Maria Dolors Laffitte

Maria Dolors Laffitte
	;
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Maria Dolors Laffitte i Masjoan
Jaiotza	Roda de Ter, 1949ko abuztua
Herrialdea	Katalunia
Heriotza	Girona, 2008ko otsailaren 15a (58 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania; katalana
Jarduerak
Jarduerak	abeslaria eta politikaria
Musika instrumentua	ahotsa

Maria Dolors Laffitte i Masjoan (Roda de Ter, Bartzelona, 1949ko abuztua - Girona, 2008ko otsailaren 15a) katalanezko kantaria izan zen, eta bere errepertorioan autore-kanta, Kataluniako musika tradizionala, Trovadores lirika, musika zaharra, sefardita berreskuratu eta poeta katalanen lana zabaldu zuen. Hastapenetan Nova Cançóren mugimenduarekin lotuta egon zen, Dolors Laffitte izenarekin ezaguna izan zen artistikoki, eta ondoren Maria Laffitte izenarekin.

Biografia aldatu

Roda de Ter-en jaio zen 1949an, aita jatorri okzitanoko familia batean. Ondoren, Laffitte Girona hirian bizi izan zen 2002az geroztik, non musika tradizionala eta Erdi Arokoa, sefardi-kantutegia eta trobadoreen lirika berreskuratu zituen. Ekialdeko filosofiaz eta mistizismoaz konbentzituta eta interesaturik zegoen ekologista, 1960ko hamarkadaren amaieran Nova Cançóren mugimenduaren bultzatzaileetako bat izan zen. Raimonen, Ovidi Montllorren eta Joan Manuel Serraten urratsei jarraituz, Tradizioncionàrius jaialdiaren eta Pangea Music kultura-fundazioaren sortzaileetako bat izan zen.^[1]

Lan ibilbidea aldatu

1964an hasi zen abesten Manlleu adopzio-hirian, eta 1968an grabatu zuen lehen diskoa, Cançons occitanes (18 urte zituela), Robèrt Lafont-en testuen Josep Maria Espinás-ek sinatutako bertsioekin, Gui Brogliaren musikarekin. 1968an, Lluís Llachekin batera, Mediterranear Kanta Jaialdian parte hartu zuen, Josep Maria Andreuren eta Lleó Borrellen A cara edo creu abestiarekin. Kanta hori Concèntric-ek argitaratutako disko txikian dago, eta Espinep Mariak itzulitako Jacques Brelsen Les vieux kanta ere badu. Urte horretan bertan jaso zuen urteko Disc Català saria. Concèntric diskoetxeak 1969an argitaratutako EP batean, Jacques Brelen Que n'havem fet, bona gent? abestu zuen, Francesc Vallverdúk moldatua; Josep Maria Espinàsen Una parella als afores, eta Jean Ferraten abestiak: Feliç aquell que mor d'amor y Els petits cafèr katalanera Espinàsek moldatua 1971n Cançons d'Israel argitaratu zuen, Concèntric-ek ere argitaratua.^[2]

1972an Bestiari diskoan eta ikuskizunean parte hartu zuen, Pere Quart-en testuekin, La Trincak ekoitzia, eta besteak beste, Miquel Cors, Joan Borràs eta Carme Molinaren laguntzarekin. Bartzelonako La Cova del Drac-en "Ca-barret" antzerki-saioetan parte hartu zuen, eta 1973an disko bat argitaratu zuen, ikuskizun horietako zenbait kanta bilduz, Varietat de varietats izenburupean. Brelen beste abesti bat izan ezik: Le diable (ça va), Bé katalanez; Maria Aurèlia Capmany eta Vidaume abestiak ere baditu, abesti herrikoietatik edo Josep Maria Martiren musikatik abiatutako umoretik dramatismorako abestiak.

Laffitte, besteak beste, Ara va de bo (70eko hamarkada) eta L'arc en el cel (80ko hamarkada) taldeetan aritu zen, haurren abestiak lantzeko, baita La Corranda eta Ensamble Llull taldeetan ere. 1975ean grabatu zuen Hello, Dolors! hainbat kantarik idatzitako kantu berriekin: La Trinca-ren Hello, Dolors! Helloren parodia, Dolly! , Mistinguetten Ja he reconegut (Núria Feliuk popularizatua katalanez), Teresa de Rebullen Costes de Riago, Joan Isaacen Digues-m'ho de prop edo Sol, abestia, Ramon Muntangerrek musika jarritako Josep Palau i Fabreren poema. Ramon Muntangerrek gero bere disko propioan grabatu zuen, Toni Lloveten El hombre de Cromagnon, Lluís Llachen Somni d'alba, Maria de Mar Boneten Les oliveres, Pere Tàpiasen Senyoreta de bon casar, Ovidi Montllorren Fuig eta Laffitek musikatutako Vaig com les aus Palauren poema.

Els trobadors taldea sortu zuen Alfons Encinasekin batera. 1991n Alfons Encinasekin, bere bi seme-alaben aitarekin, Et ades sera l'alba diskoa grabatu zuen. Disko horretan trobadore-kantak eta Ramon Llullenak kantatu zituen, antzinako musika-tresnekin. Nazioartean zabaldu zen, eta Loreena McKennitt abeslari irlandarraren erreferentzia izan zen 1994ko The mask and mirror lanerako. Ibilbide profesionalarengatik Bartzelonan bizi izan zen lehenik, gero Pieran, Vilerten eta Bañolasen, eta, azkenik, 2002an Gironan. Azken urteotan, bakarka aritu zen, Dolors Laffitte izena aldatu eta 'Maria D. Laffitte' izena hartu zuen, eta 1996an 'Maria Laffitte'. Ekologista-kutsuko aktibismo politikoa indartu zuen, eta batez ere musika trobadore-okzitanoaren, abesti sefardien eta poeta estimatuen hedapenean jardun zuen. 1995ean poeta horien letrei musika jarrita Estimats poetes. Cants del esperit diskoa egin zuen Mercè Torrentsekin batera.^[3]

2001ean Canciones tradicionales de Catalunya diskoa argitaratu zuen Lautaro Rosasek lagunduta. Disko horretan, sentsibilitate handiz berreskuratu zuen Kataluniako kantutegi herrikoia. Carrer segueixo, 1968an grabatutako gai okzitano zahar bat, bere azken lanetako bat da, Avui egunkariak 2007an argitaratu zuen Cançoari buruzko bilduma batean. Maria Laffite bere interpretazioetan transmititzen zuen energia emozionala denon gogoan gelditu da.^[4]

2002an, Avilako Ikerketa Mistikoen Nazioarteko Zentroarekin lankidetzan argitaratutako "Ávila Mística" (Villamonte Editoreak) liburuan parte hartu zuen. Besteak beste, Teresa Avilakoaren, Joan Gurutzekoaren, Moshe Ben Semtoven, Tomás Luis de Victoriaren, Antonio de Cabezónen, Cancionero de Uppsalaren eta anonimoen poemak dira, Maria Laffitte, Accentus, Oni Wytars eta Cuarteto Victoriak interpretatuak.^[5]

Funtsezko diskografia^[6] aldatu

"Cançons occitanes" (Concèntric, 1968)
"Cançons d'Israel" (Concèntric, 1971)
"Hello Dolors!" (Edigsa, 1975)
"Et Ades sera l'Alba" con Els Trobadors (Sonifolk S.A., 1991)
"Estimats poetes" con Mercè Torrents (Picap, 1995)
"Music of the Trobadours" con Ensemble Unicorn y Michael Posch (Naxos, 1996)
"D'amic e amat" (Institut d'Estudis Baleàrics, 1998)
"Canciones tradicionales de Catalunya" (Sonifolk S.A., 2001).

Sariak aldatu

Disc Català saria

Erreferentziak aldatu

Bibliografia aldatu

Cançoko hiztegiak. D´Els Setze Jutges rock katalanarekin. Miquel Pujadó. Enciclopèdia Catalana, 2000.

Kanpo estekak aldatu

Maria Laffitte-ren My space

Datuak: Q9028860

[1] El Periódico - Fallece Dolors Laffitte, pionera de la Nova Cançó

[2] RTVE - Tradicionàrius - Recordant Maria Dolors Laffitte (en catalán)

[3] El País - Fallece Dolors Lafitte, voz de la cara clásica de la Cançó

[4] Enderrock - Estimada Maria Laffitte (en catalán)

[5] El argonauta - Ávila Mística

[6] Discografía de Dolors Laffitte

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]