezagutzen da). Dorre hau barruko erdigune gehiena betetzen du.

Tarteko zonaldean jainko txikiei eskainitako 11 tenplu daude. Espezialisten ustez, hasierako planan 22 tenplu aurreikusi ziren baina proiektua ez zen osatu.

Multzo osoa hiru harresi kontzentrikoez babestuta zegoen.

Kanpoaldean, hegoekialdean, errege-auzoa eraiki zen. Bi jauregi eraiki ziren eta haietatik gertu Mesopotamiako suaren jainkoari, hau da, Nuskuri eskainitako tenplua aurkitu da. Jauregi baten azpian bost errege-hilobiak aurkitu dira, bestetik. Hilobi hauek ez ziren Elam Inperioan ohikoak zeren eta gorpuzkinak erraustuak zeuden; ohitura hori hitita eta Hurrita herrietan ematen zen. Datu horretatik errege leinu hori kanpotik etorritako izan zitekeela.

Iruditegia

• 
  K.a. bimilagarren urtean Kaolinitaz egindako iruditxoa.
• 
  Zigurata.
• 
  Sarrera bat.
• 
  Idazkuna.
• 
  Aztarnategia arratsean.
• 
  Zigurata gertutik ikusita.

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Chogha Zanbil

• (Gaztelaniaz): Tchogha Zanbil Unescoren informazioa.
• (Ingelesez): Irudiak Youtuben.

• Datuak: Q4523
• Multimedia: Chogha Zanbil / Q4523