Lohi-euri
Lohi-euria harea- eta hauts-zatikiak dauzkan euria da. Zatiki horiek oso urruneko eskualdeetatik etorriak izan daitezke.[1] Burdin oxidozko hautsa edukitzearen ondorioz kolore gorrixka duen euriari odol-euria diote.[1]
Azterketa zientifikoa aldatu
Giuseppe Maria Giovene zientzialari italiarrak lohi-euriaren gertakaria aztertu zuen, 1803an fenomenoa zuzen azaltzeko gai izan zena. 1803ko martxoaren 7an, Italiako hegoaldeko Apulia eskualdean lohi-euria egin zuen. Garai hartan, euria Vesubio eta Etna sumendien leherketek eragiten zutela, edo itsas hondotik zetorren eta lurrunak altxatutako materiala garraiatzearen ondorio zela uste zuten. Giuseppe Maria Giovenek gertakaria prezipitazioaren aurreko haizearekin lotu zuen, eta hauts hori hego-ekialdetik zetorren haizeak bultzatuta Afrikatik etorri zela ondorioztatu zuen.[2][3]
Banaketa geografikoa aldatu
Lohi-euria ohiko fenomenoa da Mediterraneo mendebaldean eta hegoaldean, eta Afrika iparraldetik igarotzen diren sakonune atmosferikoek emandako hautsa iristen da bertara. Basamortuko hauts-iturri nagusiak Iberiar penintsulara eta Balearretara iristen dira, haizeak garraiatutako hauts moduan edo buztinezko euri moduan, Saharako basamortutik, Atlas mendikatetik eta erdialdeko Aljeriatik.[4]
Lohi-euriak nahiko ohikoak dira, eta 1990eko hamarkadaren hasieran ugaritzen ari ziren Mediterraneoko arroan.[5]
Halaber, fenomenoa Ipar Amerikako basamortu-eskualdeetan ere gertatzen da, hala nola Texas mendebaldean edo Arizonan, eta, batzuetan, larreetan, 2008ko martxoaren 18an Texasko Bexar konderrian gertatu zen bezala.
Osaera aldatu
Lohi-euria oso alkalinoa da.[4] Partikula handienetako batzuek konposatu kimikoen nahasketak dituzte, hala nola sulfatoak eta itsas gatza (batez ere sodioarekin, kloroarekin eta magnesioarekin). Mineral nagusiak, ugaritasunetik beheranzko ordenan, illita, kuartzoa, esmektita, palygorskita, kaolinita, kaltzita, dolomita eta feldespatoak dira. Mallorcan, azterlan baten arabera, lohi-euriaren partikulen % 89 (bolumenaren arabera) lupetzari zegozkion, eta ia ez zegoen buztinik ( % 0,29 baino gutxiago).[6]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2017]
- ↑ (Italieraz) Tripaldi, Andrea. (1841). «Elogio storico del canonico arciprete Giuseppe Maria Giovene» Memorie di matematica e di fisica della Società italiana delle scienze residente in Modena (Modena: Tipi della R. D. Camera) 22: 20..
- ↑ Giovene, Giuseppe Maria. (1803). Lettera su di una pioggia rossa. .
- ↑ a b Avila, Anna; Queralt-Mitjans, Ignasi; Alarcón, Marta. (1997). «Mineralogical composition of African dust delivered by red rains over northeastern Spain» Journal of Geophysical Research 102: 21977–21996. doi:. Bibcode: 1997JGR...10221977A..
- ↑ Quereda Sala, José; Olcina Cantos, Jorge; Montón Chiva, Enrique. (1996). «Red dust rain within the Spanish Mediterranean area» Climatic Change 32: 215. doi:. Bibcode: 1996ClCh...32..215S..
- ↑ (Katalanez) Fornós, Joan J., Crespí, Damià; Fiol, Lluís. (1997). «Aspectes mineralogics i texturals de la pols procedent de les pluges de 1ang a les IIles Balears: la seva importancia en alguns processos geologics recents» Boll. Soc. Hist. Nat. Balears 40: 114–122..
Kanpo estekak aldatu
|
Artikulu hau meteorologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |