Wikipedia

Liburutegi nazional

(«Liburutegi Nazionala» orritik birbideratua)

Liburutegi nazionala da ondare bibliografikoa (liburuak, egunkariak, aldizkariak, liburuxkak, grabazioak, etab.) bildu, konpilatu, zaindu eta zabaltzen duen erakundea. herrialde batekoa. Liburutegi publikoa ez bezala, oro har jendearentzat sarbide mugatua duten bilduma bakar eta historikoek osatzen dute. Adibidez, obra historikoen lehen argitalpenak ditu. Artxibategi Nazionalak ez bezala, ez ditu dokumentu administratiborik, legalik edo erakunde publiko edo partikularren bildumarik gordetzen.

Bartzelonako Kataluniako Liburutegi Nazionalaren ikuspegia.[1]

Nazio baten ondarea zaintzeko, gehienetan legez, inprimatutako edo herriari emandako beste laguntza batzuei emandako lanen ale kopuru jakin bat liburutegi nazionalean utzi behar da. Legezko gordailu gisa ezagutzen den neurri horrek autore-eskubideak erregistratzeko eta egiaztatzeko ere balio du. Lege-gordailua Frantzian ezarri zen lehen aldiz 1537an, liburutegi errealak betetzeko, geroago liburutegi nazionalak bihurtuko ziren.[2] Liburutegi nazionaletako funtsak bilduma pribatuetatik ere atera daitezke.

Liburutegi nazionalek herrialdeko ondare bibliografikoa zaindu eta kontserbatu behar dute, eta, beraz, kontserbazio-baldintza ezin hobeak izan behar dituzte, ingurumen-baldintzak (tenperatura, aireztapena, hezetasuna, argiztapena...) eta segurtasun-baldintzak (zaintza, sarbide mugatua, suteen aurkako sistemak...).

Amerikaren eta Espainiaren kasuan, beren liburutegi nazionalak Iberoamerikako Estatuen Elkartean bilduta daude, Iberoamerikako Liburutegi Nazionalak garatzeko (ABINIA, 1989).

Imatge de l'interior de la Biblioteca Nacional del Brasil, a Rio de Janeiro.
Rio de Janeiroko Brasilgo Liburutegi Nazionalaren ikuspegia.

The European Library (Europako Liburutegia) Europako liburutegi nazionaletako izakinak biltzeko estamentua da.

2012. urtearen inguruan, webgunea ingelesez egiten zuten liburutegi nazionalen %42k Web 2.0 teknologiak erabiltzen zituzten.[3]

Historia aldatu

Liburutegi nazional batzuen aurrekariak errege-liburutegietan aurkitzen dira, hau da, printze eta errege-erreginen antzinako bilduma pribatuetan. Frantziako Iraultzaren ostean, errege-bilduma horiek publikoari irekitzen zitzaizkion, eta liburutegi nazionalak deitzen hasi ziren. Halakoak dira Frantziako, Espainiako eta Austriako liburutegi nazionalen kasuak.

Liburutegi nazionaletako eraikinetarako lehen planetako bat John Dee matematikari ingelesak asmatu zuen, eta 1556an Ingalaterrako Maria I.ari irudizko plan bat aurkeztu zion liburu, eskuizkribu eta erregistro zaharrak kontserbatzeko eta liburutegi nazional bat sortzeko, baina proposamena ez zen gauzatu.

Deskolonizazio prozesuaren ostean, herrialde independente berriek ere beren liburutegi nazionalak sortu zituzten. Halakoa da Latinoamerikan, Europako inperioetatik askatu ondoren, liburutegi nazionalen sorreraren kasua[4].

1958an, UNESCOk Europako liburutegi nazionalei buruzko jardunaldi bat antolatu zuen Vienan. Kongresu horretan, beste gai batzuen artean, liburutegi nazionalak erabiltzaile ez-espezializatuei irekitzeaz aritu ziren[5].

Euskal Liburutegi Nazionalaz aldatu

Joan Mari Torrealdaik liburuen inguruan jorratutako bizitzan, euskal liburugintza sendotzeko urrats esanguratsu bat lortze aldera, ahalegin handiak egin zituen Euskal Liburutegi Nazionala sortzeko. Liburutegi Nazionalaren proiektuak garrantzi berezia zuen Torrealdairen ustetan, buru-belarri jardun zuen azken urteetan ere zeregin horren inguruko lanetan, eta gogoeta sakona idatzi eta argumentatu zuen, instituzioek hura sor zezaten motibatzeko.[6] Bide horretan, mugarria izan zen euskaltzain oso izendatu zutenean 2009an Foruan eman zuen sarrera hitzaldia: Bibliografiatik Bibliotekara. Esperantzari leihoa.[7] Aipatu zuen esperantzari zabaldutako leiho horrek luzaro daramala zabalik (1914-1923 urte tartea gogora ekarri zuen Torrealdaik hitzaldi hartan, Euskal Pizkundearen aro historikoaren erdi aldera) baina, tamalez, euskarak liburutegi nazionalik gabe segitzen du.[8][9]

« Eta guk zergatik ez?

Amaitzera noa. Amets nostalgiko batekin bukatzen utzidazue: Zein egoeratan ote legoke gaur euskal kultura, baldin eta 1919an Euskal­tzaindia sortu zen bide beretik Euskal Bibliografia eta Euskal Biblioteka sortu izan balira?

Aukera hura galduta ere, non ote geundekeen gaur, baldin eta 1982an Euskadiko Orkestra sortu zen bide beretik Euskal Bibliografia eta Euskal Biblioteka sortu izan balira? Dena den, sekula ez omen denez beranduegi, ospatzeko modurik izan dezagula Pizkundeko saioen ehungarren urtean.

»

—Joan Mari Torrealdai Euskaltzaindiako sarrera-hitzaldia (2009)[7]


Erreferentziak aldatu

  1. ↑ ATI. Catalogació / Professionals / Inici - Biblioteca Nacional de Catalunya. .
  2. ↑ The missions of the BnF. .
  3. ↑ Walia, Paramjeet K.; Gupta, Monika. (2012). «Application of web 2.0 tools by national libraries» Webology 9 (2).
  4. ↑ Parada, Alejandro. (2018). «La otra voz de la Historia de las Bibliotecas. Una proyección desde la Argentina y América Latina» Información, cultura y sociedad (Universidad de Buenos Aires) (39): 5-12..
  5. ↑ Fuentes Romero, Juan José. (2005). «Bibliotecas nacionales y sociedad del conocimiento: perspectivas de futuro» Revista Interamericana de Bibliotecología 28 (2) ISSN 0120-0976..
  6. ↑ Zupiria, Bingen. (2020-08-01). «Besarkada handi bat, Joan Mari» www.deia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-08-03).
  7. ↑ a b Torrealdai, Joan Mari. (2009-10-31). Bibliografiatik bibliotekara, esperantzari leihoa.. Euskaltzaindia.
  8. ↑ Artola Zubillaga, Xabier. (2020-08-01). Euskal Liburutegi Nazionala – blogoetak. (Noiz kontsultatua: 2020-08-03).
  9. ↑ Luzuriaga, Gerardo. «Euskal Liburutegi Nazionalari adio betiko?» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-03-21).

Bibliografia aldatu

  • Marcel Lajeunesse (compilation des données), , Montréal, Bibliothèque et Archives nationales du Québec, 2008, 174 p.
  • Humphreys, K. W. (1988). A National Library in Theory and in Practice. Panizzi Lectures 1987. London: British Library. ISBN 9780712301534.
  • Fuentes Romero, Juan José (2003). «El concepto de biblioteca nacional a partir de los tres informes de la UNESCO sobre bibliotecas nacionales: Sylvstre (1987), Line(1989) y Cornish (1991)». Anales de documentación (Murcia) (6): 71-88.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

  • ((Ingelesez)) IFLA - National Libraries Section
  • Espainiako Kultura Ministerioaren orrialde ofizialeko liburutegi eta artxiboen zerrenda
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Liburutegi_nazional&oldid=9097770"(e)tik eskuratuta