Stack (geologia)
Stacka, kostaldetik gertu, itsasoaren gainetik altxatzen den muino harritsua da, olatuek itsaslabar baten zati bigunenetan egiten duten higaduraren eraginez sortzen dena[1]. Ondorioz, lur-forma hori, lehen, penintsulako zatia zen, baina, olatuen eraginez, isolatuta zegoen itsaslabarrean, haitzulo bat zulatzean hasi zen higadura prozesu bat abiaraziz[2]. Denboraren poderioz, erortzen amaitzen den arku edo zubi bat eratzen da, stack deitzen diren irtengune isolatuak sortuz. Horiek itsas higadura jasaten jarraitzen dute arrezife bihurtu arte; zikloaren azken fasea da.
Hala ere, batzuetan, "stack" izena kostaldetik gertu ez dauden muino harritsuei ematen zaie, horren adibide dira Caliko eta Citará-ko stack-ak.
Lur-forma horren adibiderik ikusgarrienetako bat Australiako Apostoluen kostaldean aurkitzen da, Victoria hegoaldeko estatuan, non Hamabi Apostoluak izenez ezagutzen den labar multzo bat altxatzen den. Erliebe ezaugarri horietako asko Lugoko kostaldean ere ikus daitezke, zehazki, Las Catedrales hondartzan. Euskal Herrian, aipagarriak dira Hendaiako Dunbarriak, Anton Abadiaren jauregiko Santa Ana lurmuturraren parean. Euskal mitologiaren arabera Dunbarriak —Dunba luze eta Dunba zabala—, gentilek Baionako katedralaren aurka botatako harriak dira, baina, estropezu bat zela medio, Hendaian erori ziren[3].
Gaztelaniaz, Farallon Izena ematen zaio, zeina latin arruntetik edo italiar faraglione terminotik datorren eta, ziurrenik, pharos grezieratik datorrena; itsasargia esan nahi du, izan ere, talasokrazia indartsuen garaian, stackak suteez markatuta zeuden, ziurrenik, gaueko nabigazioan, itsasontziak hondoratu ez zitezen.
Batzuetan, geomorfologian, stack terminoa, edo eskualdeko aldaerak ere erabiltzen dira horiek deskribatzeko: raukar (Suedian) edo kekur (Errusian).
Eraketa aldatu
Stackak, normalean, geruza horizontalean dauden arroka sedimentario edo bolkanikoetan sortzen dira, batez ere, kareharrizko itsaslabarretan. Arroka horien gogortasun ertainak higadura urratzaile eta xehatzailearekiko erresistentzia ertaina dakar. Geruza erresistenteagoa den gailurra sor dezake. Harkaitz ahulagoa duten itsaslabarrek, hala nola buztina edo oso artikulatua den arroka, erortzeko eta azkarregi higatzeko joera dute stackak azaleratzeko, harri gogorragoak, granitoa adibidez, modu ezberdinean higatzen diren bitartean.
Eratze-prozesua sarritan hasten da itsasoak ahultasun-lerroak erasotzen dituenean, hala nola, juntura malkartsuak edo labar-azaleko faila-eremu txikiak. Pitzadura horiek pixkanaka zabaltzen dira, eta haitzulo bihurtzen dira. Haitzulo batek muino bat zeharkatzen badu, arku bat sortzen da. Higadura handiagoak arkua erortzea eragiten du, harkaitz gogorraren zutabea itsasertzetik urrun utziz. Azkenean, higadurak itsaslabarra erortzea eragingo du, motzondo bat utziz. Motzondo horrek uharte harritsu txiki bat osatzen du, normalean, itsasgorak urpera dezakeen bezain baxua.
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Easterbrook, D. J. (1999). Surface Processes and Landforms. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall. p. 442. ISBN 0-13-860958-6
- ↑ "Sea stacks" britannica.com Archived 2009-04-14 at the Wayback Machine
- ↑ Hendaia eta bitxikeriak Mintzalagunen 2013-11-07an
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q747957
Multimedia: Geological stacks / Q747957
| Wikiztegian orri bat dago honi buruz: stack (geologia) . |