Maria Rita Barrenetxea
Maria Rita Barrenetxea Morante (Bilbo, Bizkaia, 1757ko maiatzaren 13a - Madril, Espainia, 1795eko azaroaren 23a), Solanako Markesa eta Carpiko Kondesa, aristokrata eta gaztelaniazko idazlea izan zen. XVIII. mendeko ilustratua. Euskal Herriko lehenengo emakume antzerkigiletzat onartua izan da.[1][2]
| Maria Rita Barrenetxea | |
|---|---|
 Maria Rita Barrenetxearen erretratua, Francisco Goyak egina; une hartatik hilabete gutxira hil zen Barrenetxea.  Irudi gehiago | |
| Bizitza | |
| Izen osoa | María Rita Nicolasa de Barrenechea y Morante de la Madrid |
| Jaiotza | Bilbo, 1757ko maiatzaren 19a |
| Herrialdea |  Bizkaia, Euskal Herria |
| Heriotza | Madril, 1795eko azaroaren 23a (38 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania euskara |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | prosalaria, antzerkigilea, idazlea eta aristokrata |
| Mugimendua | Enlightenment in Spain (en)  |
BizitzaAldatu
Bilbon, 1750eko maiatzaren 13an jaioa, Maria Ritaren gurasoak aristokratak ziren biak: José Fernando Barrenetxea, Puertoko II. markesa, eta Ana María Morante, Solanako markesa. Ama hil ondoren, aita apaiz egin zen; eta biak, aita eta alaba, Valladolidera joan ziren bizi izatera. Maria Ritak Santa María la Real de Las Huelgas monasterioan egin zituen lehenengo ikasketak.
1775ean, Juan Sahagun Mata Linaresekin ezkondu zen, hori ere aristokrata, Carpioko kondea. Senarraren karguak zirela eta, lehendabizi Bartzelonara joan ziren, eta 1780an Madrilera, non senarrak alcalde de casa y Corte kargua bete zuen. Bi alaba izan zituzten.
Zenbait senitarteko Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen partaideak zituen, eta agian horren eraginez Maria Rita Real Sociedad Económica Matritense de Amigos del País delakoaren Emakumeen Biltzarreko lehendabiziko bazkideetako bat izan zen. Elkarte horretan, garaiko beste emakume ilustratu ezagunekin harremanetan izan zen, eta Gaspar Melchor de Jovellanos idazlea ezagutu zuen. Osasun ahula zuen, eta medikuak lekuz aldatzeko aholkua eman zion. Orduan, Bilbora itzuli zen; garai horretako zenbait gutun ezagutzen dira. Berriro ere Madrilera joanda, han hil zen, 1795ko azaroaren 23an.[3]
LanakAldatu
Maria Rita Barrenetxearen lan gehienak galdu dira. Antzezlanak idatzi zituen batez ere, komediak bereziki. Bidaia-liburu bat ere aipatua izan da.
- Catalin, antzezlana. Portugaleten girotua. Urte askoan galduta egon ondoren, arartekoak berreskuratu zuen 2006an.[4]
- La aya
- Izenbururik gabeko beste testu bat.
BibliografiaAldatu
- "Catalin" de Rita de Barrenechea y otras voces de mujeres en el siglo XVIII. Hitzaurrea: Inmaculada Urzainqui. Alacant, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2013.
ErreferentziakAldatu
- ↑ https://web.archive.org/web/20170208034156/http://www.basques.linhd.es/items/show/3492
- ↑ bilbaopedia.info
- ↑ https://web.archive.org/web/20170208034156/http://www.basques.linhd.es/items/show/3492
- ↑ http://www.cervantesvirtual.com/obra/catalin-de-rita-de-barrenechea-y-otras-voces-de-mujeres-en-el-siglo-xviii/
