Liejako tranbia
Liejako tranbia Lieja hiriko tranbia sarea da. Lieja udalerriaz gain, Herstal udalerrira ere ematen dio zerbitzua, guztiak Liejako probintzian.
| Tramway de Liège | |||
|---|---|---|---|
| Liejako tranbia | |||
 2020an jendearentzat aurkeztutako ibilgailu bat | |||
| Datu orokorrak | |||
| Garraio mota | tranbia | ||
| Eskualdeak | Lieja,  Belgika | ||
| Line kopurua | 1 | ||
| Geltokiak | 23 (+9 planifikatuak) | ||
| Jabea | Valoniako Garraio Operadorea | ||
| Webgunea | www.letram.be | ||
| Ustiapena | |||
| Hasiera | 2025ko urtarrilaren 31a (-1 urte) | ||
| Eragileak | TEC Liège-Verviers | ||
| Maiztasuna | 4 − 15' | ||
| Datu teknikoak | |||
| Luzera | 11,8 km (+6,4 planifikatuak) | ||
| Denbora | 30 min | ||
| |||
Sareak linea bakarra du, Opérateur de transport de Wallonie enpresa publikoak operatua, TEC (« Transport en commun » markapean) 23 geltokiz osatua. Lehengo linea 2025eko urtarrilaren 31an inauguratuko da, Standard eta Coronmeuse edo Liège Expo geltokien artean.
2026rako iparraldean Herstaleko erdialderaino eta hegoaldean Seraingeraino luzatzeko asmoa dago.
Historia aldatu
Aurrekariak aldatu
Lieja hiriak hainbat tranbia sare ezagutu zituen XIX. mendearen amaieratik 1960ko hamarkadara arte. Hasiera batean, Liejako Tranbia Bateratuen eta Hedakuntzen Konpainia (TULE) sortzeko 1928an elkartu ziren konpainia ezberdinek ustiatu zuten. Sare hau, Liejako nagusiena, beti independente mantendu da Trenbide Bizialen Elkarte Nazionalak (SNCV) modu metrikoan ustiatzen duen saretik, bai eta Liejatik Flemalle eta Seraingera doan tranbiatik ere (Ougreerako antena batekin).
Sare ezberdin hauek 1950eko eta 1960ko hamarkadetan ezabatuak izan ziren, azken tranbia 1967ko azaroan ibili zen. Valoniako Garraiobide Publikoaren Museoak sare zahar horietako ibilgailu ugari gordetzen ditu.
1971n, metro bat egitea erabaki zen.[1][2] Horrela, 750 metro luzeko tunel bat eraikiko da Saint-Léonard eta La Batte kaien azpian. Baina metroa ez da inoiz egunez bizi, eta tunela gaur egun Belgikako Alferrikako Lan Handietako bat da. TECak hogeita hamar bat autobus zahar gordetzen zituen han 2019ko urriaren 30tik, asteazkenetik, ostegunera, gauera arte. Izan ere, hainbat urtez "urbex" aren biktima izan da. YouTuben bideo bat dago. Bertan, legez kanpoko miaketa ikus daiteke. Tranbiaren lehengo linearen eraikuntzan, tobera berriz tapatua izan da, merkatariei leku gehiago uzteko batelean.[3][4]
Proiektua aldatu
2008tik aitzina, adostasun bat bada burgmestreen (alkateen) biltzarrean, Valoniako eskualdean tranbiaren itzulerari buruz. Izan ere, alde batetik, metropolialdeak Liejako auto-trafikoaren etengabeko hazkundeari aurre egin behar dio, eta bestetik, ardatz batzuk gainezka daude, ibar-hondoa bereziki (hirigunea, nagusiki).[5]
Egitasmoa zehaztugabea da orduan: Seraingetik Herstalera doan lehen linea bat hartua dela dirudi, eta bigarren lerro bat, berriz, Ansetik Chênéera, edo Vaux-sous-Chèvremontera doana. Zenbaitek azpimarratzen dute, gainera, hiriguneko begizta bat aurreikusteko beharra, gutxi gora-behera gaur egungo Liejako autobusen 4. linea ordezkatuko lukeena.
Lehen linea eraikitzeko kostua 500 milioi eurokoa da, bigarrena 300 eta 700 milioi artean. Lehen lerroaren inaugurazioa 2015erako nahi da. 17,5 kilometro luze, linea horrek 25 geltoki izango lituzke, eta horietatik zazpi autobusekiko intermodalitate indartsuko puntuak izango lirateke.[6]
2011ko urriaren 21ean, Valoniako Gobernuak 1 linearen behin betiko diseinua onartu zuen. Abenduaren 22an, Gobernuak 1. linearen lehen fasea egitea adostu zuen, hau da, Sclessin eta Coronmeuse arteko lotura. Zati horrek 2017rako argia ikusi behar zuen, proiektua 2017ko Nazioarteko Erakusketarako hiriaren hautagaitzaren baitan pentsatua baitzen.[7][8]
DBFM kontratuaren izenpetzea (Design, Build, Finance, Maintain) 2015eko udaberrian pentsatua zen. Honen ondotik, prestaketa ikerketa fase bat iragan behar zen, eta, ondotik, obra bat, 2018ko udazkenean tranbia komertzialki martxan ezartzeko. Hala ere, 2015eko martxoan, Eurostatek, kontabilitate arauen kontrolerako Europako organoak, Liegeko tranbiaren finantzamendu txostena gordetzen du.[9]
2015eko uztailean, Eurostatek, bigarren aldiz eta dosierraren aldaketen ondorioz, ezezko iritzi bat eman zuen. 2016ko urtarrilaren 16an, Lieja hiriak iragarri zuen hirugarren aldiz jarraian jaso zuela Eurostaten kontrako iritzia. Egun berean, tranbiaren aldeko eskaera egin zuen.
2017ko otsailaren 10ean, Eurostatek finantza muntaketa onartu zuen. Lanak 2018ko bukaeran hasiko direla aurreikusten da, 2022ko udaberrian ustiaketa hasteko. 2016ko martxoan, lizitazio berria egina da. 2017ko urriaren 5ean, Liejako tranbiaren eskaintzak ofizialki aurkezteko epea bukatua zen. Borroka Alstom frantziarraren eta Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles tren-materialaren euskal fabrikatzailearen arteko dueluan laburbiltzen da.[10]
2018ko irailaren 19an, Valoniako Garraio Operadoreak "TramArdent" unean uneko elkarteari esleitu zion kontratua. Beraz, CAF euskal herritarrak hornituko ditu ibilgailuak, bere Urbos gamako tranbiak izango direnak. Azpiegiturei dagokienez, Colas enpresa arduratuko da horretaz. Erabaki hori OTWko administrazio kontseiluak berretsi zuen 2018ko azaroaren 28an.[11]
Eraikuntza aldatu
Sarea aldatu
Sareak linea bakarra du:
| Linea | Ibilbidea | Hasiera | Luzera (km) | Geldialdiak | Eragilea |
|---|---|---|---|---|---|
| T1 | Standard ↔ Coronmeuse / Liège Expo | 2025eko urtarrilaren 31an | 11,8 | 23 | TEC Liège-Verviers |
Geltokiak aldatu
| Geltokia | Udalerria | Koordenatuak | Konexioak | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ■ | Standard | Lieja | 50°36′39″N 5°32′41″E |  8 9 10 43 44 45 56 88 89 90 91 94
|
| ||||
| ● | Place Ferrer | Lieja | 50°36′35″N 5°33′11″E | ||||||
| ● | Petit Bourgogne | Lieja | 50°36′35″N 5°33′46″E | 20
|
|||||
| ● | Val Benoît | Lieja | 50°36′53″N 5°34′22″E | ||||||
| ● | Général Leman | Lieja | 50°37′13″N 5°34′26″E |  B2 6 30 31 58 63 64 65
|
|||||
| ■ | Gare des Guillemins | Lieja | 50°37′30″N 5°34′7″E | B2 6 20 30 31 32 57 58 60 61 62 63 64 65 E20 E69 S41 S42 S43 S44  Lieja–Guillemins
|
|||||
| ● | Petit Paradis | Lieja | 50°37′41″N 5°34′19″E | 32 60 61 62
|
|||||
| ● | Blonden | Lieja | 50°37′52″N 5°34′8″E | 32 60 61 62
|
|||||
| ● | Charlemagne | Lieja | 50°38′7″N 5°34′7″E | ||||||
| ■ | Pont d'Avroy | Lieja | 50°38′20″N 5°34′7″E | 20 21 22 23
|
|||||
| ● | Sauvenière | Lieja | 50°38′31″N 5°33′59″E | ||||||
| ■ | Opéra | Lieja | 50°38′38″N 5°34′13″E | 3 17 26 27 29 126
|
|||||
| ■ | Saint-Lambert | Lieja | 50°38′41″N 5°34′24″E | 11 12 33 38 39 51 52 53 54 55 56 73 75 82 83 84 85 153 S41 S42 Lieja–Saint-Lambert
|
|||||
| ∨ | La Batte | Lieja | 50°38′42″N 5°34′46″E | 4 11 24 33 38 39 73
|
|||||
| ∧ | Féronstrée | Lieja | 50°38′48″N 5°34′48″E | ||||||
| ∨ | Curtius | Lieja | 50°38′48″N 5°35′2″E | 6
|
|||||
| ∧ | Pont Maghin | Lieja | 50°38′52″N 5°35′4″E | ||||||
| ● | Marengo | Lieja | 50°38′54″N 5°35′33″E | ||||||
| ● | Pont Atlas | Lieja | 50°38′57″N 5°35′50″E | ||||||
| ● | Parc Reine Astrid | Lieja | 50°39′8″N 5°36′16″E | ||||||
| ■ | Place Coronmeuse | Lieja | 50°39′17″N 5°36′43″E | 6 7 34 35 36 37 72 76 77 78
|
|||||
| ● | Droixhe | Lieja | 50°38′49″N 5°36′13″E | 11 39
|
|||||
| ■ | Liège Expo | Lieja | 50°38′44″N 5°36′35″E | 11 32 38 39 61 62 67 68 69 S43 S44 Bressoux
|
|
Mapa aldatu
Disuasio-aparkalekuak aldatu
Lineak disuasio-aparkaleku ofizial bi ditu guztira, seinaleztatuta eta araututa:[12]
| Aparkalekua | Hornitutako geltokia | Konexioak | Inaugurazioa | Tokiak |
|---|---|---|---|---|
| Sclessin | Standard | 2025 | 665 | |
| Bressoux | Liège Expo / Bressoux | 2025 | 771 |
Ustiapena aldatu
Sarea lankidetza publiko-pribatuan ustiatuta dago, TEC marka operatiboarekin.[13]
Maiztasunak aldatu
Flota aldatu
Tranbiak CAF euskal enpresak eraiki ditu Bilboko lantegian, Euskal Herrian.[14]
Tarifak aldatu
Tranbiaren tarifak TEC sarean bildutako Valoniako gainerako garraiobide publikoen berberak izango dira. Autobus-sarearekiko intermodalitatea posible da.[15]
| JOAN BAKARREKIKO TXARTELAK[16] | ||
|---|---|---|
| Txartel bakarra | Egun-txartela | |
| NEXT (1 edo 2 zonaldeak bakarrik) | 2,10 € | 4,20 € |
| HORIZON (TEC sare guztia, Express lineak izan ezik) | 3,00 € | - |
| EXPRESS (TEC sare guztia) | 5,00 € | 8,00 € |
| HAINBAT JOAN TXARTELAK[16] | ||
| Fixe | bidaien zk. | |
| NEXT (1 edo 2 zonaldeak bakarrik) | 9,20 € | 8 bidaiak |
| HORIZON (TEC sare guztia, Express lineak izan ezik) | 13,80 € | 6 bidaiak |
| EXPRESS (TEC sare guztia) | 13,80 € | 4 bidaiak |
Etorkizuna aldatu
Linearen bi luzapen proiektatu dira:
- Sclessinetik Seraingera (4 geltokiak): Aciéries, Tilleur, Mireille Franzen eta Gare de Jemeppe
- Coronmeusetik Herstalera (4 geltokiak): Solvay, Marexhe, Cœur de Ville eta Place Licourt
Gainera, Ans eta Vaux-sous-Chèvremont (Chaudfontaine) artean ekialdetik mendebaldera bigarren linea bat eraikitzea aztertzen ari dira.[17]
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Frantsesez) «Liège : incendie dans un tunnel désaffecté - RTC Télé Liège» www.rtc.be (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Le métro de Liège (1986)» RTBF (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Scène impressionnante à Liège: un tunnel destiné au pré-métro a brûlé toute la nuit» RTL Info 2019-10-31 (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Liège : le tunnel des bus fantômes par un youtubeur néerlandais - RTC Télé Liège» www.rtc.be (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Sudinfo.be, information en continu, actualités, politique, régions, sport, buzz.» sudinfo.be 2024-02-02 (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) Boutsen, Bruno. (2024-02-02). «Priorité absolue au tram à Liège» La Libre.be (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Liège: le tracé du futur tram a été adopté» RTBF (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) P.P. (2024-02-02). «Accord sur un tram de crise à Liège» La Libre.be (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Un duel franco-espagnol, Alstom contre Caf, pour le tramway liégeois» RTBF (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Le réseau de tram verra bien le jour à Liège: voici les détails du projet» RTL Info 2017-02-10 (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) Marc, Bechet. (2024-02-01). «Le tram de Liège sera bien Tram'Ardent» La Libre.be (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Parking P+R» Le tram (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Le tram, Liège en commun !» Le tram (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «D'OÙ PROVIENNENT LES FUTURES RAMES DU TRAM ?» Le tram (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ (Frantsesez) «Les tarifs» Le tram (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
- ↑ a b TEC Txartel multipleak
- ↑ (Frantsesez) «Les extensions du tram de Liège coûteront 355 millions» Le Soir 2024-02-01 (Noiz kontsultatua: 2024-02-02).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
- Liejako tranbiako webgune ofiziala (Frantsesez)
- TEC sareko webgune ofiziala (Frantsesez)(Nederlanderaz)(Alemanez)(Ingelesez)
Datuak: Q628289
Multimedia: Tramway de Liège / Q628289
