Turko-Bizantziar Gerrak
Turko-Bizantziar Gerrak turkiar herrien eta Bizantziar Inperioaren arteko gerra sorta bat izan ziren, lau mendetan zehar egin zirenak, XI. mendearen erdialdetik, 1453an, Konstantinopla erori arte. Gerra horiek, gerran zeuden estatuetan, eragina izan zuten, eta Gurutzaden zergatietako bat ere izan ziren; Bizantziar Inperioa suntsitzea ekarri zuten —antzinako Erromatar Inperioaren oinordekoa—, eta Otomandar Inperioa garaiko potentzia nagusietako bat bihurtzea ahalbidetu zuten.
| Turko-Bizantziar Gerrak | |
|---|---|
 Mehmed II.a Konstantinoplan sartzea Otomandar Inperioa Bizantziar Inperioaren azken garaipenaren ikurra da. | |
| Data | 1048-1453 |
| Lekua | Asia Txikia Balkanak |
Bizantziar eta turkiarren arteko lehen liskarrak XI. mendearen erdialdetik datoz, Oguz eta Seljuktarrek osatutako turkiar taldeak Bizantziar Inperioaren ekialdeko mugan kokatu zirenean. 1055etik aurrera, abbastarren kalifa-herriaren antzinako lurraldean turkiarrak behin betiko instalatzea zela eta, seljuktarrak bizantziarren bizkar hedatu ziren. Manzikerteko guduan, seljuktarren garaipenak, bizantziar gerra zibilekin batera, turkiarren Asia Txikiaren kolonizazioa erraztu zuen. Bizantziar tronura Komnenotar Etxearen igotzeak eta Lehen Gurutzadak, hala, seljuktarrak penintsulako mendebaldean konkistatutako lurraldearen zati bat lagatzera behartu zituen, baina bizantziarrek ez zuten berreskuratzea lortu.
XII. mendeko bizantziarren gainbeherak seljuktarrek bereganatutako lurraldeak galtzea ekarri zuen. Laugarren Gurutzadatik sortutako inperioaren zatiketaz ezin izan zuten aprobetxatu, bai Menderesko Antiokian izandako porrotagatik, bai mongoliarren inbasioengatik, haien lurraldeak hainbat Estatutan banatu baitzituzten.
Bizantziarrak, 1261etik hasi eta latindarrei hartutako Konstantinopla berreskuratzean, seljuktarrak ordezkatu zituzten turkiar emir desberdinak bizantziar lurraldea bereganatzen hasi ziren eskualdean, non, XIV. mendearen hasieran, ia Anatolia guztia kontrolatzen zuten, nahiz Kataluniako Konpainia Handiak esku hartu. Otomandar emirerria izan zen bizantziar egoeratik etekin handiena atera zuena. Nizea eta Nikomedia konkistatu zituen 1330 inguruan. Handik laster, otomandarrak Bosforo zeharkatu, eta Europan ere finkatu ziren, non, pixkanaka, Balkanetako penintsulako kristau estatu guztiak menderatu zituzten. 1389an hasita, Bayezid I.aren erregealdian, Konstantinoplak blokeoa jasan zuen mendebaldeko abenturazale batzuek bakarrik saihestea lortu zutena. Ordurako, Bizantziar Inperioa Konstantinoplara eta bere inguruetara eta Moreako Despoterrira murriztua zegoen. Bayezidek, 1402an, Ankarako guduan Tamerlanen aurka izan zuen porrotak Inperioa ahuldu zuen; hurrengo hamarkadan, gerra zibilean murgildu zen, eta ordura arte menderatutako emirerrien matxinada jasan zuen. Bizantziar Inperioak ia ezin izan zuen egoera hori aprobetxatu, eta laster itzuli zen lehengora, 1402ko otomandar porrotaren aurretik zegoenera. 1422an, Konstantinoplaren lehen setioaren ondotik, Mehmed II.ak zuzendutako otomandarrek bizantziar hiriburua bereganatzea lortu zuten 1453an, Erromatar Inperiotik geratzen zenari amaiera emanez.
Seljuktarren eta bizantziarren arteko liskarren arrazoia aldatu
Turkiarrak, jatorriz, Erdialdeko Asiakoak dira, gaur egun Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kirgizistan eta Tajikistan estatuei dagozkien lurraldeetakoak. Hainbat mendez, haien lurrak Abbastar Kalifa-herriarekin muga egiten zuten. Herri horiek ez ziren entitate politiko komun batekoak, baizik eta deskribatutako lurraldea banatzen zuten hainbat tributan bilduta zeuden (qarluqs eta oğuztarrek bezala, esaterako). Batzuk, apurka-apurka, Islamiar bihurtu ziren; beste batzuek, berriz, beren arbasoen praktika erlijiosoak mantendu zituzten, xamanismoaren antzekoak. Musulmanen eta turkiarren arteko harremanak gutxi ziren, baina abbastar kalifek, turkiarrak bizkartzain gisa erabiltzeko ohitura hartu zuten. Al-Mamun kalifarekin hasi zen tradizio hori, pixkanaka, turkiarrak abbastar intrigetan parte hartzera, eta kalifa-herriko erabaki politikoetan parte hartzera eraman zituen[1]. Bestalde, X. mendearen amaieran, ongi kohesionatutako lehen estatu turkiarrak sortu ziren; horiek, ordea, Mongol Inperioaren hedapena jasan zuten, bertako biztanleak mendebaldera mugitzera bultzatu zuena[2].
Erreferentziak aldatu
- ↑ Sourdel y Sordel-Thomine, Comunique y Janine (1993). La civilisation de l'islam classique (Frantsesez). Arthaud. p. 77.
- ↑ (Gaztelaniaz) Guerras turco-bizantinas. 2022-12-05 (Noiz kontsultatua: 2022-12-09). 174 or.
Bibliografia aldatu
- Bréhier, Louis (2006) [1946]. Vie et mort de Byzance. París: Albin Michel. ISBN 2-226-17102-9.
- Grant, R. G. (2005). Battle: A Visual Journey Through 5,000 Years of Combat, Dorling Kindersley Publishers Ltd.
- Madden, Thomas F. (2005). Crusades the Illustrated History. Ann Arbor: University of Michigan Press.
- Mango, Cyril (2002). The Oxford History of Byzantium. Nueva York: Oxford UP.
- Parker, Geoffrey (2005). Compact History of the World. Londres: Times Books, 4.ª edición.
- Sherrard, Philip. Great Ages of Man Byzantium. Time-Life Books.
- Ducellier, Alain; Kaplan, Michel; Martin, Bernadette (1989). El Cercano Oriente medieval. Ediciones AKAL. p. 304. ISBN 9788476003381.
- Ostrogorsky, Georg (1984). Historia del Estado Bizantino. Madrid: Ediciones Akal S.A. ISBN 84-7339-690-1.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q630259
